Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I

İdare hukuku

, İmaj Yayıncılık, Ankara, 1997, s.11.

---

Fərhad Mehdiyev

22

yətlərinin  icrası  və  məhkəmə  funksiyasının  yerinə  yetirilməsini  mübahis ə  tərəfi

olmayan  və  mübahisə  tərəflərindən  tamamilə  müstəqil  olan  orqanlar  həyata  ke-

çirməlidir.  Bu  cəhətdən  idarəetmə  orqanlarının  hüquqi  mübahisələri  həll  etmə

fəaliyyəti  bu  fəaliyyətin  sırf  mahiyyətlərinə  baxaraq  məhkəmə  funksiyası  kimi

qiymətləndirilə bilməz. Çünki idarəetmə orqanları Konstitusiyanın müstəqil məh-

kəmələr  üçün  nəzərdə  tutduğu  xüsusiyyətlərin  heç  birinə  sahib  deyillər,  üstəlik,

özləri həll etdikləri mübahisələrin tərəfi olurlar. Yaxarıdakı misalımıza  qayıtsaq

görərik ki, inzibati cəza təyin edən idarəetmə orqanı mübahisənin tərəfidir.

Məhkəmə funksiyasının müəyyən edilməsi və idarəetmə fəaliyyətindən fərq-

ləndirilməsində  maddi  meyar  təkbaşına  yetərli  olmadığına  görə,  burada  da

orqanik-formal meyarı

tətbiq etməliyik. Orqanik meyara görə, məhkəmə fəaliy-

yəti müstəqil məhkəmələrin hüquqi mübahisələri və başqa iddiaları tərəf tutma -

dan  və  qərəzsiz  həll  etmə  fəaliyyətidir.  Müstəqillik  və  tərəfsizlik  məhkəmə

funksiyasını  həyata  keçirən  orqanının əsas  xüsusiyyətlərindən  biridir,  bunu  tə -

min etmək üçün xüsusi prosessual qaydalar (mühakimə üsulları) nəzərdə tutulur

(

forma meyarı

). Məhkəmə hüquqi mübahisələri və başqa iddiaları qəti şəkildə,

yəni əksi iddia oluna bilməyən şəkildə həll edən dövlət funksiyasıdır. İdarəetmə

orqanlarının hüquqi mübahisələri həll edən qərarları isə qəti olmur və onlardan

məhkəməyə şikayət vermək olar. İdarəetmə orqanları qərarlarını həm geri götü -

rə bilər, həm də ləğv edə bilərlər. Məhkəmə isə mahiyyətcə işi həll edən qərar -

larını ləğv edə bilməz, yuxarı məhkəməyə şikayət və ya protest müddəti keçibsə

də, əlavə kassasiya şikayəti xaricində məhkəmə qərarı ləğv edilmir.

Məhkəmə funksiyasını müstəqil məhkəmələrin hüquqi mübahisələri və başqa

iddiaları prosessual qaydada, qəti olaraq həll etmə fəaliyyəti kimi götürsək, belə

sual  yaranacaq -  çəkişməsiz  məhkəmə  prosesi  ilə  bağlı  işlərin  vəziyyəti  necə

olacaq?  Həqiqətən  çəkişməsiz  işlərdə  mübahisə  olmur.  Məsələn,  bəzi  ölkəl ərdə

(Türkiyə  kimi)  vətəndaşın  soyadı  yaşadığı  yer  üzrə  məhkəmə  qərarı  ilə

dəyişdirilir.

32

 Yaxud da məhkəmənin qəyyum təyin etməsi kimi fəaliyyəti müba-

hisənin həll edilməsi kimi qiymətləndirilə bilməz. O halda bu fəaliyyət məhkəmə

fəaliyyəti sayılmamalıdırmı? Funksional mənada bu cür fəaliyyət, əslində, inzibati

fəaliyyətdir.

33

Lakin bu cür işlər də məhkəmə prosesi qaydasında həll olunduğuna

görə, bu işlərin həllinin mühakimə fəaliyyəti sayılması daha düzgündür.

34