vi
yetirmələrini xahiş edirik. Ədəbiyyat saysına baxıldıqda, yazılma sırasında
xarici dildən bir çox kitab və məqalədən istifadə olunduğu, müvafiq beynəlxalq
qurumlarının qərarlarına birbaşa istinad edildiyi görülə bilər. Bu kitabda verilən
fikir və tezislərin hamısı elmi istinadla verildiyi üçün onların mötəbərliyinə
təminat veririk.
Elm adamlarının məhsulu, əlbəttə ki birinci dərəcədə elmi fikirlər və
tədqiqatlardır. O, şəraitdən asılı olmadan, elmi öyrənib yaymaqla yaşadığı
cəmiyyətə tövhə verməlidir. Əslində verilən tövhə, sadəcə cəmiyyətə aid olmur,
bundan ümumiyyətlə bütün bəşəriyyət istifadə edir. Bunun sayəsindədi r ki,
insan ilk yaradıldığı gündən bu yana, ona məqsəd qoyulan mükəməlliyə doğru
addım addım ilərləyir. Bu ilərləyişin ən mühüm faktorlarından birisi də, əlbəttə
ki elmdir.
Bu mülahizə ilə, kitabı sadəcə bir dərs vəsaiti deyil, eyni zamanda elmi
əsər kimi yazmayı hədəflədik. Gənclərimiz, dəqiq elm sahələrində olduğu kimi,
humanitar, o cümlədən hüquq elmi sahəsində də, bəşəriyyətin ən son
nailiyyətlərini öyrənməli və tətbiq etməlidir. Hər nə qədər bu kitabda bir çox
problemli məsələ ortaya qoyulubsa da, bu məcburiyyətdən irəli gəlir və bu
promlemlərin həlli məqsədini güdür. Əsasən, qərb təhsil sistemi “problem
həllinə əsaslanan tədris” üzərində qurulduğuna görə, bu əsərdə problemlərin
müzakirə olunması da məqsədə uyğun görülməlidir. Ali təhsilə yiyələnən insa n,
fərqli düşünməyi öyrənməlidir.
Bu kitabda elə məqamlar görəcəksiniz ki, bizim ölkəmizdə bunların bəlkə
də imkansız olduğunu düşünəcəksiniz. Məsələn ağlınıza gələ bilər ki,
Azərbaycanda avtomobil yollarında açıq qalan kanalizasiya deşiyinə düşmüş
bir sürücü, çətin ki müvafiq inzibati orqanı məhkəməyə verib ondan
kompensasiya ala bilər. Ən azından indiyə kimi buna şahid olmamışıq. Şahid
olmasaq da, bu demək deyil ki, bunun olması imkansızdır. Tam tərsinə, bu
mümkündür. Lakin sistemimiz ümumilikdə bu mexanizmləri işlətmir. Bu
kitabın məqsədi də, məhz bu mexanizmlərin varlığını və necə işlədiklərini
göstərməkdir. Avropa ölkələrində inzibati
hüququn bu mexanizmləri
olmasaydı, əlbəttə ki orada bu cür yüksək səviyyəli sosial rifah dövləti də
qurula bilməzdi.
Bu bir həqiqətdir ki, qarşımızdakı illərdə ölkəmiz, xüsusən enerji
ehtiyatları ve geo-siyasi mövgeyi səbəbilə, getdikçə ilərləyəcək və inkişaf
edəcək. Bizim üçün bu, sosial hüquqi dövləti qurabilmək üçün qaçırılmaz bir
fürsətdir. Uyğun idarəetmə siyasəti və vasitələri, bu məqsədə nail olmada əsas
faktorlardır. İnzibati hüquq da bu prosessin əsas hüquq sahəsi olub, hüquqi
dövlətin “künc daşını” təşkil edir. Mədəni millətlər arasın da yerimizin bərqərar
olması üçün, lazimı inzibati hüquq institutlarını da öyrənib tətbiq etməliyik.
vii
M Ü N D Ə R İ C A T
§1. İDARƏETMƏ, İNZİBATİ ORQANLAR VƏ İNZİBATİ HÜQUQ........... 5
I. İdarəetmə (Administrasiya) Anlayışı .......................................................... 5
A. ORQANİK MƏNADA İDARƏ. İNZİBATİ ORQAN ANLAYIŞI ............................ 6
1. Qanunvericilik orqanı və inzibati orqanlar ..................................................................7
2. Məhkəmə və inzibati orqanlar .....................................................................................8
3. İcra Hakimiyyəti və inzibati orqanlar ........................................................................11
4. Ümumi hüquq şəxsləri ..............................................................................................15
B. İDARƏETMƏ FUNKSİYASI (İNZİBATİ FƏALİYYƏT) ...................................... 19
1. Qanunvericilik fəaliyyəti və inzibati fəaliyyət ..........................................................20
2. Məhkəmə fəaliyyəti və inzibati fəaliyyət ..................................................................21
3. İcra hakimiyyəti və inzibati fəaliyyət ........................................................................22
II. İnzibati Fəaliyyətin Predmeti, Məqsədi və Xüsusiyyətləri ................... 24
A. İNZİBATİ FƏALİYYƏTİN PREDMETİ .................................................................. 24
B. İNZİBATİ FƏALİYYƏTİN MƏQSƏDİ ..................................................................... 25
C. İNZIBATİ FƏALİYYƏTİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ ....................................................25
1. İnzibati fəaliyyətin inzibati hüquqi aktlarla həyata keçirilməsi ................................25
2. İnzibati fəaliyyətin üstün və imtiyazli səlahiyyətlər (hakimiyyət gücü) tətbiq
olunaraq yerinə yetirilməsi .......................................................................................26
3. İnzibati fəaliyyətin daimi dövlət funksiyası olması ..................................................26
III.
İnzibati Hüququn Tənzimləmə Sahəsi ............................................. 28
A. DÖVLƏT HEGEMONLUĞU (HAKİMİYYƏT GÜCÜ) MEYARI .............................28
B. İCTİMAİ XİDMƏT MEYARI ......................................................................................29
C. YENİ DÖVLƏT HEGEMONLUĞU MEYARI .........................................................30
§ 2. İNZİBATİ HÜQUQUN MƏNBƏLƏRİ VƏ XÜSUSİYYƏT LƏRİ .......... 31
I. Mənbələr...................................................................................................... 31
A. KONSTİTUSİYA ............................................................................................................. 31
B. BAŞQA YAZILI MƏNBƏLƏR.....................................................................................31
C. MƏHKƏMƏ QƏRARLARI ..........................................................................................31
D. İNZİBATİ ADƏTLƏR VƏ İNZİBATİ PRAKTİKA.................................................32
E. NƏZƏRİYYƏ ...................................................................................................................32
II. İnzibati Hüququn Xüsusiyyətləri............................................................. 32
A. İNZİBATİ İDARƏETMƏ HÜQUQU YENİ HÜQUQ SAHƏSİDİR ..................32
