51
50
BİTKİLƏR, BAKTERİYALAR VƏ GÖBƏLƏKLƏR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ /
Ali
toxumlu bitkilər
2
2
4. Təqdimat. Hazırladığınız albomu, elektron təqdimatı, videoçarxı, rəs-
mi, fotoşəkli, toplunu və s. nümayiş etdirməklə sinifdə müzakirəsini
təşkil edin. Yüksək qiymətləndirdiyiniz işləri məktəb muzeyində, ya-
xud biologiya kabinetində nümayiş etdirə bilərsiniz.
Yaraların müalicəsi üçün
Vitaminlərlə zəngin
İltihab əleyhinə
Sidikqovucu
Bəlğəmgətirici
Ürək-damar xəstəliklərinə qarşı
Sakitləşdirici
Qurdqovucu
Bitkinin adı
Necə
istifadə etməli
Bitkinin
müalicəvi təsiri
ÜMUMÌLÄÅDÌRÌCÌ TAPÅIRIQLAR
1. Düzgün ifadələri seçin:
2. Əlamətlərin nömrəsini cədvəlin müvafiq sütunlarına yazın:
Ё Adi şam ağacında dişi və erkək qozalar müxtəlif bitkilər üzərində
əmələ gəlir.
Ё Çılpaqtoxumlular çiçək açmır və meyvə əmələ gətirmir.
Ё
Ё Şam ağacının cavan dişi qozaları qırmızımtıl rəngdə olur.
1) Ləçəklərin və
kasa yarpaqlarının sayı 4 və ya 5 üzvlü olur; 2) Kök sistemi saçaqlıdır; 3) Yar-
paqların damarlanması qövsvari və ya paraleldir; 4) Bir ləpə yarpağı var;
5) Kök sistemi mildir; 6) Çiçək elementləri 2 və ya 3 üzvlü olur; 7) Yarpaqların
damarlanması torvaridir; 8) İki ləpə yarpağı var.
Adi şam ağacında tozlanmadan müəyyən müddət keçdikdən sonra
mayalanma baş verir.
Birləpəlilər
İkiləpəlilər
3. Düzgün variantı seçin:
4. Üç doğru cavabı seçin:
a) Kartof bitkisinin
meyvəsindən/gövdə yumrusun-
dan qida məhsulu kimi istifadə edirlər. b) Xaççiçəklilərin meyvəsi
buynuzmey-
vədir/qutucuqmeyvədir. c)
Zanbaqkimilər/badımcançiçəklilər fəsiləsi ikiləpə-
lilər sinfinə aid deyil. d) Lobya, akasiya, noxud bitkiləri
mürəkkəbçiçək-
lilər/paxlalılar fəsiləsinə aiddir. e) Mürəkkəbçiçəklilər üçün
sünbül/səbət çi-
çək qrupu səciyyəvidir.
Hansı bitkilərdə ikiqat mayalanma baş vermir?
А) Alma В) Eldar şamı С) Sərv D) Çiyələk E) Küknar F) Kələm
A)
Xaççiçəklilər
B) Gülçiçəklilər
C) Badımcançiçəklilər
D) Paxlalılar
E) Mürəkkəbçiçəklilər
F) Taxıllar
G) Zanbaqkimilər
a) Gavalı
b) Zəncirotu
c) Akasiya
d) Bibər
e) Buğda
f) İnciçiçəyi
g) Qırmızı turp
5. Uyğunluğu müəyyən edin:
4
-cü
Bakteriyalar, göbələklər, şibyələr
21.
Bakteriyaların müxtəlifliyi
Bakteriyalar çox sürətlə bölünür. Belə bölünmə nəticəsində bir bakteriya nəsli 5
gün ərzində dünya okeanını doldura bilərdi. Lakin təbiətdə belə hadisə baş
vermir.
· Təbiətdə bakteriyaların sürətlə çoxalmasının qarşısını hansı amillər alır?
Fäaliyyät
Fäaliyyät
Fərz edək ki, otaq temperaturunda bir stəkan çiy süddə
bir saat ərzində 800 bakteriya əmələ gəlib. Bakteriya-
ların hər 20 dəqiqədən bir bölündüyünü nəzərə alsaq, bir
saat əvvəl süddə nə qədər bakteriya olub?
Nəticəni müzakirə edin: Hansı şəraitdə bakteriyalar
belə sürətlə çoxala bilməzdi?
Bakteriyaların müxtəlifliyi.
raq bakteriyalar geniş müxtəlifliyə malikdir. Onlar hüceyrələrinin
forması, tənəffüs, qidalanma və digər xüsusiyyətlərinə görə də bir-
birindən fərqlənir.
Formasına görə bakteriyalar –
koklar, basillər, spirillər və vibrionlara
bölünür.
Oksigenə tələbatına görə aerob və
anaerob bakteriyalara bölünür. Ae-
rob bakteriyalar tənəffüs üçün oksigendən istifadə edir, anaeroblar oksi-
gensiz mühit şəraitində yaşayır.
Qidalanma tiplərinə görə bakteriyalar
avtotrof və heterotrof bakte-
riyalara bölünür.
Avtotrof bakteriyalar. Qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələr sintez
edir. Bunlar özləri də enerjidən istifadəsinə görə iki qrupa –
fototrof və
xemotrof bakteriyalara bölünür.
Fototrof bakteriyalar, yaşıl bitkilər kimi, fotosintez prosesini həyata
keçirərək üzvi maddələr sintez edir. Onlar enerji mənbəyi kimi günəş
Yaşadıqları mühit şəraitindən asılı ola-
Fototrof sianobakteriya
(sxem)
Fotosintezedici lövhə
İrsi
material
Hüceyrə divarı
Ehtiyat
qida maddələri
enerjisindən istifadə edirlər. Bu bakteriyalara
yaşıl və qırmızı bakteriyalar, həmçinin
siano-
bakteriyalar aiddir. Lakin digər fotosintez-
edici bakteriyalardan fərqli olaraq, sianobak-
teriyalar ətraf mühitə oksigen qazı xaric edir.
Xemotrof bakteriyalar, fototroflar kimi,
qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələr sintez
edir (məsələn, dəmir və ya kükürd bakteriya-
ları). Lakin onlardan fərqli olaraq, enerji mən-
bəyi kimi kimyəvi rabitələr enerjisindən
istifadə edir.