C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
27
bakteriofaqlar bakteriyaları dağıda bildikləri halda praktikada gözlənilən nəticə əldə edilmir. Digər tərəfdən hər bir mikroorqanizmin müxtəlif faqotipləri olduğundan müalicə zamanı müvafiq tipi tapmaq çətinlik törədir, eyni zamanda qəbul edilmiş bakteriofaqa qarşı orqanizmin antitel sintez etməsi onların təsirini xeyli azaldır. Adətən bakteriofaqlar xəstəlikdən sonra bakteriyagəzdirənliyə qarşı işlədilir. Infeksion xəstəliklərin müalicəsində immunoterapiya da tətbiq edilir. Bu məqsədlə əsasən antitoksik zərdablar işlədilir və ekzotoksinlərin təsiri ilə əlaqədar baş verən infeksion xəstəliklərdə (botulizm, güzaz, difteriya) təyin edilir. Bu zaman onların tətbiqinə mütləq
vurmaqla hazırlanır. Qanda dövr edən sərbəst toksini neytrallaşdırır. Odur ki, xəstəliyin ilk günləri istifadə edilərsə yaxşı təsir göstərir. Əvvələr immunoterapiya məqsədi ilə tərkibində mikrob əleyhinə hazır antitellər - bakteriolizinlər, opsoninlər, aqlutininlər olan antibakterial zərdablar da işlədilirdi. Son dövrlər bir sıra mənfi təsirlərini və əks göstərişlərin olmasını nəzərə alaraq demək olar ki, tətbiq edilmir. İnsanı (homoloji) və ya heyvanları (heteroloji) immunlaşdirmaqla bir sıra infeksion patologiyaların müalicəsində əhəmiyyətli rol oynayan, an t it ellərlə daha zəngin qamma- qlobulinlər və immunoqlobuiiniər hazırlanmışdır. Baiiast zülallardan azad olduqlarına görə toxumalara daha yaxşı daxil ola bilirlər. Həmçinin göstərmək lazımdır ki, homoloji immunoqlobulinləri istifadə edərkən xəstələrin öncədən desensibilizasiyasına ehtiyac olmur. Heteroloji qarnma-qlobulinlər isə desensiblizasiyadan sonra yeridilməlidir. Hazırda bu preparatlar qora yara, leptospiroz, göy öskürək, güzaz, qrip, herpes, stafilakokk infek-siyası və s. kimi xəstəliklərdə geniş tətbiq edilir. Zərdablarla müalicə zamanı bəzi ağırlaşmalara rast gəlinir. Bunlardan ən qorxulusu anafılaktik şokdur. Odur ki, orqanizmin həssaslığını yoxlamaq üçün bütün antitoksik zərdablarla sınaq qoyulur. 0,1 ml 1:100 fizioloji məhlulda durulaşdırılmış antitoksik zərdab götürülüb saidin ön 1/3 hissəsində dəri daxilinə yeridilir. 20-30 dəqiqədən sonra yoxlanılır. Qızartı, şişkinlik olmazsa (və ya 1 sm-dən kiçik olarsa) sınaq mənfi hesab edilir və zərdabla müalicə aparılır. Belə ki, əvvəlcə 0,1 ml durulaşdırılmamış zərdab götürülərək dəri altına yeridilir, sonra tam doza vurulur. Əgər dəri daxili sınaq müsbət (qızartı, şişkinlik 1 sm-dən böyük) olarsa zərdab aşağıdakı qayda ilə vurulmalıdır: əvvəlcə aralarında 20-30 dəqiqə fasilə ilə dəri altına 0,5-2-5 ml olmaqla 1:100 durulaş-dırılmış, 20-30 dəqiqə sonra 0,1 ml durulaşdırılmamış zərdab yeridilir. 20- 30 dəqiqədən sonra tam doza vurulur. Antitoksik zərdab vurulmuş şəxslərdə, xüsusən təkrar yeridilən hallarda zərdab
dəri və selikli qişalarda ödenı, dəridə müxtəlif xarakterli səpgilər, qaşınma, limfadenit və s. müşahidə edilir. Bəzən periferik sinirlərin və sinir köklərinin iltihabı (radikulit, nevrit), sinovitlər rast gəlir. Xəstəlik 6-12 gün davam edir və sağalma ilə nəticələnir. Xəstəlik özünü yerli əlamətlərlə də büruzə verə bilər. Belə ki, preparatın yeridildiyi nahiyyədə hiperemiya, ödem meydana çıxır, qızdırma və digər əlamətlər olmur. Antitoksik zərdabları təkrar istifadə etməməklə və desensiblizəedici preparatlarla (antihistaminlər, kortikosteroid hormonlar və s.) birlikdə işlətməklə zərdab xəstəliyinin qarşısını almaq mümkündür. Son illər yüksək səviyyədə downloaded from KitabYurdu.org
28
təmizlənmiş zərdablar, immu-no- və qamma-qlobulinlər hazırlandığından bu cür ağırlaşmalar az müşahidə edilir. Patogenetik müalicə - xəstəliyin patogenezi ilə əlaqədar olaraq baş vermiş pozğunluqların aradan qaldırmasına və tənzim etməsinə yönəlir. Eyni zamanda bu və ya digər üzv və sistemlərdə baş verən patoloji dəyişiklikləri, funksional pozğunluqları bərpa etmək məqsədini güdür. Əsas patogenetik müalicə vasitələrindən biri immunoterapiyadır. İmmunolerapiya - orqanizmin humoral və hüceyrə immuniteti faktorlarının müxtəlif müalicə vasitələri ilə tənzimlənməsidir. İnfeksion xəstəliklər zamanı immun sisitemdə də pozğunluqlar baş verir. Belə pozğunluqlar xəstəliyin ağır gedişinə, ağırlaşmalarına, uzun sürməsinə və xronikiləşməsinə gətirib çıxara bilər. Bu əksər infeksion xəstəliklərdə immun sistemdə bu və ya digər səviyyədə baş verən çatmamazlıqlarla əlaqədar olursa da, BVH-də isə ağır patoloji proseslərin (kəskin
qaraciyər çatmamazlığı) inkişafı virus
antigeninə qarşı orqanizmin hiperimmun reaksiyası ilə də bağlı olur. Müasir dövrdə tətbiq edilən immunoterapiya usulları spesifik, qeyri-spesifik;
humoral və hüceyrə immuniteti funksiyasım tənzim nəzərdə tutulur. Spesifik immunoterapiya dedikdə adətən törədici antigenə qarşı orqanizmin imıııun reaktivliyinin stimullaşdırılması nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə bir sıra spesifik bioloji preparatlar (vaksin, anatoksin) - fəal immunoterapiya; anti-toksik zərdablar, imrnun plaznıa, immunoqlobulinlər, interferon - qeyri-fəal immunoterapiya - istifadə edilir. Qeyri-spesifık fəal immunoterapiyaya isə bak-terial və maya polisaxaridlərinin (pirogenal, prodigiozan, zimozan) tətbiqini göstərmək olar. Qeyri-spesifık
zərdablar, immunoqlobulinlər tətbiq edilməsi bu və ya digər səbəbdən mümkün olmadıq-da istifadə edilir. Eyni qrupdan olan donor qanın xəstəliklərin ağır formalarında köçürülməsi buna ən sadə misaldır. Qeyri-spesifik faktorlara levemizol, primidin törəmələri, təbii və sintetik polimerlər və s. də göstərilə bilər. Həmçinin patogenetik müalicə vasitələri kimi tətbiq edilən su-duz mübadiləsinin, turşu-qələvi müvazinətinin (poliion məhlulların, Na-hidrokarbonat, KC1 məhlullarının vena daxili köçürülməsi) bərpası, dezintoksikasiya tədbirləri (5%-li qlükoza. amin turşu qarışıqlarının və s. köçürülməsi), hemodinamikanm tənzimlənməsi, hipo-, avitaminozun aradan qaldırılması, qanın oksigenlə zənginləşdirilməsi və s. müalicə tədbirlərini də qeyri-spesifik stimulyasiyaya aid etmək olar. İmmun sistemin fəaliyyətini ləngitmək üçün isə immunosupressorlar - bəzi bioloji preparatlar (antilimfositar zərdab, antilimfositar immunoqlobulin). kimyəvi maddələr (azatioprin və ya imuran, siklofosfaıı və s.) tətbiq olunur.
əvvəllər geniş tətbiq olunmuşdur. Spesifik vaksin preparatları - mikrob cismi, antigen (Vi-antigen) immun sistemi fəallaşdırmaq, makroorqanizmin müdafiə qabliyyətini, rcaktivliyiııi yüksəltmək, onun bakteriya və toksinə qarşı sensiblizasiya halını aradan qaldırmaq məqsədi ilə əsasən xroniki gedişə meyilli və bakteriyagəzdirənlik verən xəstəliklərin (dizenteriya, bruselloz, toksoplaz-moz və s.) müalicəsində istifadə edilmişdir. Hazırda vaksinoterapiya demək olar ki, istifadə edilmir. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|