46
genişboğazlı idi. Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, toxunma səbətlərin üzərinə
əl ilə çəkilən palçığı ocaqda bişirməklə, iri həcmli müxtəlif qablar
hazırlanırdı. Sonralar gil qablar hazırlayarkən əl çarxlarından istifadə
olunmağa başlanıldı. Bu qablar insanlara ərzaq və su ehtiyatı saxlamaq
imkanı verirdi. Qablar ornamentlərlə bəzədilirdi. Ornamentlər əsasən
çökəklər və qırıq-qırıq xətlər şəklində olurdu. III əsas nailiyyət parçanın əldə
olunmasının - toxuculuğun öyrənilməsi oldu. Bunun üçün xammal
bitkilərdən və yundan alınırdı. Neolit dövrü abidələrindən toxuculuğun
inkişafını sübut edən çoxlu sayda toxuculuq aləti qalıqları-mərkəzində
qulpları olan gil və daş şəkilli parçalar aşkar olunmuşdur. Damcılı
mağarasından neolit dövrünə aid əmək alətləri tapılmışdır. Neolit dövrü
abidələrinə Naxçıvandakı Kültəpə, Fizulidəki Şomutəpə, Töyrətəpə və digər
ərazilərdə də rast gəlinir. Bu abidələrin arxeoloji tədqiqinə XX əsrin
ortalarından başlanmışdır.
1945-ci ildə Qərbi Azərbaycanda Boqutlu dağı yaxınlığında erkən
neolit dövrünə aid bir çox tapıntılar olmuşdur. 1946-cı ilə S.N.Zamyatnin və
M.Z.Paniçkina tərəfindən göstərilən ərazidə aparılan kəşfiyyat işləri
nəticəsində neolit dövrünə aid uzunsov, prizma şəkilli nukleuslar hazırlanan
böyük emalatxana aşkar edilmişdir. Buradan tapılan bütün əmək alətləri son
neolit dövründə olan eyni funksiyalı alətlərdən özünün formasına görə çox
seçilir. Boqutlu mədəniyyəti ilə Qafqazda əldə olunan ayrı-ayrı tapıntılar, o
cümlədən Gəncə ətrafında aşkar olunan cilalanmış daş balta, həmçinin 1903-
cü ildə E.Resler tərəfindən Şəmkirdə qazılmış kurqandan aşkar edilən bəzi
əşyalar oxşarlıq təşkil edir.
Hazırda tədqiqatçılar neolit dövrünü iki mərhələyə bölürlər:
keramikasız neolit və keramikalı neolit. Azərbaycanda neolit dövrünə aid
maddi mədəniyyət nümunələri Damcılı mağarasında, Qobustan abidələrində,
Naxçıvan Kültəpəsində, Göygöl ərazisində, Qaraköpəktəpə, Yanıqtəpə, Hacı
Firuz, Şomutəpə, Töyrətəpə və digər abidələrdə də rastlanmışdır.
Maraqlıdır ki, Qafqaz mədəniyyətləri arasında nəzərəçarpan fərqlər
hələ son paleolit dövründən müşahidə olunurdu. Görünür, formalaşdıqdan
sonra bu mədəniyyətlər müstəqil şəkildə inkişaf etmişdi. Xüsusi fərqlər
Cənubi və Şimali Qafqaz mədəniyyətlərinin arasında müşahidə olunurdu.
Onlar bir-birindən Vyurum dövründə buzla örtülmüş Qafqaz yüksəkliyi ilə
ayrılırdı. Qafqazın Qara dəniz sahilində və Şimali Qafqazda əhalinin mədəni
əlaqələrinin izlərinə rast gəlinir.
Dostları ilə paylaş: