C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İNFEKSİON XƏSTƏLİKLƏRİN DİAQNOZUNUN ƏSAS MƏRHƏLƏLƏRİ
19
əmələ gələn antigen-antitel kompleksi şüalanma verdiyi üçün lüıninessent mikroskop altında asanlıqla tapılır. Bir neçə saat, bəzən bir neçə dəqiqə ərzində diaqnoz dəqiqləşdirilir. Son illər törədici antigeninin müxtəlif bioloji materiallarda (qan, sidik, tüpürcək və s.) aşkar edilmək üçün bir sıra dəqiq müayinə üsulları - KAR, LAR, İFM, monoklonal antitellərin təyini, PZR və s. işlənilib hazırlanmışdır. Son dərəcə həssas molekulyar bioloji müayinə üsulu PZR əsasən virus infek-siyalarınm, xlamidiozların və diaqnostikası digər müayinə üsulları ilə mümkün olmayan infeksion xəstəliklər zamanı istifadə edilir. Bəzi infeksion xəstəliklərdən sonra və ya peyvənd olunmuşlarda antitel-lər uzun müddət qanda saxlanılır. Bu şəxslərdə seroloji reaksiyalar müsbət olmaqla səhv diaqnoza səbəb olur. Belə hallarda - infeksion xəstəni peyvənd olunmuşdan, ilkin xəstələnməni reinfeksiyadan fərqləndirmək, infeksion prosesin fazalarını ayırmaq üçün İgM və İgG sinifindən olan antitellər təyin edilir. İnfeksion xəstəliklərin kəskin dövründə qanda İgM, rekonvalessensiya dövründə İgG tipindən olan antitellər artır. Xəstəlikdən sağalanlarda, peyvənd olunmuşlarda və bakteriyagəzdirənlərdə yalnız İgG tipindən olan antitellər tapılır. Bəzi infeksion xəstəliklərin diaqnostikasında törədicinin toksininə və mübadilə məhsullarına qarşı orqanizmin sensiblizasiyasına əsaslanmış dəri-al-lergik sınaqlar istifadə edilir. Dəri-allergik sınaq qoymaq üçün allergen dəri içərisinə yeridilməklə və ya dəri üzərində skarifıkasiya ilə aparılır. 24-48 saatdan sonra sınaq yerində şişginlik və qızartı əlamətləri meydana çıxması diaqnoz üçün əsas götürülür. Adətən diametri 1 sm-ə qədər olan şişkinlik və qızartı mənfi, 1-3 sm zəif müsbət, 3-6 sm müsbət, 6 sm-dən çox kəskin müsbət reaksiya sayılır. Bu dəyişikliklər 48-72 saatdan sonra tədricən itir. Həssaslığı yüksək olan insanlarda bəzən sınaq qoyulan yerindən regioııar limfa vəzilərinə doğru qızartı (limfanqait), regionar limfa düyünlərində iltihab (limfadenit), hətta nadir hallarda hərarətin yüksəlməsi olur. Xəstəlik vaxtı allergik sınaqların təkrar edilməsi məsləhət deyildir. Dəri-allergik sınaqlar tuiyaremiya (tulya-rin), bruselloz (brusellin), toksoplazmoz (toksoplazmin), vərəm (tuberkulin), qara yara (antraksin) və s. kimi xəstəliklərin diaqnostikasında istifadə edilir. Bəzi xəstəliklərdən sonra və hətta peyvənd edilmişlərdə (brusellozda) dəri-allcrgik sınaqlar uzun müddət (10 illərlə) müsbət olaraq qalır. Həmçininpara allergiyada mümkündür. Belə ki, digər: allergcnlorə qarşı həssaslığı yüksək olanlarda göstərilən xəstəliklərə qarşı da sınaqların müsbət olması mümkündür. Odur ki, allergik sınaqlara diaqnostikada istiqamətverici bir üsul kimi baxmaq lazımdır. Son illər yeni allergik diaqnostika üsulu kimi sınaq şüşəsində in vitro hüceyrə sınağı qoyulur. Dəri-allergik sınaqları digər allergenlərə və təkrar yeridilmiş allergenə qarşı baş verən reaksiyadan fərqləndirmək məqsədi ilə tətbiq edilir. Bunlardan spesifik allergenin təsirindən leykositlərin - neytrofıllərin formasının dəyişməsi - leykosiloliz reaksiyası, yerdəyişmə sahəsinin xeyli məhdudlaşması - leykositlərin miqrasiyasının ləngiməsi reaksiyası, spesifik allergenlə sensiblizasiya olunmuş materialda iri blast limfositlərin tapılması - limfoblas-
xəstəliklərin diaqnozunun qoyulmasında istifadə edilə bilər. Bu məqsədlə la-borator heyvanları (ağ siçan, dəniz donuzu və s.) xəstədən götürülmüş patoloji materialla (əsasən qanla), çox vaxt downloaded from KitabYurdu.org 20
heyvanın qarın boşluğuna yeridilməklə yoluxdurulur. Sonra xəstəliyə tutulmuş heyvanın qanından, daxili orqanlarından infeksion xəstəliyin törədicisi əldə edilir. İnfeksion xəstəliklərin diaqnozunda və diferensial diaqnozunda praktik təbabətdə istifadə edilən digər müasir müayinə üsulları - qeyri-spesifık müayinə üsulları
hemotoloji göstəricilərinin; instrumental müayinə üsullarından endoskopiya, radioizotop, ultrasəs, rentgcnoloji, kompyüter tomo-qrafıyası (KT), rektoromanoskopiya (RRS) və s.-nin əhəmiyyətli diaqnostik rolu qeyd edilməlidir. RRS-nın köməyilə düz bağırsaq və S-vari bağırsağın distal hissəsi müayinə edilir. Lazım gəldikdə bağırsağın divarından biopsiya üçün material götürülür. Hətta bəzi müalicə tədbirləri də həyata keçirilə bilər. Rentgenoloji müayinənin köməyi ilə qarın yatalağını miliar vərəmdən, krupoz pnevmoniyadan; USM-də (ultrasəs müayinəsi), KT-da VH-ııi mexaniki sarılıqlardan differensasiya etmək mümkün olur. Yaxud xroniki VH zamanı sirrozun inkişafını müəyyən etmək üçün mütləq qaraciyərdən bioptat götürülüb yoxlanmalıdır. Göründüyü kimi yoluxucu xəstəliklərin diaqnozu kompleks spesifik və qeyri- spesefık müayinə üsulları əsasında qoyulur. İNFEKSİON XƏSTƏLİKLƏRİN DİAQNOZUNUN ƏSAS MƏRHƏLƏLƏRİ İnfeksion xəstəliklərin diaqnozu müəyyən plan əsasında, ardıcıl aparılmalıdır. Aparılan müayinələr bir-birini tamamlamalı, diaqnozun eıkəıı müəyyən edilməsi təmin olunmalıdır. Bu isə əks-epidemik tədbirlər, xəstəliyin proqnozu və davam elmə müddəti haqqında ilkin fikir formalaşdırır. İlk növbədə xəstəliyin əlamətlərinə, epidemioloji məlumatlara əsaslanaraq ilkin klinik diaqnoz qoyulur. Müayinə planı tərtib edilir, xəstəliyə qarşı ilkin profilaktik tədbirlər işlənilib hazırlanır. Xəstəliyə klinik-epidemioloji diaqnoz qoymaq çətin olub, diaqnostik səhvlər ehtimalı istisna edilmir. Odur ki, həkim lazımi nəzəri biliyə və dərin klinik düşüncə tərzinə malik olmalıdır. Etioloji diaqnoz - bu həmdə nozoloji diaqnozdur. Xəstəliyin atipik variantlarının, silinmiş, subklinik formalarının diaqnostikasında xüsusi əhəmiyyəti vardır. Törədicinin qandan və qapalı boşluqlardan (plevra boşluğu, oynaq kisəsi, onurğa kanalı) tapılması diaqnoz üçün mütləq göstəricidirsə; nəcisdən, sidikdən, dəridən, əsnəkdən və s. tapılması onların etioloji rolunu dəqiq təsdiq etmir. Bu halda klinik-epidemioloji məlumatlar nəzərə alınmalı, digər spesifik və qeyri-spesifk müayinə üsulları ilə təsdiq edilməlidir. Etioloji amilin müəyyənləşdirilməsi epidemiya əleyhinə məqsədyönlü tədbirlərin işlənilməsinə də imkan verir.
birləşdirir. Patogenez ilə əlaqədar meydana çıxan patoqnomonik simp-tomlar və sindromlar diaqnozun qoyulması üçün qiymətli məlumatlar verməklə bərabər xəstənin düzgün və kompleks müalicəsi üçün də vacibdir. Xəstəliyin klinikasında əsas patogenetik faktoru və orqanizmin fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla effektli müalicə üsulları işləyib hazırlamaq mümkündür. Məsələn, vəbanın müalicəsində su-duz
mübadiləsinin bərpa
edilməsi, əksər
infeksion xəstəliklərdə dezintoksikasiya tədbirləri və s. Patogenetik diaqnoz xəstəliyin inkişaf downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|