Chizmachilik

To‘g‘ri doiroviy silindrning ortogonal proyeksiyasi. Silindrning gorizontal proyeksiyasi doira (aylana) bo‘ladi. Ikkkita asosi ham ustma-ust proyeksiyalanadi. Frontal va boshqa proyeksiyalari to‘g‘ri to‘rtburchakdan iborat. Silindr sirtida yotgan har qanday nuqtaning gorizontal proyeksiyasi aylana chizig‘ida yotadi (121-a,rasm).



g)

v)

b)

a)

Yasovchi

Makaz o’qi

120-rasm.



121-rasm.

v)

b)

a)

Silindrning izometrik proyeksiyasini chizish uchun uning o‘qlari yasab olinadi, ortogonal proyeksiyada haqiqiy kattalik bo‘yicha R radius asosida ellipslar yasaladi, ularga urinmalar o‘tkazilsa, silindrning izometriyasi hosil bo‘ladi. Uning sirtida yotgan nuqtalar ortogonal proyeksiyasi bo‘yicha X,Y,Z o‘qlardagi masofalar o‘lchab quyib topiladi (121-b,rasm).
Silindrni yoyish, uning yon sirtini asosining aylana uzunligi (2R) asosida tekislikga o‘lchab quyish demakdir, uning ikki tamoniga asosini berilgan radius bo‘yicha urunma qilib chizildi (121-v,rasm). Shunda silindrning to‘liq yoyilmasi hosil bo‘ladi. Silindrning yoyilmasini yasashda yana boshqa usulda, ya’ni uning asosini sirkul yordamida bir nechta teng (12, 16 va h. k) bo‘laklarga bo‘lib, shu masofalarni chizilgan to‘g‘ri chiziq bo‘yicha o‘lchab quyish mumkin, bu grafik usul deyiladi.
To‘g‘ri doiraviy konus - aylana sirt bo‘lib, qo‘zg‘almas 1 o‘q va undagi S nuqtadan o‘tuvchi yasovchining aylana bo‘yicha aylanishidan hosil bo‘lgan sirtga aytiladi. Konus sirtini ham uning o‘qiga perpendikulyar tekislik bilan qirqilsa, to‘g‘ri doiraviy konus hosil bo‘ladi(122-rasm).



a)

g)

v)

b)

Aylana o’qi

Yasovchi

122-rasm.

Konus uchi S nuqtada barcha konus yasovchilari kesishadi. S nuqtadan asos markazi O nuqtagacha bo‘lgan masofa konus balandligi deyiladi. To‘g‘ri doiraviy konusni, to‘g‘ri burchakli uchburchakni bitta kateti atrofida aylantirishdan hosil bo‘lgan deb ham hisoblash mumkin(122-g,rasm).

To‘g‘ri doiraviy konusdan tashqari qiyshiq va elliptik konuslar ham mavjud.