DərsliK İqtisad elmləri doktoru, professor Alıcan Bayramalı oğlu abbasovun ümumi elmi redakt əsi ilə Az

qalmır. Bu vəziyyət «gömrük ekste*- ritoriyaİD) prinsipi adlanır. 
Azad İqtisadi Zonalara məxsus dünya ölkələrinin 
qanunvericiliyi müvafiq t
əsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətini 
aşağıdakı tənzimləmə elementləri əhatə edir; 
648 

---

- 
idxal-ixrac 
əməliyyatlarının gömrük tənzimlənməsi; 
~ vergjqoyma; 
- 
lisenziyalaşdırma; 
- 
vizalaşdırma; 
- 
bank v
ə sığorta fəaliyyəti; 
- 
əmlak və girov münasibətləri; 
- 
zonanı idarə edilməsi; 
- 
Azad İqtisadi Zonalara məxsus digər sresifik məsələlər., 
XX 
əsrin ortalarında dünyada müxtəlif növlü 1200 Azad 
İqtisadi Zona fəaliyyət göstərmişdir ki, onların 300-ü ixrac- 
istehsal zonası, 400-ü isə elmi-sənaye parkı silsiləsinə 
m
əxsusdur. İxrac istehsal zonalarından həmin İllərdə əmtəə 
ixracı 25 milyard dollar təşkil etmişdir. Buradakı məşğulluq 
şəbəkəsi isə 3 milyon insanı əhatə etmişdir. 
Müasir dünya prakltikasında AİZ-in 25-dən çox növünün 
olmasına baxmayaraq, bütün kateqoriyalarda ümumi və xüsusi 
seqmentl
ər mövcuddur. Lakin bu cəhətləri daha çox ümumi 
funksionailıq ifadə edir və bu funksionallıq leytmotiv səciyyəlidir. 
Azad İqtisadi Zonalara məxsus spesifik bir xüsusiyyət də 
idxal-ixrac üzr
ə vergi və rüsumlarının bir qayda olaraq bu 
şəbəkədə 
n
əzərdə 
tutulmamasıdır. 
Belə 
m
əqam 
is
ə 
investisiyaların rentabelliyini təmin edir, investor firmalara 
formalaşmış praktikaya uyğun olaraq 5 ildən 35 ilə qədər vergi