C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
17
məlumdur (ənsə əzələlərinin rigidliyi, Kemiq, Brudzinski və s.). Müxtəlif mənşəli meningitlərdə təsadüf edilir. Kolil sindromu - yoğun bağırsağın iltihabı nəticəsində inkişaf edir və özünü əsasən qarında - sol qalça çuxurunda ağrı; selikli, bəzən qanlı ishal; tenezmlərin meydana çıxması ilə göstərir. Bakterial dizenteriya üçün xarakterikdir. Amöbiaz, balantidiaz və salmonellozun mədə-bağırsaq fatmasında da təsadüf edilə bilər. Hepatolienal sindrom - dalaq və qaraciyərin böyüməsi. Əksər infeksion xəstəliklər zamanı qeyd edilsə də botulizm, güzaz, quduzluq, qripdə olmur; taun, tulyaremiyada isə az rast gəlinir.
pozulması ilə əlaqədar baş verir. Dəri-selikli qişaların saralması, sidiyin tünd-ləşməsi, nəcisin ağarması, qaraciyərin funksional sınaqlarında dəyişikliklər və s. meydana çıxır. VH-ləri, leptospiroz və digər xəstəliklərdə ola bilər. Müasir təbabətdə 5000-dən artıq xəstəlik, 1500-ə yaxın sindrom bəllidir. Ola bilsin ki, bir sindrom həm infeksion həm də qeyri-infeksion xəstəliklərin klinikasında diaqnostik əhəmiyyət daşısın. Ona görədə hətta sindromlar da bəzən infeksion xəstəliyin diaqnozunu təyin etməyə imkan vermir. Məsələn: hemorragik sindrom eyni zamanda Şenleyn-Henox, C avitaminozu, hemofiliya və digər qan xəstəliklərində də (kəskin leykoz, şüa xəstəliyi) aşkar edilə bilər. Sarılıq sindromu və xolestaz - eritrositləri hemolizi, onkoloji (pankreaduodc-nal zonada şiş), cərrahi (öd daşı xəstəliyi) xəstəliklər zamanı da təsadüf edilir. Digər tərəfdən bir sindrom ayrı-ayrı, bir neçə infeksion xəstəliyin klinikasında meydana çıxa bilər. Ona görədə diaqnozun inandırıcı olması üçün xəstəliyə xas iki və daha çox sindrom aşkar etmək lazım gəlir. Məsələn, VH-nin klinikasında xolestaz və sarılıqla yanaşı intoksikasiya sindromu da əsas yer tutur. Yaxud xəstəliyin sarılıqsız forması intoksikasiya və hepatolienal sindrom əsas götürülməklə təyin edilir. Buna görə də
hər bir
xəstəlik üçün
daha xarakter olan sindromların cəmindən - simptomokompleksdən istifadə etmək daha məqsədə uyğundur. Simtomokompleks patogcnetik olaraq eyni simptom və sindromları özündə birləşdirir və diaqnozu əsaslandırmağa imkan verir. Lakin xəstəliyin dövründən asılı olaraq simptomokompleks öz tərkibini dəyişə bilər. Məsələn, VH-nin başlanğıc dövrü intoksikasiya, artralgik, dispeptik, kataral, astenovegctativ sindromlarla; sarılıq dövrü isə sarılıq, hepatolienal sindromlarla gedir. INFEKSION XƏSTƏLİKLƏRDƏ LABORATOR MÜAYİNƏ ÜSULLARI Infeksion xəstəliklərin diaqnozunda klinik-epidemioloji məlumatlarla yanaşı bir sıra laborator müayinə üsulları ilə əldə edilən məlumatlardan da istifadə olunur. Xüsusən xəstəliyin sporadik təsadüflərində diaqnozun laborator təsdiqi vacibdir. İlk növbədə törədici amilin aşkar edilməsinə yönəlmiş spesifik - bakterioloji, virusoloji, mikroskopik, parazitoloji, seroloji, immunoloji -müayinə üsulları həlledici rol oynayır. Bu məqsədlə hansı xəstəlik olmasından, onların kliniki formalarından, inkişaf mərhələlərindən asılı olaraq patoloji material götürülür. Bu qan, onurğa beyni mayesi, bəlğəm, sidik, nəcis, 12b. bağırsaq möhtəviyyatı, qusuntu kütləsi və s. ola bilər. downloaded from KitabYurdu.org 18
təmiz kulturası alınaraq identifıkasiya edilir. Əsasən xəstəliyin başlanğıcında, etiotrop preparatlar verilməmişdən əvvəl aparılır. Bəzən bu müayinənin təkrar - bir neçə dəfə aparılmasına ehtiyac yaranır. Xəstənin qanı - hemokultu-ra, nəcisi - koprokultura, sidiyi - urinokultura, sümük iliyi - mielokultura, ödü - bilikultura’ limfa düyünü punktatı, onurğa beyni mayesi və s. götürülüb əkilə bilər. Bakterioloji müayinə nəticəsində törədicinin növünün təyin edilməsi di-aqnostik əhəmiyyət daşımaqla yanaşı, infeksiya mənbəyini və onun xəstələrlə əlaqəsini müəyyən etmək, əks-epidemik tədbirlər sistemi işlənilib hazırlanması üçün də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda aşkar edilmiş törədicilərin antibakterial preparatlara həssaslığını müəyyən
etməklə daha
təsirli etiotrop preparatları seçmək mümkündür. Viruslar daha mürəkkəb bioloji xüsusiyyətlərə (hüceyrədaxili parazitlik, işıq mikroskopunda təyin edilməməsi və s.) malik olduqlarına görə onların kulturasını almaq - virusoloji müayinə aparmaq üçün xüsusi qidalı mühit (toyuq embrionu, toxuma kulturası), mükəmməl elmi-tədqiqat laboratoriyaları tələb olunur. Odur ki, əsasən elmi-tədqiqat laboratoryalarında və iri diaqnostika mərkəzlərində aparılır.
əhəmiyyətə malik olub, müxtəlif patoloji materiallarda (sidik, nəcis, qan və s.) törədicinin aşkar olunmasına əsaslanır. Götürülmüş materialdan yaxma hazırlanır, təbii - nativ şəkildə və ya rənglədikdən sonra mikroskopiya olunur. Əsasən parazitar xəstəliklərin (malyariya, leşmanioz, ləmblioz, helmintozlar və s.) və bir sıra bakterial infeksiyalarm (leptospiroz və s.) diaqnostikasında tətbiq olunur. Seroloji reaksiyalar - antigen və antitellərin qarşılıqlı təsir reaksiyasına əsaslanır. Adətən qan zərdabı ilə qoyulur. Xəstəlk zamanı və peyvənd edilmiş-iərdə orqanizmdə müxtəlif immunoqlobuiin fraksiyalarından ibarət (IgM, İgG, İgA) xüsusi antitellər əmələ gəlir. Törədicilərdən hazırlanmış antigeni xəstədən götürülmüş qan zərdabına əlavə etdikdə antigen və antitellərin birləşməsi baş verir. Antitelləri aşkar etmək üçün aqlutinasiya, presipitasiya, hemaqlu- tinasiya, komplementin birləşməsi, neytrallaşma, aqlutinasiya-lizisi reaksiyaları, radio immıınmüayinə (RİM) İFM, QİEF, və s. tətbiq olunur. Adətən se-roloji reaksiyalar xəstəliyin ikinci həftəsindən başlayaraq müsbət olur və dinamikada (7-14 gündən sonra) titrini artması diaqnozu təsdiq edir. Bəzən antibiotiklərin erkən və yüksək dozada işlədilməsi bakteriyaların orqanizmdən tez təmizlənməsi ilə nəticələnir. Antigen qıcığın kifayət qədər olmamasından anti- tellərin meydana çıxması ləngiyir. Bu halda hətta törədicinin aşkar edilməsinə baxmayaraq qanda antitellərin titri az olduğundan seroloji reaksiyaların nəticəsi mənfi olur. Digər halda eyni antigen qrupuna aid olan bakteriyalarla (məsələn: salmonellalar, şigellalar) qoyulan seroloji müayinələr bəzən çarpaz reaksiyalar (aqlutinasiya, para aqlutinasiya) verə bilər. Bu zaman eyni qrupdan olan bakteriyaların hamısı ilə seroloji reaksiya qoyulur, hansının titri yüksəkdirsə diaqnoz üçün əsas götürülür. Praktiki təbabətdə tezləşdirilmiş - erkən və ekspres diaqnostika üsullarının mühüm əhəmiyyəti vardır. Bu qəbildən olan üsullardan biri də immuno-flüoressensiya reaksiyası - Kuns üsuludur Patoloji material xüsusi immunoflü-oressent zərdabla işlənilir və downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|