Chizmachilik

114-rasm.

115-rasm.

Beshta 1', 2', 3', 4', 5' nuqtalarning frontal 1'', 2'', 3'', 4'', 5'' proyeksiyalarini topib, ulardan qirralar chiqariladi va biror o‘lchamda balandlik qo‘yiladi. Ikki proyeksiyasi bo‘yicha uchinchi proyeksiyasi yasaladi. muntazam prizma bo‘lganligi uchun barcha vertikal qirralari bir xil o‘lchamga ega. Frontal proyeksiyada proizmaning 1, 2, 5 qirralari ko‘rinadigan, 3, 4 qirralari esa ko‘rinmas bo‘ladi. Frontal proyeksiyasida A'' nuqta berilsa, uning qolgan proyeksiyalari proyeksiyalash usullari bilan topiladi (116-a,rasm).

Prizmaning aksonometriyasini yasash, uning koordinata (OX, OY, OZ) o‘qlarini chizishdan boshlanadi. Prizmaning asosi (1, 2, 3, 4, 5) nuqtalar koordinata o‘lchamlari bo‘yicha yasaladi. Har bir nuqtadan vertikal chiziqlar chiqarib, OZ qirrasini masofasi o‘lchab qo‘yiladi va tutashtiriladi (116-v,rasm). Prizma sirtida yotgan A nuqtani ham uning koordinat o‘qlari bo‘yicha o‘lchamlari qo‘yilib topiladi.
Prizmaning yoyilmasini yasash. Har qanday ko‘pyoqlikning yoyilmasini yasash uchun uning tamonlarini ketma-ket bitta tekislikka joylashtirib chiqiladi. Natijada tekis chizma hosil bo‘ladi, bunda ko‘pyoqlikning tomoni orasidagi masofalar ketma-ket o‘lchab qo‘yiladi. Hosil bo‘lgan 1₀,2₀,3₀,4₀,5₀ nuqtalardan vertikal chiziq chiqarib prizma balandligi o‘lchab qo‘yiladi, ular tutashtirilsa, to‘g‘ri burchakli beshta to‘rtburchak ya’ni prizma yon yoqlarining yoyilmasi hosil bo‘ladi. Endi yuqori va pastki asoslarini yoyilmasiga ikki tamondan chizib qo‘yiladi, shunda piramidaning to‘liq yoyilmasi hosil bo‘ladi (116-b,rasm), uning sirtida yotgan A nuqtaning qirrasidagi n va balandlik h masofalar o‘lchab qo‘yilib A₀ topiladi.



116-rasm.

Piramidaning ortogonal va aksonometrik proyeksiyalari. Asosi ko‘pburchak bo‘lib, yon yoqlari uchburchakdan iborat, S uchga ega bo‘lgan ko‘pyoqlik piramida deyiladi. Asosi balandligiga perpendikulyar bo‘lsa, muntazam (117-a,rasm), qiyshiq bo‘lsa, (117-b,v,rasm) og‘ma piramida deyiladi. 117-rasmdagi asosi uchburchakdan iborat piramidaning ortogonal proyeksiyasini yasash uchun, koordinat o‘qlari (OX,OY,OZ) chiziladi, ular kesishgan O nuqtaga koordinata boshi deyiladi. Piramidaning markaz o‘qlari chiziladi. Gorizontal proyeksiya tekisligida O₁ markaz bo‘yicha aylana chizilib, teng uchga bo‘linadi va uchburchak yasaladi. O₁ nuqta bilan piramida qirrasi S nuqta ham ustma-ust tushadi. Asos nuqtalarini 1', 2', 3' nuqtalar bilan belgilansa, ularning frontal proyeksiyalari 1'', 2'', 3'' nuqtalar topiladi. S' nuqtadan frontal tekislikka proyeksiyalab, ixtiyoriy masofada S'' nuqta topiladi va 1'', 2'', 3'' nuqtalar bilan tutashtiriladi. Gorizontal proyeksiyasi ham xuddi shunday tutashtiriladi. Endi uchunchi proyeksiyasi topiladi (119-a,rasm).

v)

b)

a)



Uchi



Yoni

Qirrasi

O’q

Asosi