C a n e r t a s L a m a n Big Bang Və Tanrı
Yüklə 70,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hablın müşahidələri və Dopler təsiri
- Lamatr və Bokçu Habl
- Lamatr, Eynşteyn və Habl görüşür
37 Hablın müşahidələri və Dopler təsiri Hablın teleskopla etdiyi müşahidələr onun kainatdakı qalaktika sayının yüz milyondan çox olduğunu ilk olaraq ortaya qoyması ilə başladı. Onun bu sözlərini eşidənlərdən “Bu adamın artıq təqaüdə çıxmaq vaxtı gəlib” deyənlər əksəriyyət təşkil edirdi. Lağlağılara qulaq asmadan işlərini davam etdirən Habl 1929-cu ildə uzaq qalaktikaların kai- natımızdan uzaqlaşdığının fərqinə vardı. Kosmosda hansı istiqamətə baxılırsa-baxılsın qalaktikalar bir-birlərindən uzaqlaşırdı. Habl israrla müşahidə etdiyi bütün qalaktika- larda eyni nəticəni əldə edirdi. Hablın bu kəşfi kosmosdakı ulduzların sayına dair kəşfindən daha böyük bir zehni inqi- laba yol açacaqdı. Başda bu gözlənilməz kəşfin əhəmiyyəti kifayət qədər anlaşılmadı. Hablın kəşf etdiyi kainatın ən yaxşı nümunəsi şişən bir şardır. Şarın səthində bir nöqtə işarələyin və sonra onun ətrafına təsadüfi başqa nöqtələr də işarələyin. Şar şişərkən genişlənəcək və səthindəki nöqtələr də ilk başlanğıc nöqtəsindən və bir-birlərindən də davamlı şəkildə uzaqlaşacaqlar. Qısacası, kainatın da şişən bir şar kimi genişləndiyi aydın oldu. Habl kainatın genişləndiyini Dopler təsirindən istifadə edərək kəşf etdi. Əslən avstri- yalı bir fizik olan Dopler (1805-1883) akustik fizikasında “Dopler təsiri” adlandırılan xüsusiyyəti kəşf etmişdi. Dal- ğa boyunun səs və işıq qaynağının hərəkət etməsi ilə necə dəyişdiyi bu xüsusiyyətlə açıqlanır. Bu, sürətlə avtomobil sürən bir sürücünün sürət radarına düşməsinə səbəb olan təsirin eynisidir. Yol polislərinin cihazları Dopler təsirini istifadə edərək kimin neçə kilometr sürətlə getdiyini göstərirlər. Sürətə və dalğa boyunun əlaqəsinə bağlı olan 38 Dopler təsirinə hər gün şahid oluruq. Məsələn, yanımız- dan sürətlə keçən bir yük maşınının səsini dinləyək. Yük maşını yanımızdan keçərkən səsi yüksək bir tonda eşidilir və keçib gedəndən sonra eşidilmə tonu enişi göstərir. Ya- xınlaşan cisimdən gələn dalğa boyu getdikcə kiçilir, uzaq- laşan cisimdən gələn dalğa boyu isə getdikcə böyüyür. Bu, yaxınlaşan və uzaqlaşan cisimlərin səs tonajındakı yaratdı- ğı dəyişikliyin səbəbidir. Bu həm səs dalğaları üçün, həm də işıqdan gələn dalğa boyu üçün eyni şəkildə keçərlidir. İşıq da səs kimi dalğalar halında yayıldığından aralarında heç bir fərq yoxdur. Bu xüsusiyyət bir çox təcrübələrlə sü- but edilmişdir. Yaxınlaşmaqda olan işıq qaynağının dalğa boyu kiçildiyi üçün işıq öz spektrumundakı mavi rəngə doğru sürüşür. Uzaqlaşmaqda olan işıq qaynağının dalğa boyu isə böyüdüyü üçün işıq öz spektrumundakı qırmı- zı rəngə doğru sürüşür. Habl, Dopler təsirindən istifadə edərək ulduzlardan gələn işığın həmişə qırmızıya doğru sürüşdüyünü, yəni bütün ulduzların içində olduqları qa- laktikaları ilə birlikdə uzaqlaşdıqlarının şahidi oldu. Hal- buki normal vəziyyətdə gözlənilən şey bəzi qalaktikaların ulduzlarından gələn işığın yaxınlaşma nəticəsinin maviyə sürüşməsi, bəzilərinin isə qırmızıya sürüşməsi idi. Habl- dan sonra dəfə lərlə edilən müşahidələr - Milton Hyumson- un (Milton Humeson) və daha bir çox adamın müşahidələri həmişəlik bu nəticəni təsdiqlədi. 1950-ci ildə Amerikada Maunt Palamarda dünyanın ən böyük teleskopu tikildi. Bu teleskopla edilən müşahidələr də Hablın müşahidələrini təsdiqlədi. 39 Lamatr və Bokçu Habl Edvin Habl əvvəllər boksçu olmaq istəyirdi. O, bu istə- yində israr edib teleskopik müşahidələrindən əl çəksəydi, görəsən neçə adamı nokaut edərdi? Halbuki görürük ki, onun müşahidələri kainatın sabit, sabit bir quruluşda ol- duğunu düşünən bir sıra elm adamını nokaut etmişdir. Nəzəri sübutların sərxoş etdiyi sabit və sabit kainat fikri, belə demək mümkünsə, Hablın qarşısında nokaut olmuş- dur. Günümüzə qədər aparılan bütün müşahidələr Hablın kəşfini təsdiqləmişdir. Lakin ən başda Hablın kəşflərinin gətirib çıxaracağı fəlsəfi nəticəni görən ateistlər müqavimət göstərmiş və kainatın genişləndiyini qəbul etmək istəmə- mişlər. Genişlənən bir kainat fikri dəyişməz, sonsuz, əzəli və əbədi kainat fikrinə bağlanmış ateist elm adamlarının qəbul edə bilməyəcəyi bir anlayış idi. Bu səbəblə Habl müşahidəvi məlumatlarını ilk ortaya qoyanda ona xor ba- xanlar və çatdığı nəticələri gözardı edənlər oldu. Ancaq bu yeni fikir bir elm adamını xüsusi həyəcanlandırmışdı. Bu, öncə də özündən bəhs etdiyimiz Lamatrdır. Daha əvvəl gördüyümüz kimi, Lamatr və Fridman bir-birlərindən müstəqil olaraq nəzəri əsasda genişlənən bir kainatın lazım- lığını riyazi düsturlar ilə ortaya qoyan şəxslərdir. Lamatr yalnız nəzəri şərhlə kifayətlənməmiş, Hablın müşahidəvi bilgilərindən də istifadə etmiş, beləcə, Big Bang-i həm nə- zəri, həm də müşahidəvi sübutlarla dəstəkli bir şəkildə or- taya qoymuşdur. Nəticə olaraq riyazi düsturlarla stolüstü he sablanan (nəzəri sübut) və teleskopun içindən baxılaraq alı nan nəticələr (genişlənmə sübutu) birləşmişdir. Hablın özü belə kəşf etdiyi məlumatın 20-ci və 21-ci əsrin fizikasını və fəlsəfəsini bu dərəcədə təsir edəcək diametrdə olduğu- 40 nu öncələr fərq edə bilməmişdir. Elə görünür ki, bunun əhə miyyətini anlayan ilk adam olmağın imtiyazı Lamatra məxsusdur. Lamatr, Eynşteyn və Habl görüşür Daha əvvəl də ifadə etdiyim kimi, öz düsturların- dan kainatın genişləndiyi aydın olan Eynşteyn də başda bu nəzəriyyəni qəbul edə bilmirdi. Çünki o da Nyutonun son suz, sabit kainatına ürəkdən inanırdı. Bir gün üç seçmə adam, Lamatr, Eynşteyn və Habl Kaliforniya Texnologi ya İnstitutunda bir araya gəldilər. Lamatr burada Big Bang nə zəriyyəsini mərhələli şəkildə izah etdi. Kainatın baş lan- ğı cının bir “ilk atom” olduğunu, sonra bu vəhdətin par - ça lanaraq bir-birindən ayrıldığını, kainatın davamlı ge- niş ləndiyini, bunu tərsinə çevirsək də eyni nəticəni əldə edə cəyimizi, kainatın əvvəli olmayan bir gündə yaradıl- dığını söylədi. Lazımlı bütün riyazi hesablamalarını etmiş dinləyicilərdən biri olan Hablın məlumatlarını digər bir dinləyici Eynşteyn düsturları ilə birləşdirirdi. Lamatr nit- qini bitirdikdən sonra qulaqlarına inana bilmirdi, Eynşteyn ayağa qalxmış və eşitdiklərinin o günə qədər dinlədiyi ən gözəl və ən inandırıcı izahat olduğunu qəbul etmişdi. Bu zəfərin ilk fərqinə varanlardan biri də Katolik kilsəsi idi. Həm yaradılış anını təsbit edə bilmək, həm də zamanın ən yaxşısı olaraq qəbul edilən elm adamından dəstək almaq Kilsə üçün sevindirici hal idi. Keçən müddət və əldə edilən bütün kəşflər Big Bang-in reallaşdığı fikrini təsdiqləyirdi. Kaliforniya Texnologiya İnstitutundakı görüş Big Bang Yüklə 70,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|