Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1
Yüklə 3,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
. İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------189------------------------------------ manipulyasiyası ilə bağlı məsələlərin məğzini təşkil edir. Müasir EHM-lərin arxitekturası hesablamaların avto- matlaşdırılmasına yönəldildikdən sonra simvol dəyişdirmələri ilə müqayisədə hesabi işlənmələrin xüsusi çəkisi sürətlə azaldı. Bu, EHM-dən istifadənin səmərəliliyinin azalmasına və məsələlərin həllə hazırlanması və proqramlaşdırılmasının mürəkkəbləş- məsinə səbəb oldu. Digər tərəfdən də, proqramlaşdırmanın öyrənilməsi zərurəti EHM-in kütləvi tətbiqini ləngidirdi. Bu şərait kütləvi istifadəçilər üçün nəzərdə tutulan və daha çox simvol emalına yönəldilmiş yeni nəsil EHM-lərin yaradılmasını zəruri etdi. İnformasiya-hesablayıcı məntiqi sistem (İHMS) yeni nəsil EHM-lər sinfinə aiddir. Bu sistem 5 əsas blokdan ibarətdir: • İşçi yaddaş sahəsi olan həlledicilər; • BBİS (BB və VB ilə birlikdə - BBİS-biliklər bazasının idarəetmə sistemi, BB –biliklər bazası, VB-verilənlər bazası); • Ünsiyyət prosessoru (linqvistik prosessor); • İzahetmə alt sistemi; • Etibaretmə alt sistemi. Biliklər bazasında mürəkkəb strukturlaşdırılmış informasiya semantik şəbəkə şəklində saxlanılır ki, bu şəbəkənin də təpələri (informasiya vahidləri) öz aralarında adlandırılmış münasibətlər sistemi ilə əlaqələndirilmişdir. Biliklərlə aparılan bütün əməliyyatlar informasiya vahidlərində (freymlərdə, siyahılarda, ssenarilərdə və s.) saxlanan informasiyanın emalı üzrə semantik şəbəkələrdə . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------190------------------------------------ icra edilir. Məsələn, К i qiymətli Ф i freymində S i adlı slotlarda (yuvalarda) saxlanan informasiya həm sabit (konstant), həm də xüsusi yaradılmış faktların bitkin toplusu ola biləndir. Bəzi slotların qiyməti bitkin bir Р 1 , P 2 , ..., Р п kimi sabit faktlar cədvəli ilə bağlı ola bilir. Odur ki, verilənlər bazası daha mürəkkəb strukturun, yəni biliklər bazasının tərkibinə daxil olur. Biliklər üzərində aparılan bütün əməliyyatlar, yəni semantik şəbkələrdə axtarış (naviqasiya), şəbəkələrin yenidən qurulması, informasiya vahidlərində saxlanan informasiyanın emalı, biliklərin emalı, bütün bunlar məntiqi nəticəçıxarma prosedurları ilə sıx bağlıdır. Bu sistemdə biliklər bazasının zənginləşdirilməsi və bilik axtarışı zamanı zəruri olan deduktiv nəticəçıxarma prosedurları bazada saxlanan ayrı- ayrı müşahidələr və faktlar əsasında yeni informaiya alınması üçün istifadə edilən gerçəyəbənzər nəticəçıxarma prosedurları ilə birlikdə tətbiq edilir. Linqvistik prosessorlarda şəbəkə tipli qrammatikadan (Vuds, Konvey sxemlərindən, genişləndirilmiş keçidlər şəbəkələrindən) geniş istifadə edilir. Bu qrammatikadakı prosedurlar açıq-aşkar produksion xarakter nümayiş etdirir ki, bu da hökmən məntiqi nəticəçıxarma problemlərinə gətirir. Produksion tipli ekspert sistemlərinin informasiya-hesablayıcı məntiqi sistem kimi gerçəkləşdirilməsi zərurəti məntiqi nəticəçıxarma mexanizmlərinin yaradılması vəzifəsini irəli sürür. İnformasiya-hesablayıcı məntiqi sistemdə cürbəcür məntiqi nəticəçıxarma mexanizmləri gerçəkləşdirilmişdir ki, bunlar da aşağıdakı məsələləri həll etməyə imkan verir: . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------191------------------------------------ -problem oblastının müəyyən anlayışlar və bu anlayışlar arasındakı münasibətlər sistemi (bu sistem həm də təsvirlərin avtomatik zənginləşdirilməsini təmin edir) ilə təsviri; -təsvirlərin dəyişdirilməsinin müxtəlif proseslərinin və funksional məntiqlər əsasında funksional asılılıqların təhlili; -problem oblastındakı qanunauyğunluqlar barədə gerçəyəbənzər nəticəçıxarmalara gətirən məntiqi quraşdırıcı tipli prosedurlar əsasında problem oblastında yeni obyektlərin quraşdırılması və onların münasibətlər sisteminə daxil edilməsi. İnformasiya-hesablayıcı məntiqi sistem işlənib hazırlanarkən məntiqə “dil-hesablama” cütlüyü, bu cütlükdəki dilə isə “sintaksis-semantika” cütlüyü kimi baxılır. Bu yanaşma problem oblastını və həmin oblastda məsələ həlli ilə bağlı bütün prosedurları təsvir etməyə imkan verir. Bu yanaşma göstərir ki, EHM arxitekturasının qurulmasının ənənəvi üsuluna alternativ mövcuddur. İnformasiya-hesablayıcı məntiqi sistemin əsas xüsusiyyəti odur ki, burada qarşılıqlı fəaliyyət göstərən məntiqi sistemlər bir-birinə qətiyyən bənzəmir. Sonda göstərək ki, informasiya-hesablayıcı məntiqi sistem aşağıdakı ampulalarda istifadə edilə bilər: -çox güclü biliklər bazası və ya geniş inkişaf etmiş vasitələrə malik, o sıradan, inkişaf etmiş birbaşa və dolayı sorğular dili olan, sonrakı versiyalarında isə şifahi (səs dili ilə) giriş-çıxışlı və qrafik interfeysli intellektual interfeys; . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------192------------------------------------ -ekspert sistemi və ya biliklərə əsaslanan ixtiyari başqa intellektual sistem; -hibrid sistem. Bu o halda mümkündür ki, informasiya-hesablayıcı məntiqi sistem tətbiqi proqram paketləri ilə işləyən EHM-lə birləşdirilsin. İntellektual sistemlər üçün nəzərdə tutulan paralel arxitekturalı maşın. PAMİR sisteminin ən vacib xüsusiyyəti odur ki, bunun arxitekturası dalğavari asinxron proseslərə əsaslanır. Bu proseslərin dinamikası məsələlərin həll dinamikasını əks etdirir. PAMİR sistemində, həmçinin, assosiativ axtarışla, qeyri- mərkəzləşdirilmiş mübadilə üsulları, “elan lövhələri”nin köməyi ilə idarəetmə, axınlar sxemləri və s. ilə bağlı müxtəlif ideyalar reallaşdırılmışdır. PAMİR sistemində statik və dinamik şəbəkələrdə dalğavari proseslərin vahid mövqedən təşkili nəzərdə tutulmuşdur. Biliklərin təqdim edilməsi sistemləri, məntiqi nəticəçıxarma, sorğulara cavabların axtarışı aktiv şəbəkə verilənlər bazası (AŞVB) arxitekturasında gerçəkləşdirilir. Aktiv şəbəkə verilənlər bazası müntəzəm əlaqəli bircins mühitdir. Buradakı təpələrdə birtip ixtisaslaşdırılmış prosessorlar yerləşdirilmişdir. Aktiv şəbəkə verilənlər bazasının daxil olduğu multiprosessor mühiti məhz bu dalğavari paralel prosessorlarla gerçəkləşdirilir. Sözü gedən dalğavari paralel prosessorların hasil etdiyi verilənlər istifadəçilər üçün və həmçinin, məntiqi nəticəçıxarma alt sistemi üçündür. Aktiv şəbəkə verilənlər bazasında olan bloklar həm bütövlükdə sistemin tərkibində, həm də ayrıca fəaliyyət göstərə bilir. Yüklə 3,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|