Carl gustav jung
Yüklə 3,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
GtRtŞ 39 G encin en temel görevi, bireyin yapısında derinlere kök saldığından, dünyaya daha sağlam tutunabilm esi ve çevresinin koşullarına uyabilmesini en iyi sağlayacak işlevi ayrıştırıp, onu bir başına geliştirmektir. Bu ayrıştırmayı gerçekleştirdikten sonra ancak öteki işlevler ayrıştırılabilir. Birey, bilincini, çevresindeki dünyaya dem ir atıp sağlamca bağlamadan — ki bu, erişkinlik çağında, hatta daha sonra, belli bir görgü birikiminden sonra olur— ille de gerekmedikçe, bilinçdışıyla karşılaşmamalıdır. Davranış tipi için de aynı şey söz konusudur. Ömrün ilk yarısında, yaradılıştan gelen yatkınlık ağır basar; çünkü yolunu buldu racak en iyi şey doğanın ona verdiği davranıştır. Ancak ömrün ikinci yarısında, karşıt davranışın da hakkını vermek gerekir. Hem içedönük, hem de dışadönük için bir tehlike söz konusudur. Bunlardan birine aşırı gidilip, Öteki yan savsaklandığında, sonuç nevroz'dur. Çünkü amaç daim a ruhsal bütünlük, tamlıktır. Söz konusu dört işlevden en çok üçünün bilinç yüzeyine çıkarılması gerekir. Genel davranış yatkınlıklarını dört temel işlevle çakıştıracak olursak, sekiz değişik tip elde ederiz: Dışadönük düşünen tip, içedönük düşünen tip; dışadönük duygusal tip; dışadönük duyumsal tip, içedönük duyumsal tip vb.
İnsan bilincinin ayrışma derecesinin Jung'un persona (kişilik) dediği şey üzerinde büyük etkisi vardır; persona, bireyin dış dünyaya karşı genel ruhsal davranış biçimidir. Şekil 2, bireyi çevresiyle tem asa getiren ruhsal ilişkiler düzeninin, BEN ile nesnel dünya arasına nasıl bir tür örtü gerdiğini göstermekte. Burada olsun, öteki biçimlerde olsun, düşünme, baş işlev sayılmak tadır: Persona'ya, B EN 'in çevresindeki örtüye, hem en hem en tam am iyle egem endir. Y ardım cı işlevlerin rolleri yoktur pek, gelişmemiş alt işlev olan duygu duyma işlevininse, gerçekte hiç rolü yoktur. Persona, aslında BEN'in parçası, dış dünyaya dönük parçasıdır; Jung şöyle tanımlar persona'yı: «Persona, işlevsel bir komplekstir; uyum, ya da gerekli uygunluk için oluşmuştur»8, ancak kişilikle bir 8
s. 58. 40 GtRİŞ
DÜŞÜNME Şekil 2 tutmamak gerekir. Persona'nın işlevsel kompleksi, yalnızca nesne ile, yani dış dünya ile olan ilişkiyle ilgilidir. Persona, bireyle toplum arasında insanın nasıl görünmesi gerektiği konusunda bir uzlaşmadır. Çevrenin koşullarıyla, bireyin iç yapısal gereksinimi arasında bir uzlaşma.
Doğru işleyen bir persona üst etkeni hesaba katmalıdır: Birinci etken, her insanın içinde taşıdığı BEN-ülküsü, ya da dilek-imgesidir; yaradılışının ve davranışının ona benzemesini ister; ikinci etken, bireyin içinde bulunduğu özel ortamın kendisini dilediği biçimde görüşüdür; üçüncü etkense, bu ülkülerin gerçekleşmesini sınırlayan bedensel ve ruhsal olaylardır. Bazan olduğu gibi, bu etkenlerden biri, hatta ikisi hesaba katılmadığı zaman, persona görevini gerektiği gibi başaramaz. Kişiliğin gelişmesine yardım edeceğine, ona engel olur. Yalnızca dıştaki toplumun onayladığı niteliklerden oluşan bireyin per- sona'sı, kitle adamının persona'sıdır; öte yandan, yalnızca kendi dilek imgesini hesaba katan ve öteki iki etkeni savsaklayan bir kimsenin per-
GİRİŞ 41 sona'sı ise, ya bir züppenin, ya da bir başkaldıranın persona'sı olur. Persona'nın ilgilendiği, yalnızca ruhsal nitelikler değildir, aynı zaman da, toplumsal davranış biçimleriyle, kişisel görünme, duruş, yürüyüş, giyiniş, yüz ifadesi, gülüm sem e, kaş çatm am ızın niteliği, hatta saçımızı tarayış biçimimizle de ilgilenir. Çevre koşullarına kendi iç yaşamını iyi uydurmuş bireyde, persona, dış dünya ile kolay ve doğal ilişkiler sağlayan koruyucu bir boyadır. Ama kim i zaman öyle olur ki, insan bu örtü ardında gerçek yaradılışını kolayca saklam aya alışıverir, bu maske donar, birey de ardında yok olur gider. «İnsanın mevki ile, ya da ünvanı ile özdeşleşmesi gerçekten çok çekicidir, birçok insanın toplumun kendilerine bağışladığı saygınlıktan başka bir şey olm a maları bundandır. Bu kabuk arkasında kişilik aramak boşunadır.»9 Bütün bu şişirilm işlik altında, acınacak küçük bir varlık yatar. «Mevkinin, ya da ne olursa olsun şu dış kabuğun bu denli çekici olması bundandır.»10 Kişisel yetersizlik için ucuz, dengeleyici bir öğedir bu. Bireysel kişiliği, profesörlük rolü ile tükenmiş profesör tipi ni hepimiz biliriz: M askesinin ardında, huysuzluk ve bebeksilikten başka bir şey bulamazsınız. İşleme yönteminin alışkanlık olmasına, dolayısıyla da otomatik çalışm asına karşın, persona, dıştaki birinin, örtü ardındaki bireysel karakterin niteliklerini farkedem eyecek dere cede erişilmez olmamalıdır. Artık bir kenara atılmayacak katı bir biçimde büyümemelidir. Normal olarak, bilinç, doğru dürüst işleyen bir persona'yı istediği gibi kullanabilir, ânın koşullarına uydurabilir onu, hattâ gerekirse başka bir persona ile değiştirebilir. Çevresine ken disini iyi uydurmuş birey, düğüne giderken başka, iş konuşurken başka, nutuk çekerken başka persona'lar takar. Persona'sını değiştire bilmesi için onun bilincinde olması gerekir. Tabi, persona'sı bilincin geliştirilmiş üst işlevi ile ilgisi ise, yapabilir bunu. Ama ne yazık ki, her zaman böyle olmaz; çevreye uyum, istenilenin tersine, bazan üst işlevle olur. Ya da, bireye ana babasının ya da eğitimin baskısıyla zor lanabilir. Ama bu çok sonra acı sonuçlar doğurabilir. Doğal ruhsal 9
207.
10 Aynı yapıt, s. 216. Yüklə 3,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|