C a n e r t a s L a m a n Big Bang Və Tanrı
Yüklə 70,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BIG BANG NƏZƏRIYYƏSI VƏ ELM III HISSƏ BIG BANG NƏZƏRIYYƏSININ ƏSAS SÜBUTLARI
- Nyuton fizikasına edilən düzəliş
- Lamatrın həll yolu
- Eynşteyn düsturları
26 BIG BANG NƏZƏRIYYƏSI VƏ ELM III HISSƏ BIG BANG NƏZƏRIYYƏSININ ƏSAS SÜBUTLARI Bu hissədə Big Bang nəzəriyyəsinin əsas sübutları, bu sübutların ortaya qoyulma və inkişaf prosesinə bağlı ola- raq araşdırılacaqdır. Beləliklə, bir tərəfdən Big Bang nəzə- riyyəsinin tarixi inkişaf prosesi izah ediləcək, digər tərəfdən Big Bang nəzəriyyəsini dəstəkləyən ən əsas sübutlar göstə- riləcəkdir. 1. NƏZƏRI SÜBUT Nyutonun kainat modelindəki çatışmazlıq Nyuton cazibə qüvvəsinin tabeliyində sonsuz bir ka- inat modelini nəzərdə tutmuşdu. Çünki sonlu və sabit bir kainatın içərisində bir-birini cəzb edən maddələr birləşəcək və tək bir komponentə çevriləcəkdi. Halbuki kainatda belə bir quruluşun olmadığı görünürdü. Nyuton maddənin son- suz bir kainata yayıldığını söyləyərək bu problemdən qaç- mağa çalışırdı. Amma bu kainat modeli də problemi həll edə bilmirdi, əgər hər əşya digər bir əşya üzərində cazibə 27 qüvvəsinə sahibdirsə, kainatdakı ulduzlar niyə bu qədər uzun müddət bir-birlərindən ayrı qalmışdılar? Kainatı son- suz surətdə böyütmək də problemi həll etmirdi; müəyyən bir sahədəki ulduzlar bir-birlərinə azacıq yaxınlaşsalar, ara- larındakı cazibə qüvvəsi uzaq ulduzların itələyici qüvvəsinə qalib gələcək və bir-birlərinə birləşəcəkdilər; ulduzlar bir- birlərindən azacıq uzaqlaşsalar, cazibə qüvvəsindən xilas olduqları üçün getdikcə daha da uzaqlaşacaqdılar. Qısacası, kainatı sonsuz böyütmək də cazibə qüvvəsinin yaradacağı problemləri yox etmirdi, kainat sonsuz olsaydı belə sonda hər şey yenə cazibə qüvvəsi ilə tək bir elementə çevriləcəkdi. Bu isə milyardlarla ildir mövcud olduğunu düşündüyümüz kainat modeli ilə uyğun gəlmirdi. Nyutonun sonsuz kainat fikri yaradılışın başlanğıc za- manını göstərmək baxımından çətinlik törədirdi və zehində qeyri-müəyyənlik yaradırdı. Lakin sonsuz gücə sahib olan bir Tanrının sonsuz bir kainat yarada biləcəyi kilsə də da- xil olmaqla bir çox ilahiyyatçı tərəfindən mənimsənilmişdi. Nyutondan sonrakı elm adamları və filosofların demək olarki, hamısı Nyuton fizikasının təsiri altında idilər və kainatı sonsuz böyüklükdə qəbul edirdilər. Bu, Big Bang nəzəriyyəsi ortaya qoyulana qədər bu şəkildə davam etdi. Nyuton fizikasına edilən düzəliş Albert Eynşteyn də əvvəlcə Nyuton fizikasının təsiri altında idi; Eynşteyn 1916-cı ildə ilk olaraq sabit bir kainat modelini ortaya atdı. Lakin sonra sabit bir kainatın cazibə qüvvəsinin təsiri ilə tək bir elementə çevriləcəyini gördü. Sa- bit kainat modelini öz nəzəriyyəsi ilə uyğunlaşdırmaq üçün Eynşteynin tənliklərinə daxil etdiyi “kosmik təcil” heç bir məntiqi səbəbə, təcrübəyə və ya nəzəriyyəyə əsaslanmırdı. 28 “Kosmik təcil”i Eynşteynin ortaya atmasının tək səbəbi Nyutonun sonsuz sabit kainat modelinə olan inancı idi, bu- nun əksinin mümkünsüz olduğunu zənn edirdi. Sonrakı illərdə Eynşteyn bu fikrini həyatının ən böyük səhvi olaraq dəyərləndirəcək, sabit və sonsuz kainat fikrinin yanlışlığını qəbul edəcəkdi. 1922-ci ildə rus meteoroloq və riyaziyyatçı- sı Aleksandr Fridman, Eynşteynin görməməzlikdən gəldiyi və başlanğıcda qəbul etməyib rədd etdiyi bir şeyin fərqinə vardı, kainat dayanmadan genişlənə bilərdi. Fridman, Eyn- şteynin nisbilik nəzəriyyəsi ilə ortaya qoyduğu tənliklər üzərində işlədi və bu tənliklərin kainatın genişlənməsinin qaçılmaz olduğunu ortaya qoydu. Beləliklə, sabit yox, di- namik bir kainat dizayn edilirdi; ortaya qoyulan bu model Nyutonun sistemindəki çatışmazlığı aradan qaldırdığı üçün Nyutonun sistemini daha da mükəmməlləşdirirdi. Beləcə, cazibə qanunlarının kainatdakı cədvəllə bir ziddiyyətinin olmadığı anlaşıldı. Kainatın genişlənməsinin dinamizmi, kainatdakı qalaktikaların tək bir elementə çevrilməsinin qar- şısını alırdı. Bu nəzəriyyə Eynşteyn düsturları ilə kəşf edil- diyi üçün Eynşteyn fizikası ilə də uyğun gəlirdi. Nyutonun cazibə qanunlarının ziddiyyətləri Eynşteyn düsturları ilə aradan qaldırılmış və müqəddəs bir “kosmik itələnmə”yə ehtiyac olmadığı düstur olaraq ortaya qoyulmuşdu. Lamatrın həll yolu Belçikalı kosmologiya alimi Corc Lamatr (Georges Le- maitre) eyni dövrdə Fridmanın təsiri olmadan kainatın genişləndiyini kəşf etdi. Lamatr eynilə Fridman kimi Eyn- şteyn düsturları üzərində işləmiş və bu düsturların bizi apa- racağı nəticənin kainatın genişlənməsi olduğunu deyirdi. 29 Genişlənən bir kainat modelinə görə, genişlənmə cazibə qüvvəsini tarazlamaqda, beləcə kainatdakı maddə tək bir elementə çevrilməkdən xilas olmaqdadır. Genişlənən bir kainat hər an bir əvvəlki halından daha böyük olmaqdadır. Bu, eyni zamanda, kainatın hər əvvəlki anının bugünkündən kiçik olması deməkdir. Bu isə kainatın çox qədimdən tək bir elementdən başlaması mənasına gəlir. Lamatr bunun kainatın başlanğıc nöqtəsi olduğunu deyirdi. Qüsursuz mo- deli tapdığına inanırdı: Tanrının birinci atom olaraq yarat- dığı və bir palıd qozasından bir palıd ağacının böyüdüyü kimi böyüyüb genişlənməyə davam edən və dövrün elm dahisi Eynşteyn riyaziyyatını təsdiqləyən bir kainat modeli. Beləcə, Big Bang nəzəriyyəsi ortaya qoyuldu. Lamatr bir yezuit keşişi və Vatikan rəsədxanasındakı ən əsas kosmologiya mütəxəssisi idi. Onun “teorik əsasda” ortaya qoyduğu bu fikri Katolik kilsəsi çox bəyəndi və əvvəldən sona qədər Lamatra dəstək verdi. Beləcə dini dairələr daxilində Big Bang-in önəmini ilk qavrayan (1920- ci illərdən etibarən) Katolik kilsəsi oldu və 1951-ci ildə kilsə bu nəzəriyyənin dinin izahları ilə tam uyğun olduğunu rəsmən açıqladı. Eynşteyn düsturları Eynşteyn Nyutondan miras aldığı təcrübə sayəsində düsturlarını ortaya qoydu. Eynşteyn düsturları cazibə qüvvəsini Nyutonun ortaya qoyduğu düsturlardan daha doğru bir şəkildə başa düşməyimizi təmin edirdi. Məsələn, Nyutonun düsturları Merkuri planetinin orbitini tam ola- raq açıqlaya bilmədiyi halda, Eynşteyn düsturları bunu tam olaraq açıqlaya bilirdi. Eynşteynə görə, kütləsi olan cisimlər kosmosu çökdürərək ona təsir edir. Kosmos mütləq boş- Yüklə 70,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|