Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan

Azərbaycanın beynəlxalq iqtisadi əlaqələrinin formalaşmasının məzmunu və əsas istiqamətləri 

lara  vasitəsiz  xarici  ticarət  əlaqəsi  yaratmağa  və  valyuta-təsərrüfat 

əməliyyatları  aparmağa  imKan  verdi.  Artıq  istənilən  müəssisə  xarici 

iqtisadi  fəaliyyətlə  məşğul  olmaq  hüququna  malİKdir.  BöyÜK  təbii 

sərvətlərə və iqtisadi ehtiyatlara malİK olan Azərbaycanın gələcəK iqtisadi 

inKİşafı, həlledici dərəcədə onun ümum- dünya təsərrüfatı sisteminə fəal 

və  səmərəli  inteqrasiyası  prosesindən  asılıdır.  Beynəlxalq  təcrübə  təsdiq 

edir 

K

İ,

 

iqtisadiyyatın  in-  Kİşafı  və  beynəlmiləlləşdirilməsində  xarici 

investisiya  qoyuluşunun  böyÜK  üstünlÜKİəri  vardır.  İnvestisiya 

qoyuluşu  respublİKa-  nın  milli  iqtisadiyyatı  ilə  dünya  iqtisadiyyatı 

arasında  daha  səmərəli  inteqrasiyanı  tə’min  edir.  ÖİKənin  iqtisadi 

inKİşafında  xarici  iqtisadi  investisiyanın  digər  rolu,  onun  sahibKarlıq 

fəaliyyətinə  müsbət  tə’siri  ilə  bağlıdır.  Xarici  öİKƏlərin  Azərbaycana 

investisiya 

qoyuluşu 

milli 

iqtisadiyyatın 

formalaşması, 

işgüzar 

münasibətlər,  sahibKarlıq  fəaliyyəti  formalarına  daha  geniş  meydan 

verilməsi və maliyyə-Kredit münasibətlərinin inKİşafı üçün əlverişli şərait 

yaradır.  Belə  bir  şəraitdən  səmərəli  istifadə  edərəK,  gənc  müstəqil 

respublİKa  öz  təbii-iqtisadi,  elmi-texnİKİ  potensialını  beynəlxalq 

miqyasda  tanıtmaq  məqsədilə  çoxtərəfli  iqtisadi  inteqrasiya  əlaqələrinə 

daxil olur. 

1998-ci  ildə  minlərlə  müəssisə  və  firma  xarici  iqtisadi  əlaqələrin 

iştiraKçısı olmuş, 84 

Ö

İ

KƏ 

ilə xarici iqtisadi əlaqə qurmuşdur. 

Göstərilən faKtlar son illər xarici iqtisadi fəaliyyət sahəsində baş verən 

struKtur və Keyfiyyət dəyişİKİİKİərinə əyani sübutdur və eyni zamanda, 

Azərbaycan  dövlətinin  beynəlxalq  iqtisadi  inteqrasiya  əlaqələrinə 

qoşulmasının nümunəsidir. 

MüstəqillİK  atributlarına  malİK  olan  Azərbaycan  dövlətinin  xarici 

iqtisadi  əlaqələr  üzrə  coğrafiyası  daha  da  genişlənməli  və  bu  sahədə  bir 

sıra əsas aşağıdaKi vəzifələr yerinə yetirilməlidir: 

-

 

siyasi  və  iqtisadi  müstəqillİK  atributlarını  daha  da  möhKəm- 

ləndirməK məqsədi ilə Azərbaycan potensial imKanlarını artırmalıdır; 

-

 

dünya  iqtisadi  sistemində  öİKənin  mövqeyi,  fəaliyyəti  və  verdiyi 

məhsulun xüsusi çəKİsi artmalıdır; 

-

 

istehsalın  beynəlxalq  standarta  uyğun  formalaşması  və  idarə 

olunması strategiyasına nail olunmalıdır; 

-

 

maKroiqtisadi  səviyyə  ilə  beynəlxalq  inKİşaf  səviyyəsi  arasında 

bazar uyğunluğu meylinə nail olunmalıdır; 

-

 

beynəlxalq  və  milli  iqtisadi  mənafelərin  əlaqələndirilməsi  tə’min 

edilməlidir; 

-

 

idxal və ixrac əməliyyatlarının tarazlı nisbəti əldə olunmalıdır; 

-

 

iş qüvvəsinin və Kapitalın beynəlxalq miqrasiyası prosesi tən 

665 

---

Azərbaycan dünya iqtisadiyyatı inteqrasiyasında 

zimlənməlidir; 

-  xarici  öİKƏlərin  investisiya  qoyuluşunun  sahələr  üzrə  səmərəli 

bölgüsü və ondan məqsədəuyğun istifadə olunması tənzimlənməlidir. 

Azərbaycanın  xarici  iqtisadi  münasibətlərinin  və  əlaqələrinin 

məzmunu  və  əsas  istiqamətlərini  ifadə  edən  bu  cəhətlərinin  hər  biri 

öİKənin  gələcəK  inKİşafında  fəaliyyət  proqramının  tərKİb  hissəsi 

olmalıdır.  Azərbaycanın  xarici  iqtisadi  inteqrasiya  əlaqələrinin 

formalaşmasında  daha  faydalı  və  səmərəli  iqtisadi  münasibətlərin 

yaradılmasına üstünlÜK verilməlidir. Əgər göstərilən prinsip əsasında 

inteqrasiya  prosesi  həyata  Keçirilərsə,  respubli-  Kanın  İnKİşafında 

böyÜK nailiyyətlər əldə etməK mümKÜndür. 

§2. Azərbaycanın sosial-iqtisadi inKİşaf proqramında 

xarici iqtisadi münasibətlərin yeri 

Xarici  öİKələrlə  iqtisadi  əməKdaşlıq  Azərbaycanın  milli 

iqtisadiyyatının çoxşahəli inKİşafını tə’min etməK üçün böyÜK üstün- 

lÜKİər verə bilər. Məhz buna görə Azərbaycanın milli iqtisadiyyatının 

formalaşması şəraitində xarici öİKƏlərlə qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr və 

bu əlaqələrin inKİşafı böyÜK əhəmiyyət Kəsb edir. Azərbaycan bir çox 

həyati  əhəmiyyətə  malİK  siyasi  və  iqtisadi  məsələlər  baxımından 

dünyanın yaxın və uzaq, böyÜK və 

K

İ

Ç

İ

K 

dövlətlərinin, beynəlxalq və 

regional təşKİlatların diqqətini özünə cəlb edən bir qütbdür. Mühüm 

strateji  əhəmiyyətli  ərazidə  yerləşən  öİKəmizdə  dünyanın  nəhəng 

dövlətlərinin  mənafeyi  toqquşur,  onlar  arasında  nüfuz  dairəsi 

uğrunda dərin rəqabət mübarizəsi gedir. Azərbaycan RespublİKası öz 

sosial-iqtisadi  inKİşafında  xarici  ÖİKələrlə  əməKdaşlığın  daha  da 

genişləndirilməsinə  can  atır  və  beynəlxalq  əməK  bölgüsünün 

dərinləşməsindən 

irəli 

gələn 

üstünlÜKİərdən 

maKsimum 

dəyərlənməyə 

çalışır. 

Siyasi 

istiqlaliyyət 

əldə 

edilməsi, 

inzibati-amirlİK  sistemindən  bazar  iqtisadiyyatı  sisteminə  Keçilməsi, 

uzun müddət mövcud olmuş KÖhnə xarici iqtisadi əlaqələr sisteminə 

yenidən 

baxılması 

və 

bərabərhüquqlu, 

qarşılıqlı 

faydalı 

münasibətlərin yaradılması üçün mühüm zəmin təşKİl edir. SSRİ-nin 

süqutu  böyÜK  bir  ərazidə  geopoletİK  vəziyyəti  KÖKÜn-  dən 

dəyişdirərəK,  Azərbaycanın  beynəlxalq  əlaqələrinin  səmərəliliyinin 

artırılması  və  intensivləşdirilməsi,  beynəlxalq  əməK  bölgüsünün 

üstünlÜKİərindən  respublİKanın  mənafeyinə  uyğun  olaraq  istifadə 

edilməsi üçün geniş perspeKtivlər açdı. 

Azərbaycan  RespublİKasının  xarici  iqtisadi  siyasəti  dedİKdə, 

beynəlxalq iqtisadi əlaqələrdə qarşıya qoyduğu məqsədlərin həya 

666 

---