Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XVII əsr ingilis ədəbiyyatı
Afaq Yusifli İshaqlı 106 vəzifələrdə işləyən şair əsas əsəri olan "Qudibras" poemasını yazanda yaşı əllini keçmişdi. S.Batler bir xeyli müddət Kromvel ordusunun zabitlərindən olan polkovnik Lükün ailəsində xidmət etmişdir. Ehtimal edirlər ki, puritan Qudibras surətini yaradarkən ser Lük şairin komik qəhrəmanının əsas proobrazı olmuşdur. Şair Servantesin yolu ilə gedərək Qudibrasla onun nökəri Ralfonun qəribə macəralarını və mübahisələrini qələmə almışdır. Qudibras və Ralfonun mübahisə və deyişmələri vasitəsilə şair presviterianlarla independentlərin mübarizəsinə gülmüşdür. Şair Qudibrasın simasında prisviterianları, Ralfonun simasında independentləri satira hədəfinə çevirir. Qudibrasla Ralfonun mübahisə və savaşları əksər halda gülünc və axmaq səbəblər üzündən başlanır, lakin bu, onların ayrılmaz dostlar kimi qalmalarına mane olmur. Şair inqilab iştirakçılarının surətlərini qəsdən karikaturalaşdıraraq puritanlığın əsl nöqsanlarını açıb göstərir. Puritan kübar dairələrində hökm sürən riyakarlığı tənqid edir. Puritan kübar dairələrinin antiəxlaqi mahiyyəti, onların şənlənən sadə kütləyə qarşı hərəkətlərində daha aydın nəzərə çarpır. Puritan cəngavəri və onun silahdaşıyanı nahaq yerə xalq şənliyinə mane olmağa çalışırlar. Qudibras və Rolfo şənlənən xalq qarşısında məğlub olur və əsir alınır, onların əl və ayaqlarına kündə vururlar. Qudibras və onun nökərini kündədən varlı bir dul qadın xilas edir. Dul qadının dövlətinə aşiq olan Qudibras guya ona sevgi duyğuları bəslə- diyini bildirir. Saxta və riyakar Qudibras uzun müddət öz məqsədini gizlədir. Lakin qadının qulluqçu və nökərləri ifritələr cildinə girərək Qudibrasın yatağına soxularaq həqiqəti öyrənirlər. Puritan cəngavəri yenə öz silahdaşıyanı ilə birlikdə döyülür, biabır edilərək qovulur. S.Batler komik qəhrəmanlarından ayrılan kimi vətənpərvər bir şairə çevrilir, vətəndaş müharibəsinin XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 107 fəlakətlərindən, partiyalar arasında gedən mübarizənin xalqı var-yoxdan çıxarmasından danışır. Burjuaziya və dvoryanlığın özlərini xalqın müdafiəçiləri kimi göstərib onu aldatmaq istədiyindən söhbət açır. Royalistlərin qələbəsini Batler inqilabdan əvvəlki quruluşun bərpa edilməsi kimi başa düşür və buna görə də bəşər tarixinin mənasızlığını, hər dəfə keçilmiş mərhələyə qayıtdığı fikrini irəli sürür. Məhz bu cəhətlərinə görə poema feodal zadəgan dairələrində məğlub olmuş respublika quruluşuna qarşı yazılan bir əsər kimi qarşılanır, müəllifin royalist görüşlərinin ifadəsi kimi qiymətləndirilir. Karl və kübar dairələr əsərə heyran olduqlarını bildirir, şairə pul mükafatı verirlər. O, dəbdə olan bir şairə çevrilir. Lakin saray şairi şöhrəti Batleri o qədər də cəlb etmir. O, bərpa edilmiş mütləqiyyətə qarşı bir sıra satirik poemalar yazır, kübar cəmiyyətini, saray dairələrini, Stüartlar sülaləsinin alim nökərlərini tənqid hədəfinə çevirir. Həyatının son illərini yoxsul bir həyat keçirən şairin yaradıcılığında get-gedə artan bir bədbinlik və ümidsizlik müşahidə olunur. Bu, şairin ingilis burjuaziyasına da, bərpa edilmiş Stüartlara da inamının itirilməsindən irəli gəlirdi. Hakimiyyət uğrunda vuruşan hakim dairələrdən heç biri S.Batleri cəlb etmirdi. Batlerin irsindəki realist meyllər onu XVIII əsr maarifçi realizmi ilə, xüsusən, Svift yaradıcılığı ilə bağlayır, "Qudibras" Sviftin stolüstü kitablarından olmuşdur. XVII əsr ingilis ədəbiyyatı İngilis ədəbiyyatı tarixinin ən mühüm və maraqlı mərhələlərindən biridir. Bu dövrdə xalqın qanı və iztirabları bahasına ingilis burjua dövlətinin əsası qoyulur. Əsrin yazıçı, şair və publisistlərinin əsərlərində xalq kütlələrinin qazandığı tarixi təcrübə əks etdirilir, feodal cəmiyyətinin dağılması, burjua münasibətlərinin inkişaf prosesi göstərilir. XVII əsrin Afaq Yusifli İshaqlı 108 qabaqcıl ingilis yazıçıları inqilab dövründə darmadağın edilən feodal irticasını daha doğru, daha kəskin şəkildə göstərməklə bərabər burjua münasibətlərinin kölgəli cəhətlərini də tənqid edirdilər. CON MİLTON /1608-1674/. XVII əsr ingilis ədəbiyyatının ən parlaq siması Miltondur. Mütəfəkkir və inqilabçı şair olan Milton döyüşən, irəliyə doğru hərəkət edən, iztirablar və səhvlər arasından keçərək həqiqət axtaran insana himn yaradır. Onun əsərlərində XVII əsrin ən mühüm hadisələri əks olunmuş, baş verən hadisələr təhlil edilərək ümumbəşəri nəticələr çıxarılmışdır. Onun poeziyasında müşahidə olunan barokko romantizmi də, vətəndaşlıq ideyaları ilə aşılanmış klassisizm də cəmiyyətin həyatında cərəyan edən nəhəng hadisələrin təzahürü, onların dərk olunması cəhdinin ifadəsi idi. Con Milton Londonda notarius ailəsində anadan ol- muşdur. Şairin atası sadiq, möhkəm əqidəli bir puritan idi, oğlunu da puritanlıq ənənələri ruhunda tərbiyə edir. Milton ilk təhsilini Müqəddəs Pavel kilsəsinin nəzdindəki məktəbdə alır. Bu məktəb ən qatı puritanlar olan Cillərin əlində idi. Miltonun dünyagörüşü və ədəbi zövqünün formalaşmasında bu məktəbin mühüm rolu olmuşdur. Varlı puritan ailələrindən çıxan əksər gənclər kimi Milton da Kembricdə oxuyur. Burada o, parlament tərəfdarları ilə feodal-zadəgan irticası tərəfdarları arasında gedən mübarizələrə qoşulur. Mütləqiyyət hakimiyyəti tərəfdarları burada nə qədər az olsalar da, çox inamla və qətiyyətlə hərəkət edirdilər. Milton müəllimlə nəsə bir siyasi məsələ ilə əlaqədar toqquşur və onu müvəqqəti olaraq universitetdən çıxarırlar. Buna baxmayaraq o, universiteti əla qiymətlərlə qurtarır. Universiteti bitirdikdən sonra Milton həyatının bir Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|