Chizmachilik

5-BOB. GEOMETRIK JISMLARNING ORTOGONAL VA AKSONOMETRIK PROYeKSIYaLARI VA ULARNING YoYILMALARI

5.1. Ko‘pyoqliklarning ortogonal proyeksiyasi
va yoyilmasini yasash

Ko‘pyoqlik – fazoviy geometrik shaklga ega bo‘lib, hamma tamondan ko‘pburchaklar ya’ni yoqlar bilan chegaralangan bo‘ladi.

Xayotda eng ko‘p qo‘llaniladigan ko‘pyokliklardan piramida va prizmadir. Yon qirralarini yopiq siniq chiziq bo‘yicha harakatlanuvchi yasovchi asosida hosil bo‘lgan deb qarash mumkin (112-rasm).
Sirtni hosil qilishda yasovchilari o‘zaro parallel va o‘qqa parallel tekislik bilan kesilsa, to‘g‘ri prizma hosil bo‘ladi (112-b,v,rasm). Tekislik bilan kesilgan tamonlari esa prizma asoslari deyiladi.
Yasovchining uchini S nuqtada qoldirib, ikkinchi uchini yopiq siniq chiziq bo‘yicha yo‘naltirsa va barcha yasovchilari S nuqtada kesishsa, piramida hosil bo‘ladi. Endi piramida balandligiga perpendikulyar holatda kesuvchi P tekislik o‘tkazilsa, barcha qirralarni kesib o‘tib, piramidaning asosini hosil qiladi (113-rasm).



a)

v)

b)

Yasovchi

Yo’naltiruvchi

112-rasm.



v)

b)

a)

Yo’nalti­ruvchi

Uchi

Yasovchi

113-rasm.


Prizma. Prizmalar muntazam va og‘ma bo‘ladi. Asosiga qirralari perpendikulyar bo‘lsa muntazam (114-a,b,g,rasm), agar qiyshiq bo‘lsa og‘ma prizma deyiladi (114-b,rasm). Prizmaning tamonlari kesishgan chiziq qirralari, qirralari kesishgan nuqtalari uchi deyiladi (114-a,rasm).
Prizmaning ortogonal proyeksiyasi. 115-rasmdagi asosi besh burchakli to‘g‘ri prizmaning ortogonal proyeksiyasini chizish quyidagicha bo‘ladi. Koordinata o‘qlari chiziladi, markaz o‘qlari chiziladi. Gorizontal tekislikda muntazam besh burchak yasaladi (115-a,rasm).



g)

v)

b)

a)

Yon
tomoni

Qirralari

Asosi


Uchlari