D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kazan ve Kuzey Türklüğünün 20. Yüzyıl Türk Aydınlanmasına Katkıları
53 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ “Ben sevdiğim mermer sineli yârin, Diyorlar koynunda yabancı el var. Bakıp ufuklara, uzak yollara Ağlıyormuş mavi gözler akşamlar. Ah, ey solgun yüzlü, İstanbul Mavi gözlerin pek baygın İstanbul” Gence’li bir gencin bu muhteşem şiiri yazabilmesi için yüreğinin İstanbul’da atması ve Türklüğü dalları yeryüzüne yayılmış ulu bir çınar olarak tasavvur etmesi gerektir. Kazan ve Kuzey Türklüğünün 20. Yüzyıl Türk Aydınlanmasına Katkıları Kazan ve Kuzey Türklüğü Türk milletinin aydınlanma ve ortak bir gelecek inşa etme ülküsünün yeşerdiği 20. yüzyıldaki mücadelesine büyük destek vermişlerdir. Belki o tarihlere kadar hiç görülmediği şekilde Kuzey ve Batı Türklüğü birbirlerini takip etmeye, araştırmaya, anlamaya ve yakınlaşmaya çalışmışlardır. İki kesim için de zor bir dönemdir zira. Kuzey Türkeli tamamen işgal altında ve dinini, kültürünü kaybetme tehlikesiyle yüz yüzedir. Türkistan cılız bazı direnişlere karşın parçalanmıştır ve büyük kısmı Rus işgali altındadır. Son bağımsız Türk kalesi olan Osmanlı da yolun sonuna gelmiştir. Böylesi bir ortamda fikri olarak Türk Birliği ve kardeşliği belki daha önce hiç olmadığı kadar aydınlar tarafından açık ve yüksek sesle ifade ediliyordu. Elinizdeki eserde Kuzey Türklüğü ile ilgili ayrıntılı bilgiler veren yazılardan da görüldüğü üzere özellikle Kazan, Türk aydınlanmasında büyük ve önemli bir yere sahiptir. Bugün bile başucu eserlerden olan “Üç Tarz-ı Siyaset” kitabının yazarı Yusuf Akçura bu eserini Kazan yakınlarındaki köyünde kaleme almış ve oradan Mısır-Kahire’de bulunan Ali Kemal’in çıkardığı “Türk” gazetesine göndermiştir. Akçura (2005) hatıralarını anlatırken Rusya’da bulunduğu çocukluk yıllarında İstanbul hakkında menfi şeyler söylendiğinde nasıl üzüldüğünü anlatır. Paris’te aldığı üniversite eğitimi dışında hayatı merkez İstanbul olmak üzere Tataristan ve Kırım arasında geçer. Bu çalışmada da sıkça alıntı yapılan “Türkçülüğün Tarihi” kitabı yine dönemini anlatan önemli eserlerden bir tanesidir. Ayrıca Ziya Gökalp ile karşılaştırıldığında Türkçülüğün “din vurgusu görece daha az olan” kanadını temsil ettiği de söylenebilir. Başkurdistanlı Zeki Velidi Togan yine Kuzey Türklüğünün Türk Aydınlanma- sına hediye ettiği bir büyük şahsiyettir. Bilim ile aksiyonu kişiliğinde buluşturabilen nadir şahsiyetlerdendir. Türkiye’de “Tarih biliminin ve Türkiyat’ın kurucusudur” dense yeridir. Tarih metodolojisi ve Türk Tarihine ilişkin eserleri bugün bile aşılabilmiş değildir. Dahası, zamanının bütün siyasi gelişmelerinin merkezinde olmuş bir eylem adamıdır aynı zamanda. Birçok Avrupa ülkesi, Türkistan, Petersburg ve nihayet İstanbul’a düşen yolunda hep ilim ve siyaset vardır. Özellikle Sovyet Devrimi sonrası Başkurdistan’ın bağımsızlık mücadelesi; ardından Türkistan’daki 54 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z “Basmacı Hareketi” tamamen içerisinde olduğu siyasi gelişmelerdir. Basmacı Hareketi’nin yürütülmesinde Enver Paşa ile ters düşer. Enver Paşa’nın şahadetinin ardından Türkistan Bağımsızlık Hareketi güç kaybeder. Yerel ve birbirinden kopuk hareketler zaman zaman alevlense de özellikle Stalin ile birlikte çaresiz çırpınışlara dönüşürler ve en nihayet boğulurlar. Bu durumu yakından takip eden Türkiye’deki bilim çevreleri Zeki Velidi’yi Türkiye’ye davet ederler. Sovyetlerde mücadele şansı kalmadığını anlayan Velidi’nin yolu İstanbul’a düşer ve ilmi ve siyasi mücadelesine Türkiye’de devam eder. Türk Tarihine dair görüşleri, 1930’ların başında resmi görüşe dönüşen “Eti-Hitit” merkezli yorumlarla çelişir. Türklerin Asyatik bağlarını önceleyen tezlerinde ısrar edince de gözden düşer. Zamanın Millî Eğitim Bakanı dahil resmi çevrelerin eleştirileri karşısında başta Nihal Atsız olmak üzere kimi Türkçüler, Togan’ın yanında yer alır. İş nihayetinde 1944’teki Turancılık Davası’ndan yargılanıp 10 yıl ceza almasına kadar gider. Türkçülerin kurulmasında büyük emek verdikleri Türkiye Cumhuriyeti artık Türkçüleri idama mahkûm eden bir anlayış tarafından yönetilmeye başlanmıştır. Bu tarihin bir cilvesi olsa gerektir… Kuzey Türklüğü denince akla gelen kişilerden bir tanesi de Sadi Maksudi Arsal’dır. Zeki Velidi ile birçok açıdan örtüşen bir hayat hikâyesine sahiptirler. Sadri Maksudi, Gaspıralı’yı “manevi babası” olarak bilir. Eğitiminin biçimlenmesinde ve yürütülmesinde etkili olan abisi Ahmet Hadi o dönem Kazan’ın en ünlü kurumlarından olan “Allamiye Medresesi”nde müderristi ve aynı zamanda Gaspıralı’nın açtığı yoldan ilerleyen bir Ceditçi idi. Bu etki nihayet Sadri Maksudi’nin yolunu Bahçesaray’a ve Zincirli Medrese’ye düşürecektir. Gaspıralı Sadri Maksudi’ye İstanbul’a uğrayıp oradan eğitim için Paris’e geçmesini önerir. Bu arada zaten Rusça ve Osmanlıcayı öğrenmiştir. Fransa’ya gidince Hukuk ve Edebiyat eğitimi de alır. Rusya’ya dönünce siyasete girer. Meclise seçilir ve idari görev alır. İyi bir konuşmacıdır. Tolstoy hayranıdır aynı zamanda ve Tolstoy’u ziyaret ederek sohbet eder. Tolstoy kendisinden “Akıllı Tatar Çocuğu” olarak söz eder. 1924’te Atatürk’ün daveti ile Türkiye’ye gelir (Akçura 2008). Ankara Hukuk Fakültesinin kurucu hocalarındandır. İstanbul Hukuk Fakültesinde de görev yapmıştır. Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun kurulmasında etkili görevler üstlenir. Siyasete ilgi duyar. Türkiye’de de birkaç dönem milletvekili seçilir. En son 1950’de Demokrat Parti’den Ankara milletvekili seçilir. Hukuk, Hukuk Tarihi, Türk Tarihi ve Türk Dili üzerine önemli eserleri vardır. Ancak “Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları” eseri milliyetçi camianın başyapıtlarından kabul edilir. Kuzey Türklüğü söz konusu olduğunda gizli bir kahramandan daha söz etmek gerekir: Musa Carullah. Ömrü arayışlarla geçen; Turan ve İslam coğrafyasında nerede bir ışık görse oraya koşup giden; İslam dünyasının aydınlanabilmesi için “eğitim, toplumsal hayatın düzenlenmesi ve özellikle kadınının cemiyetteki yerinin belirlenmesi” konularında keskin görüşleri olan bir aydındır. Cemalettin Afgani Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|