C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
33
İnfeksiyanın daxil olduğu andan müdafiə reaksiyaları inkişaf edərək törədiciləri orqanizmdən təmizləməyə cəhd edir. Bu prosesdə spesifik antitellər (opsoninlər, aqlutininlər, bakteriolizinlər, presipitinlər və s.) və makrofaqlarııı faqositar fəallığı da müəyyən rol oynayır. Artıq xəstəliyin 4-5-ci günündə qanda İgM sinfindən olan antitellər meydana çıxır. Xəstəliyin 2- 3-cü həftəsində spesifik immunogenez maksimuma çatır. Əsasən İgM O-antitellər üstünlük təşkil edir. Bu dövrdə İgG antitelləri də meydana çıxır və titri getdikcə yüksəlir. Paralel olaraq İgM antitellərin titri enir. Bakteriyaların xaric edilməsində müxtəlif ifrazat üzvlərinin - qaraciyər, bağırsaq vəziləri, böyrəklər, tüpürcək, tər vəzilərinin fəaliyyətlərinin güclənməsi əhəmiyyətli rol oynayır. Bakteriyalar süd vəziləri ilə də xaric olurlar. Xəstəliyin 8-9-cu günündən başlayaraq bakteriyalar qaraciyərlə daha intensiv xaric olur. Burada onların əsas hissəsi tələf olur, digər hissəsi isə ödlə bağırsağa keçir və bir qismi nəcislə xaric olur, qalan hissəsi isə yenidən bağırsaq limfa aparatına daxil olur. İlkin olaraq iltihablaşmış və sensibilizasiya olmuş limfa düyünlərinə həmin amilin təkrarən daxil olması nəticəsində nazik bağırsağın şöbəsində sciitar follikullarda və Peyer düyünlərində adi iltihabi prosesi hiperergik prosesə çevirən allergik reaksiya baş verir. Limfa düyünləri nekroz-iaşaraq xoralar əmələ gəlir. Son zamanlar prosesin bu cür izahı qəbul edilmir, özünü kəskin büruzə verən allergik reaksiyaların qarm yatalağı üçün xarakte- rik olmadığı göstərilərək bağırsaqda baş verən dəyişikliklər endotoksinlərin periferik vegetativ düyünlərə və sinir uclarına, həmçinin limfa düyünlərinə birbaşa toksiki təsiri ilə izah edilir. Bakteriyaların orqanizmdən xaric edilməsinin əhəmiyyətli dərəcədə güclənməsi, spesifik antitellərin toplanması, makrofaq sistemi hüceyrələrinin faqo-sitar fəallığının artması immunitetin formalaşmasına, orqanizmdə fizioloji proseslərin bərpa olunmasına gətirib çıxarır. Qeyd etmək lazımdır ki, qarın yatalağı törədiciləri lokallaşdığı ocaqlardan qana keçərək prosesin yayılmasına və xəstəliyin residivlərinə səbəb ola bilər. Residivlərin səbəbi kifayət qədər güclü immunitetin formalaşmamasıdır. Antibiotiklərin tətbiqi nəticəsində antigen qıcıqlanma zəif olur. Nəticədə spesifik antitel əmələ gəlməsi zəifləyir. Yaranan immunitet də zəif olur. Qarın yatalağı zamanı xəstələrin 3-5%-də uzun müddətli bakteriya gəzdirənlik formalaşa bilər. Hazırda ona infeksiyamn xroniki forması kimi də baxılır. Belə ki, törədicilər mononuklearfaqositar sistem (MFS) hüceyrələrində saxlanımış olur. Bakteriyagəzdirənliyin əsasında immun sistemin kamil olmaması durur. Xroniki gəzdiricilərdə makroqlobulin O- antitelinin (İgM) çatışmazlığı müəyyən edilir. Bu sinifdən olan immunoqlobulinlər isə qarın yatalağı əleyhinə immunitetin əmələ gəlməsində əsas rol oynayır. Molum olmuşdur ki, törədicilərin MFS hüceyrələrində hüceyrə daxili parazitlik edərkən onların L-formalara keçməsi mümkündür. Bu formada olan bakteriyalara immunitetin humoral faktorları təsir etmədiyindən onlar uzun müddət hüceyrə daxiliində qala bilərlər. Müəyyən şəraitdə bakteriyalar ilkin formalarını alaraq ikincili ocaqların inkişafına, bakteriemiyaya və ya simptomsuz bakteriyagəzdirənliyə səbəb olur. Qarın yatalağında dəridə müşahidə olunan rozeoleoz səpgilər dərinin üst qatında limfa və qan damarları boyunca baş verən produktiv iltihabın nəticəsidir. Həmin səpgilərdən götürülmüş materialın bakterioloji müayinəsində tif-paratif törədiciləri aşkar edilir. downloaded from KitabYurdu.org 34
Qeyd edilən məlumatlar göstərir ki, qarın yatalağı təkcə retikuloendote-lial sistemi zədələmir, ümumiyyətlə bütövlükdə orqanizmin xəstəliyidir. Patoloji anatomiyası. Tif-paratif xəstəlikləri zamanı pato-morfoloji dəyişikliklər əsasən qalça bağırsağın limfoid toxumasında gedir. Bu dəyişikliklərin müəyyən qanunauyğunluqlarla, dövrü olaraq getməsi 5 pato-morfoloji mərhələ ayırd etməyə imkan verir. Onlar şərti olub, heç də həmişə xəstəliyin kliniki dövrlərinə və ağırlığına uyğun gəlmir. I dövr - beyinvari şişmə mərhələsi. Təxminən xəstəliyin I həftəsinə uyğun gəlir. Nazik bağırsağın limfa düyünlərinin şişkinləşməsi baş verir, onların ölçüləri böyüyür. Selikli qişa üzərindən qabarır və kəsikdə boz-qırmızı rəngdə olub, uşağın beyin maddəsini xatırladır. Ona görə də beyinvari şişmə mərhələsi adlanır. II dövr - nekroz mərhələsi. Xəstəliyin II və III həftəsinin əvvəllərinə uyğun gəlir. Böyümüş limfa düyünlərinin mərkəzi hissələri nekrozlaşır, səthi çirkli boz və ya öd hopması nəticəsində yaşılımtıl-sarı rəng alır. Qarın yatalağının patogenezinin dövrləri. Patogenezin mərhələləri Patofizioloji və patoanatomik dəyişikliklər İnfeksiyanın dövrləri İnfeksiyalaşma Xəstəliyin baş verməsi üçün orqanizmə kifayət qədər bakteriyanın daxil olması (10 mln,- İmild.) Infeksiyanm I- III həftəsi İlkin
regionar infeksiya Törədicilərin nazik bağırsağın selikli qişasından daxil olması və onların solitar, qrup limfa düyünlərində toplanması. Mezenterial limfa düyünlərinə daxil olması, regionar limfadenit • infeksiyanın I- III həftəsi Bakteriemiya və toksinemi-ya Limfadenit və limfangitlərin inkişafı, nazik bağırsaq limfa düyünlərinin beyinvari şişmə mərhələsi. Törədicinin qana keçməsi. Bakterya və toksinlərin qanda dövr etməsi. Parenximatoz üzvlərdə qan dövranı və distrofik pozğunluqlar. Başlanğıc dövr. Xəstəliyin I həftəsi Törədicilərin parenximatoz disseminasiyası Daxili orqanların zədələnməsi, onlarda qarın yatalağı qranulomalarımn inkişafı. Mərkəzi sinir sisteminin və sümük iliyinin zədələnməsi. Törədicinin dəriyə gətirilməsi, orada produktiv iltihabın inkişafı nəticəsində ekzantemalar əmələ gəlməsi Qızğın dövr Xəstəliyin II- III həftəsi Bakteriyaların orqanizmdən xaric edilməsi - allergik mərhələ
Törədicilərin və immun komplekslərin böyrəklər, öd yolları, bağırsaq vəziləri ilə xaric edilməsi. Kapilyarlarda mikro trombların əmələ gəlməsi, mikrosirkulyasiya-nın pozulması. İmmun proseslərin maksimuma çatması. Yerli allergik reaksiyalar. Bağırsaqda qrup və solitar limfa düyünlərində nekrozun inkişafı. Nekrotik kütlələrin qopması, limfa düyünlərində xoraların əmələ gəlməsi Qızğın dövr Xəstəliyin II- III həftəsi downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|