«demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti,falsafa» kafedrasi sotsiologiya fanidan qisqacha izohli lug

A ntropologiya —
an ’anaviy madaniyatlar va inson evolyusiyasiga oid masalalami 
tadqiq qiluvchi ijtimoiy fan b o ‘lib, u sotsiologiya fani bilan uzviy b o g ‘liqdir.
A n ’anaviy davlat 
— ishlab chiqarish negizini dehqonchilik v a chorvachilik 
tashkil qiladigan davlatlar. A n’anaviy davlatlar “ilk tam addunlar” nomi bilan ham 
yuritiladi.
Anketa 
- (fr. enquete) o ‘z mazmun va shakliga k o ‘ra tartiblangan savollar va 
m ulohazalar bayon qilingan so ‘rov varaqasi.
A nketa so ’rovi - sotsiologik tadqiqotlarda q o ilaniladigan so‘rovlam ing asosiy 
xilidan biri.
A n ’analar - 
uzoq vaqt davom ida avloddan avlodga o ‘tkazib beriladigan va 
m a’lum jam iyatlarda, ijtimoiy guruhlarda saqlanib boradigan ijtimoiy va madaniy 
m eros elemeniari.
Aparteid 
— Janubiy A frikada vujudga kelgan irqiy segregatsiya tizimi. Hozirgi 
kunda y o ‘q qilingan.
A prior 
- tajribadan tashqarida. Inson tafakkurida tajribada k o ‘rilgunga qadar, 
tajribadan q a t’iy nazar paydo b o ig a n obraz, g ‘oya, tushuncha.
Aristotel - (er.av. 
384-3 2 2 ) ning «Metafizika» (yoki «Birinchi falsafa»), «Fizika», 
«Jon to ‘g ‘risida», «Analitika», «Kategoriyalar», «Siyosat to ‘g ‘risida», «Ritorika», 
«Etika» kabi asarlari bilan sotsiologik an’analari rivojiga katta xissa q o ‘shdi. 
U ning ta ’lim oticha, jam iyatning qul va qul egalariga bo ‘linishi, quldorlam ing 
hukm ronligi va qullarning qulligi tabiiy xolatdir. Axloqiy fazilatlar fakat erkin 
kishilarga, qul egalariga xosdir. U xalqni 2 yo ’l bilan boshqarish mum kin deydi: 
q o ’rquv uru g ‘ini sochib boshqarish; mehr-muxabbat qozonib boshqarish mumkin.
Assim ilyasiya 
— ozchilikning k o ‘pchik aholi ichiga singishib ketishi, bunda 
ozchilik aholi hukm ron m adaniyat m e’yerlari va qadriyatlarini qabul qiladi.
Assotsial xulq 
- (yunoncha - inkor va socialis - ijtimoiy)-alohida olingan shaxs 
yoki odam larning ijtimoiy-salbiy sabablar asosida yuzaga keladigan ijtimoiy hayoti 
shakli bo‘lib. bundai hatti-harakat boshqa shaxs, ijtimoiy guruh va hatto jam iyatga
5

---

noqulayliklar yoki zarar yetkazishi mum kin (m asalan, ichkilikbozlik yoki 
jinoyatchilik).
A trib u tsiy a - (lot. attributum - berilgan) 
- ijtim oiy o b ’ektlarga (inson, guruh, 
ijgimoiy birliklar) xos b o'lgan lekin k o ‘z ilg‘am aydigan xususiyatlar.
A u tg u r u h la r- bu guruh yoki sotsial kategoriya b o 'lib , bunday guruhda individ 
guruhga 
a'zoligini his etm aydi.Bunday guruhlar uyushm agan guruhlar bo'lib, 
individ guruhda “biz” tushunchasini his etm aydi, o 'zin i bu guruhga begonaday 
ko'radi.