Chizmalarda geometrik yasashlar

10-Shakl 
1.2
Aylanalarni teng bo’laklarga bo’lish. 
Chizmalarni cizishda, muntazam 
ko‟pburchaklarni yasashga to‟g‟ri keladi, shuning uchun boshlang‟ich 
geometriyadan ma‟lum bo‟lgan va ko‟p uchraydigan ba‟zi bir oddiy geometrik 
shakllarning yasalishini ko‟rib chiqamiz. 11-shakl, a da aylana ichida teng tomonli 
uchburchak yasash ko‟rsatilgan. Buning uchun aylananing K nuqtasidan aylana 
radiusi R bilan yoy chiziladi, bu yoy bilan aylananing kesishgan A va S nuqtalari 
aniqlanadi xamda bu nuqtalar o‟zaro birlashtiriladi B ni topish uchun AS kesmaga 
teng bo‟lgan yoy chiziladi. Bu yoy aylana bilan kesishib, B nuqtani xosil qiladi. 
ABS larni o‟zaro utashtirsak teng tomonli uchburchak yasalsdi. 

---

11 
 

a) b) v)
 
 
 
 
 
 

g) d) e) 

j) 
11-Shakl 
Aylana muntazam to‟rtburchak 11-shakl, b da radusi R va markazi O nuqta 
bo‟lgan aylanaga urinuvchi muntazam to‟rtburchak yasash ko‟rsatilgan. 11-shakl, 
v da radusi R va markazi O nuqta bo‟lgan aylanaga urinuvchi muntazam 
beshburchak, 11-shakl, g da muntazam oltiburchak, 11-shakl, e da etti burchakli, 
11-shakl, d ga muntazam sakkizburchak, 11-shakl, j ga muntazam o‟n ikki 
burchak yasashi ko‟rsatilgan. 

---

12 
1.
3.Tutashmalar
Chizmalarni chizishda, ko‟pincha, bir chiziqdan ikkinchi 
chiziqqa ravon o‟tishga to‟g‟ri keladi, demak bunda chiziqlarni ravon qo‟shish 
zarur bo‟ladi buni odatda tutashma deyiladi. Tutashmalar xar qanday egri 
chiziqdan iborat bo‟lishi mumkin. 2,12-shaklda o‟tkir burchakli AB va BC to‟g‟ri 
chiziqlar R radius bilan 2,13-shaklda o‟tmas burchakli va 2,14-shaklda o‟zaro 
perpendikulyar to‟g‟ri chiziqlar bilan R radius bilan tutashtirilishi ko‟rsatilgan. 
Ikki yoni tashqi ichki va aralashga tutashtirish mumkin. Tashqi tutashmalar 
R
1
va R
2
radiusli tutashuvchi yoylar O va O
1
markazi R radiusli tutashtiruvchi 
yoyning tashqi tomonida yotadi (2,15-shakl). Bunda tutashma markazini topish 
uchun berilgan R radiusga aylana radiuslari R
1
va R
2
larni qo‟shadi. R+R
1
va R+R
2
yoylar kesishgan O nuqta tutashma markazi bo‟ladi. 
O ni O
1
bilan tutashtirib va O ni O
2
bilan tutashtirib 2 tutashish nuqtalari topiladi.