Bioloji növmüxtəlifliyi konvensiyasının (BNK) vədləri yerinə
yetirilmir və daima pozulur. Bu YUNEP-təşkilatmm 2007-ci ilin
sonunda çap olunmuş «Global Enviran mental Outlook 4»
məruzəsində qeyd olunmuşdur. Orada qeyd olunur ki, növlər 100
dəfədən də sürətlə ölürlər, nəinki qazıntıların qalıqlarının
nəticələrinə görə. Bu insan fəaliyyətinin nəticəsidir. Qaldı ki,
analiz olunmuş onurğalılar qrupuna, onların 30% ilanların, 23%
südyeyənlərin və 12% - toyuqlar ölüm təhlükəsi qarşısında
qalmışlar.
Hazırda
yerin
quru
hissəsinin
12%-dən
çoxu
təbiətqoruyucLi zonalardır, məsələn Milli parklar şəklində. Lakin
görülən tədbirlər - təbiətin bu cağrışma miqyas və sürətinə cavab
vermir. Bu qlobal miqyasda tarazlı inkişaf ilə bağlı bir çox
məsələlərə aiddir. 2008-ci il bioloji növmüx- təlifliklə davamlı
davranılmasmda müsbət hal kimi qiymətləndirilir. 2007-ci ildə
Almaniyanın
Podstam
şəhərində
nazirlər
səviyyəsində
Beynəlxalq yığıncaq keçirilir. Yığıncağın nəticələrində qeyd
olunur ki, bioloji növmüxtəlifliyin qorunması və sabit istifadəsi,
ayrılmaz əsas kimi, ekosistemlər tərəfindən, təbii sərvətlərin
dünya iqtisadiyyatına verilməsi kimi həyati vacib xidmətləri
həlledici mövqe tutur.
Sabit təsərrüfatçıhğm qüvvətli faktorlarından biri iqlim
dəyişilməsidir. Meşənin qırılması 20% parnik (istixana)
qazlarının atılmasına səbəb olur. Çərçivə konvensiyası (BMT)
tərəflərin axırıncı konvensiyasında (Braziliya-Bali şəh.) qeyd
olunur ki, Braziliyada 50% Amazonka rayonunda qırılmanın
sürəti azaldılmışdır. Bu qanunlara daha mükəmməl əməl olunması
və bütün sutka ərzində süni peyklərdən aparılan müşahidə
sahəsində baş verir. Meşələrin qırılması ilə əlaqədar atılmanın
azalması iki rejimin əsas hissəsi 2002-ci ildən sonra iqlimin
qorunması ilə əlaqədardır.
İqlimin dəyişkənliyi bioloji növmüxtəlifliyi və təbii
resurslara iqtisadi əhəmiyyət
verilməsi növlərin itməsinə
115
təsir edə bilər. Təhlükəli növlərin təhlükə altında qalması çoxlu
faktlara əsaslanır. Bu heyvanların bütöv növünün təhlükə altıünda
qalması insanlar tərəfindən təcrübədə işlədilən istifadə və istehsal
prosesində daimi xarakter daşımır.
Bütün dünyada bioloji növmüxtəlifliyinin qorunmasının
çətinliyi bir də onunla izah olunur ki, bu işə az maliyyə ayrılır.
Bununla əlaqədar olaraq bütün dünyada iqlimlə bağlı
dəyişikliklərə daha çox diqqət yetirilməlidir.
1992-ci ildə Rio-de-Janeyro şəhərində təqdim olunmuş
«Biomüxtəlifliyin qorunması» Konsepsiyasını Azərbaycan
Respublikası imzalandıqdan sonra bu konvensiyanın tələblərini
həyata keçirmək üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Belə
ki, 1995-ci ildən Azərbaycan «Pan-Avropa bioloji landşaft
müxtəlifliyinin qorunması» strategiyasının daimi iştirakçısı
olmuşdur. Respublikada bu strategiyanın ayrı-ayrı bölgələrinə
dair, o cümlədən, xüsusi mühafizə olunan ərazilərin inkişafı, nadir
və nəsli kəsilmək üzrə olan flora və fauna növlərinin qorunması,
su-bataqlıq
ərazilərinin
bərpası, dağ
ekosistemlərinin inkişafı istiqamətində fəaliyyət proqramı
hazırlanmışdır.
Azərbaycan
Respublikası
BMT-nin
«Biomüxtəlifliyin qorunması» konvensiyasını 2000-ci ildə
radifikasiya
etmişdir. Konvensiyadan
irəli gələn
öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üçün
Azərbaycan
Respublikasının Prezidentinin sərəncamı ilə 200 i-ci ildə bioloji
müxtəlifliyin genetik ehtiyatları üzrə komissiyası yaradılmışdır.
Hazırlanmış milli proqram və layihələr 2001- ci ildə Qlobal
Ekoloji Fond və BMT İnkişaf proqramı dəstəyi ilə
«Biomüxtəlifliyin qorunması» üzrə milli məruzə və fəaliyyət
planında göstərilərək Azərbaycan höküməti tərəfindən qəbul
olunub təsdiq edilmişdir.
Respublikamız 2001-ildə Avropa Şurasına qəbul
olunmaq ərəfəsində təbii mühitin qorunması
istiqamətində
116