Chizmachilik
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10.2 Gidravlik va pinevmatik sxemalar
- 10.3. Elektr sxemalar
| 7-jadval davomi
| |||
|
v) b) a) | |||
|
7. |
Yassi tasmali ochiq uzatma |
|
|
|
8. |
Zanjirli uzatma (zanjirning tipidan qat’i nazar) |
|
|
|
9. |
Tishli uzatmalar (silindrik): a) tashqi ilashma (tishlarining tipidan qat’i nazar umumiy belgisi); b) o‘shaning o‘zi, to‘g‘ri tishli; v) qiyshiq tishli uzatma |
|
a) v) b) |
|
10. |
Zallari kesishadigan tishli uzatma: konussimon): a) tishlari tipidan qat’i nazar umumiy belgisi; b) to‘g‘ri tishli uzatma; v) spiral tishli uzatma; g) aylanma tishli uzatma. |
|
v) b) a) g) |
|
11. |
Reykali tishli uzatma (tishining tipidan qat’i nazar) |
|
|
|
12. |
Harakat uzatuvchi vint |
|
|
|
13. |
Harakat uzatuvchi vintdagi gayka a) ajralmaydigan b) ajraladigan |
|
a) b) |
|
14. |
Elektr dvigatel |
|
|
|
15. |
Prujinalar: a) siqiluvchi b) cho‘ziluvchi v) konussimon |
7-jadval davomi |
a) v) b) |
204-rasm.
Sxemalarda foydalaniladigan shartli belgilar tasvir masshtabiga rioya qilinmay chiziladi. Lekin o‘zaro ta’sirida bo‘ladigan elementlarning shartli grafik belgilari o‘lchamlarning nisbati taxminan ularning haqiqiy o‘lchamlari nisbatiga mos kelishi kerak. Kinematik sxemalarni o‘qish 204-rasmda keltirilgan.
10.2 Gidravlik va pinevmatik sxemalar
Hozirgi zamon sanoatida va texnika adabiyotlarida gidravlik va pinevmatik sxemalardan keng foydalaniladi. Ko‘proq prinsipial sxemalar va ulash (montaj) sxemalari uchraydi.
Prinsipial sxema – bu elementlar tarkibini va ular orasidagi bog‘lanishi to‘la aniqlovchi sxemalardir. Bunday sxema qurilmaning (ustanovka) ishlash prinsipi to‘g‘risida to‘la ma’lumot beradi.
Ulash (montaj) sxema – bu sxema qurilma (ustanovka) qismlarining ulanishini ko‘rsatuvchi va biriktiruvchi trubalarni aniqlovchi, ularni ulanish va olib kirish joylarini ko‘rsatuvchi sxemalardir. Ulash sxemalari prinsipial sxemalar asosida ishlab chiqiladi. Gidravlik va pinevmatik sxemalar GOST 2.704-76 (ST SEV 1981-79) da o‘rnatilgan qoidalar bo‘yicha bajariladi (8-jadval). Buyumga kiruvchi va sxemada tasvirlangan elementlar hamda qurilmalarga pozitsion belgilar beriladi.
Bu belgilar rus alfavitining bosh harfidan (yoki ikki harfdan) bu u bilan bir xil o‘lchamida yozilgan raqamdan tuzilgan bo‘ladi. Pozitsiya belgisiga kiruvchi harflar, odatda element nomining bosh harfi bilan bog‘liq bo‘ladi Masalan: filtr-F, nasos-N va h.k.
10.3. Elektr sxemalar
Hayotdagi ko‘pgina qurulma va buyumlar masalan oddiy elektr chirog‘idan tortib murakkab tuzulishdagi tarmoqlar elektr toki bilan ishlaydi. Ularni tushunish va o‘qish uchun elektr sxemalardan foydalaniladi. Bunday sxemalarni chizish va o‘qish uchun ularning shartli belgilarini yaxshi o‘zlashtirib olish kerak bo‘ladi. Elektr sxemalar GOST 2.771-74, GOST 2.755-74 larda berilgan shartli belgilar asosida chiziladi. (9-jadval).
8-jadval. Gidravlik va pnevmatik sxemalarning shartli
grafik belgilari
|
Nomi |
Shartli belgisi |
Nomi |
Shartli belgisi |
|
Trubalar: a) so‘rish, bosim, quyish b) boshqarish |
|
Ikki tomonlama ishlaydigan silindr: a) bir tomonlama shtokli b) ikki tomonlama shtokli |
|
|
Bak (rezervuar) |
|
Drossel |
|
|
Bir xil yo‘nalishdagi oqimli nasos |
|
Teskari klapan |
|
|
Shesternyali nasos |
|
Bog‘lanish liniyalarini ulash (biriktirish) |
|
|
Vintli nasos |
|
Bog‘lanish liniyalarining ustma-ust tushishi |
|
|
Parrakli rotatsion nasos |
|
Suyuqlikni bosim ostida keltirish |
|
|
Suyuqlik yoki havo filtri |
|
Suyuqlikni sistemadan chiqarish |
|
|
Gidromotor, umumiy belgisi |
|
Havo (gaz)ni bosim ostida keltirish |
|
|
Rostlash organi: |
|
4/2 taqsimlagichi: |
|
|
a) normal ochiq |
a) fiksatorli dastadan boshqariladigan |
| |
|
b) normal yopiq |
b) prujinali qaytargichi bo‘lgan elektr magnitdan boshqariladigan |
| |
|
|
|
Ikkita elektr magnitdan boshqariladigan 4/3 taqsimlagich |
|
Elektr sxemalarda ishlatiladigan shartli belgilar ko‘pincha buyumning bosh harfi bilan belgilash odatiy hol bo‘lib qolgan. Masalan, o‘lchov asboblari aylana shaklida belgilanib, ularning ichiga A-amper; V-voltmetr; W-vattmetr va h.k. harflar yoziladi. Buyum elementlarining shartli grafik belgilari yoniga ularning harfiy belgilari ham qo‘yiladi. Rezistor (qarshilik) R harfi bilan, kandensator S harfi bilan, transformator Tr harflari bilan, lampa L harfi bilan belgilaniladi va xokazo. Quyida elektr sxemasiga misol keltirilgan (205-rasm).
Dostları ilə paylaş:
