C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
41
inkişaf mexanizmində qanın laxtalanmasının zəifləməsi və tromb əmələ gəlməsinin ləngiməsi də əhəmiyyət kəsb edir. Qan axma kapillyar və diffuz xarakter daşıya bilər. Bağırsaq möhtəviyyalının evakuasiyasından və qanaxmanın miqdarından asılı olaraq ifrazat qətranabənzər - melena, qan laxtaları ilə və ya təmiz qandan ibarət ola bilər. Qətranabənzər ifrazat qanaxmanın başlamasından 8-12 saat sonra qeyd edilir və mülayim qanaxma zamanı olur. Külli qanaxmada isə 1,5-2 saatdan sonra demək olar ki, təmiz qan ifraz olunur. Gizli qanaxmaxəstənin vəziyyətinə bir elə də təsir göstərmir. Onu nəcisə adi baxış zamanı görə bilmirik, yalnız Qreqersen reaksiyasının köməyi ilə aşkar etmək oiur. Massiv qanaxmada isə intoksikasiyanın yüksək fonunda hərarət kritik olaraq düşür, şüurun aydınlaşması, baş ağrılarının azalması, ümumi vəziyyətin yaxşılaşması qeyd edilir. Sonra xəslo avazıyır, üz cizgiləri gərginləşir, alnını soyuq tər basır, nəbzi tezləşir, arterial təzyiq düşür, kollaps baş verir. Qanda eritrositlərin, hemoqlo-bulinin miqdarı, hematokrit göstəriciləri düşür, retikulositlərin sayı artır. Mülayim qanaxma vaxtında aparılan müalicə tədbirləri nəticəsində aradan tezliklə qaldırıla bilər. Külli qanaxmanın isə proqnozu çox ciddi olub, hemor- ragik şokun inkişafına gətirib çıxarır. Qanaxma bir və ya bir neçə dəfə (6 və daha artıq sayda) qeyd edilə bilər. İTŞ - nisbətən az təsadüf edilən çox ciddi ağırlaşmadır. Xəstəliyin inkişafının qızğın dövründə xəstələrin 0,5-0,7%-də qeyd edilir. İTŞ-un inkişafında əsas şərt qana külli miqdarda bakteriyaların daxil olması və onların parçalanması nəticəsində xaric olan endotoksinin təsiridir. İTŞ-un meydana çıxmasında müvafiq olaraq dezintoksikasiya tədbirləri aparılmadan yüksək dozada antibiotiklərin verilməsi də rol oynaya bilər. Belə ki, bu zaman çoxlu bakteriya- ların məhvi nəticəsində xaric olan endoloksin şokun inkişafına səbəb olur. Şokun inkişafının əsasında toksiki effektlə yanaşı, bakterial antigenlərin daxil olması nəticəsində güclü immun
hüceyrələrin reaksiyası, mononuklear faqositlərin kəskin zəifləməsi, heparin- və histaminemiya durur. Venoz damarların kəskin dilatasiyası baş verir, kəskin hemodinamik və meta-bolik pozğunluqlar inkişaf edir. Klinik olaraq xəstənin vəziyyəti sürətlə pisləşir. Qarın yatalağı üçün xarakterik olan tormozlanma daha da dərinləşir. Bədən temperaturu normal və ya subnormal rəqəmlərədək düşür. Dəri daha da avazıyır, boz rəngə çalır. Akro-sianoz, gözlərin çüxura düşməsi qeyd edilir. Nəbz sapvari, taxikardiya baş verir. Arterial təzyiq enir, tənəffüs tezləşir. Əvvəl oliqouriya, sonra anııriya olur. Hipotoniyanın qarın yatalağı üçün xarakterik olması İTŞ-un diaqnozunun qoyulması və onun ağırlığının müəyyənləşdirilməsində arterial təzyiqdən və ürək vurğularının sayından istifadə edilməsində çətinlik yaradır. Ona görə də xəstəliyin gedişinin ağır olması zamanı şok üçün xarakterik olan əlamətlərin və laborator məlumatların dinamik müşahidəsi aparılmalıdır. Xroniki bakteriyagəzdirənlik. Xəstələrin 3-5%-də xəstəliyin ağııiıq dərəcəsindən asılı olmayaraq illərlə, hətta ömrü boyu davam edən bakteriyagəzdirənlik qalır. Xronik bakteriyagəzdirənliyin formalaşmasını orqanizmdə qarın yatalağı bakteriyalarımn ayrı- ayrı antigenlərinə, xüsusən O antigeninə qarşı immuntolerantlığın inkişaf etməsi ilə izah edilir. Tolerantlığın baş verməsi isə immunkomponent hüceyrələrin - T, B limfositlərin, makrofaqların normal əlaqəsinin pozulması ilə əlaqələndirilir. Bu zaman törədicilərin makrofaqlarda hüceyrə daxili parazitlik edərək L-formalara keçə bilmələrinin də əhəmiyyətli rolu olduğu göstərilməlidir. downloaded from KitabYurdu.org 42
Xroniki bakteriyagəzdirənliyin baş verməsinə şərait yaradan pielit, piolonefrit, xolcsistoxolangit, qurd invaziyası kimi ağırlaşmalar və yanaşı gedən xəstəliklərin də rolu qeyu edilməlidir. P r o q n o z. Qarın yatalağında letallıq 0,1-0,3 %-ə çatır. Bununla bərabər ağır gedişlərdə və ağırlaşmalar baş verərsə proqnoz ciddi hesab edilir. PARATİFLƏRİN KLİNİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ Paratif A və B bakteriyaları qarın yatalağı bakteriyalarına oxşar xüsusiyyətlərə malikdirlər. O- və H-antigenləri var, Vi-antigeni isə yoxdur. Xəstəlik mənbəyi xəstə insanlar və bakteriyagəzdirənlərdir. Yalnız paratif B-də heyvanlar - iribuynuzlu mal-qara, donuzlar, ev quşları da infeksiya mənbəyi ola bilərlər. Digər epidemoloji, patogenetik və patoloji-anatomik xüsusiyyətləri qarın yatalağında olduğu kimidir. Paratif A və B, qarın yatalağı öz klinik xüsusiyyətlərinə görə bir-birinə çox oxşardırlar. Lakin bəzi klinik özünəməxsusluqları ayrıd etmək olur.
Paratif A Qarın yatalağı və paratif B-yə nisbətən az rast gəlinir. İnkubasion dövrü 8-10 gün olur. Çox vaxt orta ağır formada gedir, tək-tək ağır gedişlər qeyd edilir. Adətən kəskin başlayır, bəzən zökəm və öskürəklə müşayiət olunur. Müayinə zamanı üzün hiperemiyası, sklera damarlarının inyeksiyalaşması, dodaqlarda herpetik səpgilər qeyd edilir. Temreratur düzgün olmayan xarakter daşıyır, dalğavari və remitəedici tipdə də ola bilər. Qızdırma, bəzən üşütmə və güclü tərləmə ilə müşayiət olunur. Səpgilər xəstəliyin 4-7-ci günü meydana çıxır, po-limorfızmi ilə fərqlənir. Rozeoloz, makulyoz, makulo-papulyoz və hətta peti-xal ola bilər. Tez-tez təkrari səpmələr qeyd edilir. İntoksikasiya zəif olur, tifoz vəziyyət müşahidə edilmir. Hemoqrammada adətən normositoz, bəzən liıııfo-monositozlu leykositoz olur. Residivlər nisbətən tez-tez rast gəlinir. Ağırlaşmalar nisbətən az olur. Diaqnoz əsasən bakteriolji müayinəyə görə qoyulur.
Kliniki olaraq qarm yatalağına nisbətən yüngül keçsə də, irinli-septik ağırlaşmalar verən ağır formaları da təsadüf edilir. İnkubasion dövr 5-10 günə bərabərdir, bəzən uzanır. Adətən kəskin başlayır, üşütmə, əzələ ağrıları və tərləmə baş verir. Çox vaxt xəstəlik intoksikasiya fonunda kəskin qastroenterit əlamətləri ilə başlayır və sonra qarın yatalağına xas olan əlamətlər meydana çıxır. Temperatur əyrisi əsasən dalğavari və qısa müddətli olur. Tifoz vəziyyət olmur. İntoksikasiya əlamətləri 3-5 gün davam etsə də, tezliklə çəkilir. Səpgilər 4-6-cı gün meydana çıxır, rozeoloz xarakter daşıyır və qarm yatalağına nisbətən çox sayda olub, polimorf xarakter də daşıya bilər. Bir sıra hallarda ilkin meningit, meninqoensefalit, septikopiemiya şəklində ağır septik əlamətlər olur. Hemoqrammada neytrofilli leykositoz aşkar edilir. Diaqnoz bakteriolji təsdiq edilməlidir. Bunula bərabər dinamikada seroloji reaksiyaların təyin edilməsi də diaqnozu qoymağa əsas verir. Tif-paratif xəstəliklərinin klinikası epidemoloji alovlanmanın xarakterindən, xəstənin yaşından, yanaşı gedən xəstəliklərin olmasından və aparılmış peyvənddən asılı olaraq dəyişə bilər. Xəstəlik adətən 3-4 həftə davam edir, 5-7 günədək qısala uilər. Təkrari residivlər və ağırlaşmalar xəstəliyin gedişini bir-neçə ayadək uzadır. Tif-paratifiərin erkən diaqnozu (5-7 gün müddətində) epidemoloji cəhətdən mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu potogenetik - klinik xüsusiyyətlər nöqteyi nəzərindən də vacibdir. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|