Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
şəraitinin kəskin dəyişilməsinə adaptasiya olunmaq, yüksək məhsuldarlıq və s.) mövcuddur və saxlanılır. Lakin əldə olunan məlumatların təhlili göstərir ki, heyvandarlıq resurslarının genetik bazasının-genofondunun çox sürətlə davam edən eroziyaya uğraması onun davamlı inkişafına ciddi maneçilik törədir. Dünya əhalisinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının ödənilməsini təmin edən ən başlıca və aparıcı amil sayılan heyvanların genetik resurslan üzrə FAO-nun qlobal genetik bankına əsasən hazırda heyvanların 7616 növündə eroziyalaşma aşkar olunub. Onların 20%-i isə təhlükə qarşısında olmaqla genetik fondunu artıq itirmək üzrədir. Son 6 il ərzində 62 heyvan növünün nəsli tamamilə kəsilmişdir. Bu isə heyvanların növ müxtəlifliyinin hər ayda birinin nəslinin itməsi deməkdir. Qeyd edilən böhranın bu cür dmamik inkişafı BMT, FAO və bütün nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların olduqca ciddi narahatlığına və həmin vəziyyətdən çıxış yollarını axtarmağa vadar etmişdir. Bu gün dünyanın əhalisi çox olan bir çox dövlətlərində (Hindistan, Çin, Əfqanıstan, Afrika ölkələri və s.) artıq ərzaq çatışmazlığı qlobal problemə çevrilib.
neqativ fəsadlar törədəcəkdir. Y uxanda qeyd edilən rəqəmlər heyvanların bankının genetik eroziyasının yalnız çox cüzi bir hissəsini əks etdirir. I Ieyvan növlərinin resursları, xüsusilə növ səviyyəsində onların quruluş və sayının müəyyən edilməsi müxtəlif ölkələrdə hələ də qeyri-adekvatdır, xeyli çətinlik törədir. Belə ki, hazırda mövcud olan heyvan növlərinin 36%-nin genetik resursu və statusu haqqında hələ do ətraflı məlumat yoxdur. Bu hal iri buynuzlu heyvanların, ən əsası isə yüksək məhsuldar qaramal növlərinin genetik bankı haqqında müvafiq məlumatların toplanması prosesində daha qabanq surətdə binizə verir. Bunun ən başlıca səbəbi isə dünyanın bir çox ölkələrində intensiv heyvandarlığın inkişaf etdirilməsinə fikir verilməməsi, ciddi nəzarət olun maması, kiçik, pərakəndə tosərrüfatçılığa geniş yer və üstünlük verilmişdir. Bundan başqa bəzi ölkələrdə ekoloji böhran və kataklizmlərin (leysan yağışlar, güclü sel və daşqınlar, qasırğalar, tornodalar, suııamilər, qlobal iqlim anomaliyaları, buzlaqların sürətlə əriməsi, zəlzələ, vulkan püskürmələri və s.) arealının gündən günə geniş vüsət alması, dinamik inkişafı, müharibələr, etnik münaqişələr, terrorçuluq aksiyaları da heyvandarlığın intensiv texnologiyalar və sənaye istiqamətində sürətlə, dayanıqlı inkişafına
böyük zəmin yaradır, onu ləngidir. Heyvanların
qarşısının alınması üçün FAO və digər beynəlxalq nüfuzlu təşkilatlar hazırda yüksək məhsuldar heyvanların, xüsusilə törədicilərin genetik populyasiyalarının saxlanması, inkişafı üçün dünyanın bütün ölkələrində həmin növlərin xüsusi, mərkəzləş dirilmiş, sənaye texnologiyaları əsasında formalaşmış iri fermaların yaradıl ması qərarına gəlmişlər. Həmin damazlıq təsərrüfatları qorunan, nəzarət al tında olan, mühafizə edilən coğrafi ərazilərdə yaradılmalı və bütün inkişaf etmiş ölkələr onlara maliyyə dəstəyi göstərməli, həm də onlardan bəhrələn 419
məli, öz təsərrüfatlarını yüksək məhsuldar növ və cinslərlə zənginləşdir məlidir. FAO yüksək məhsuldar heyvanların genetik resurslarının statusunun in vivo saxlanması məqsədilə onların genetik materialının (spermatozoidlərin) maye azotda in vitro konservasiya olunmasını tövsiyə etmişdir. FAO-nun tövsiyəsinə görə iri cins heyvandarlıq fermaları təbii otlaq, çəmənlik və biçə nək sahələri ilə zəngin olan landşaftlarda yaradılmalıdır. Həmin təsərrü fatlarda seleksiya işlərinin düzgün planlaşdırılması, uçotu və proqnozlaşdı rılması üçün yüksək ixtisaslı kənd təsərrüfatı mütəxəssislərinin (zootexniklər, baytarlıq təbabəti həkimləri, aqronom-entemoloqlar, litopatoloqlar, mexa nizatorlar, texniklər, iqtisadçılar və s.) hazırlanması məsələləri də FAO-nun yeni külliyyatında əsas prioritet sayılır. Lakin inkişaf etmiş ölkələrin əksəriy yətində bu prioritet istiqamətə yetərincə önəm verilmir. Külliyyatdakı məruzələrin 48%-ində ölkə səviyyəsində yüksək məhsuldar cins törədicilərin genetik materialının in vivo, 63%-ində isə onun in vitro konservasiyası ölkənin milli strategiya proqramına daxil edilməyib. Bəzi ölkələrdə isə heyvanların genetik resurslarının saxlanması və inkişafı üçün xüsusi seleksiya proqram ları hələ də hazırlanmayıb, digərlərində isə bu məsələ olduqca primitiv və parakəndə formadadır. Dünya ölkələrində heyvandarlığın davamlı, daya nıqlı və rasional inkişafını təmin etmək, tənzimləmək üçün lokal (yerli) heyvan növlərinin və cinslərinin spesifik xüsusiyyətləri analiz edilməli və seleksiya prosesi zamanı nəzərə alınmalıdır. FAO-nun hazırladığı materialda bütün dünya ölkələrinin onun təşəbbüsünə qoşulması və ərzaq qıtlığının qarşısının alınması bir nömrəli prioritet sayılır. FAO-nun tövsiyyələrində dünyanın inkişaf etmiş, inkişafda olan və geridə qalan ölkələrinin hamısında heyvanların biomüxtəlifliyinin genetik resurslarının saxlanması və inkişafı üçün fermer təsərrüfatlarına da maliyyə dəstəyi göstərilməsinə və müvafiq şərait yaradılmasına çox böyük önəm verilmişdir.
Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|