Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Klassisizm XVII əsr Fransa ədəbiyyatının əsas ədəbi cərəyanı kimi.
Afaq Yusifli İshaqlı 130 Qılınc oynatmağı, şəkil çəkməyi, mahnı oxumağı gözəl bacaran, itlər və quşlarla əylənən, əyləncə məclislərində özünü yüksək mədəniyyətlə aparan XIII Lüdovikin dövləti idarə işlərində heç bir səriştəsi yox idi. Ölkənin idarə işlərini o, büsbütün Rişelyeyə həvalə etmişdir. Rişelye Fransa mütləqiyyət idarə üsulunu möhkəmləndirmək üçün huqenotların siyasi hüquqlarını əllərindən aldı, huqenot müqavimətinin mərkəzi olan Laroşel aclıqla ələ keçirildi və protestantların qəsrləri yerlə yeksan edildi. Lakin o da huqenotların dini ibadət müstəqilliklərinə toxunmadı, bu sahədə dini dözüm siyasəti yeritdi. Rişelye mərkəzi hakimiyyətə tabe olmaq istəməyən feodallara qarşı amansız mübarizə aparıb, onların özlərinə əmr etdi ki, öz qala-qəsrlərini məhv etsinlər. Bu əmrə boyun əyməyənlərlə o, daha sərt hərəkət etdi. Hersoq Monmoransi müqavimət göstərəndə onu edam etdirdi. Zadəgan gənclər arasında geniş yayılmış dueli ölüm hökmü qorxusu ilə aradan qaldırdı, möhkəm mərkəzi və yerli idarə sistemi yaratdı. Qədim məhkəmə idarəsi olan parlamenti dövlətə tabe etdi. Xüsusi intendant vəzifəsi müəyyənləşdirib ona xüsusi hüquqi, inzibati və maliyyə ixtiyarı verdi. Ciddi şəkildə mərkəzə tabe olan bu dövlət məmurları vasitəsilə o, yerlərdə dövlət hakimiyyətini həyata keçirirdi. IV Henrixdən daha artıq bir şəkildə ticarətə və sənayeyə qayğı göstərir. Daimi ordu və flot yaradır. Rişelyenin vergi siyasəti o qədər sərt idi ki, Sentonj, Anqumua, Buatu və başqa yerlərdə kəndli üsyanlarına səbəb olmuşdu. 1639-cu ildə Normadiyada başlanan "yalınayaqlar" üsyanı qəddarlıqla yatırıldı. IV Henrixdən fərqli olaraq Rişelye mədəniyyət və incəsənət məsələlərinə də ayrıca diqqət yetirir. Özü yazıçılıq iddiasında olan Rişelye şair və tənqidçilərə qayğı göstərir, onlara təqaüd və vəzifələr verir, ədəbiyyat və incəsənəti XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 131 özünün dövlət siyasətinin xidmətçisinə və köməkçisinə çevirməyə çalışır. Bu məqsədlə 1634-cü ildə Fransız Akademiyası təşkil edilir və onun fəaliyyəti dövlətin qarşısında duran tələblər baxımından müəyyənləşdirilir. Rişelye ümumdövlət ədəbi üslubu kimi klassisizmin formalaşmasına təkan verməklə bərabər onun tələblərinə ciddi əməl olunmasına şəxsən nəzarət edir. 1643-cü ildə Arman de Rişelye ölür, eyni ildə ondan yarım il sonra XIII Lüdovik də vəfat edir. Beş yaşlı XIV Lüdovik kral, onun anası Anna Avstriyalı naib – qəyyum, italiyalı Mazarini isə kardinal və ölkənin faktiki hakimi olur. Feodallar yenidən itirilmiş hüquqlarını geri qaytarmaq üçün ayağa qalxırlar, 1648-53-cü illər arasında mütləqiyyət hakimiyyətinə qarşı Fronda hərəkatı adı ilə tanınan axırıncı feodal qiyamı baş verir. Feodallar xalq kütlələrini də bu qiyama qoşa bilmişdirlər. Xalq bu hərəkatın xalqa zidd bir hərəkat olduğunu, ayrı-ayrı feodalların satqınlığını görüb ondan uzaqlaşdı. Mazarininin ölümündən /1661/ sonra 23 yaşlı XIV Lüdovik "Mən özüm özümün birinci naziri olacağam" deyib müstəqil şəkildə hakimiyyətə başladı və yarım əsrdən çox dövlət başında qaldı. Hakimiyyətinin birinci dövründə, yəni özünün baş maliyyə naziri Kolberin ölümünə qədərki /1683/ mərhələdə XIV Lüdovik kral hakimiyyətini möhkəmləndirir, burjua siyasətini yeridir, huqenotların dini ibadət azadlığına toxunmur. Əsl zadəgan dövləti olan fransız mütləqiyyəti bu mərhələdə ticarət və sənayenin inkişafına güclü təkan verir. Hakimiyyətin ikinci dövründə isə XIV Lüdovikin apardığı müharibələr, huqenotlara qarşı siyasətini dəyişdirməsi mütləqiyyətin tənəzzülünə gətirib çıxarır. 1685- ci ildə Nant edikti ləğv edildikdən sonra huqenot tacirləri və peşəkarları köçüb başqa ölkələrə gedir və bu Fransanın Afaq Yusifli İshaqlı 132 təsərrüfat həyatına böyük ziyan vurur. Dövrün qabaqcıl ziyalıları xalqın ağır vəziyyətini ürək ağrısı ilə müşahidə edirlər. Rasin "Xalq yoxsulluğu haqqında qeydlər"ini yazır və kralın qəzəbinə düçar olur. XIV Lüdovikin hakimiyyətinin son illərində fransız mütləqiyyəti artıq mütərəqqi yox, mürtəce mahiyyət daşıyır və inkişafa mane olur. XIX əsrin görkəmli tarixçisi Kizo yazırdı: "Təkcə XIV Lüdovik qocalmamışdı, hakimiyyətinin sonuna yaxın təkcə o, zəifləməmişdi; bütün mütləqiyyət hakimiyyəti qocalmış, zəifləmişdir." Klassisizm XVII əsr Fransa ədəbiyyatının əsas ədəbi cərəyanı kimi. XVII əsr Qərbi Avropa ölkələrinin ədəbiyyatında geniş yayılan barokko, İntibah realizmi və klassisizm kimi üç əsas üslubi cərəyandan Fransada klassisizm daha aparıcı yer tutmuş və mütləqiyyət idarə üsulunun üslubu, cərəyanı kimi formalaşmışdır. Klassisizmin əsas nəzəri prinsipləri burada sabit- ləşmiş, onun ən yaxşı bədii nümunələri burada yaranmışdır. Antik ədəbiyyatın təcrübəsi ilə öz xalqının milli ənənələrini məharətlə birləşdirən fransız klassisistləri Fransanın siyasi və iqtisadi səviyyəsi və xüsusiyyətlərinə uyğun zəngin bir irs yaratmışlar. Tarixliliklə müasirlik, nəzəri tələblərə əməl edilməklə həyata və həqiqətə uyğunluq onların yaradıcılığında bir vəhdət şəklində özünü göstərmişdir. XVI əsr İntibah realizminin ənənələri daha çox bədii nəsrdə, xüsusən roman janrında özünü göstərmiş, barokko isə bir tərəfdən zadəgan presiyoz ədəbiyyatında, o biri tərəfdən Aleksandr Ardi və onun davamçıları olan dramaturqların irsində, Kornel yaradıcılığının ilk dövrü əsərlərində və Rasin irsinin son nümunələrində özünü göstərmişdir. Lakin klassisizmlə müqayisədə bu cərəyanlar Fransanın ədəbi həyatında o qədər də mühüm rol oynaya Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|