Bazar və bazar iqtisadiyyatı
edilənə qədər idarəetmə
ilə
məşğul
olan
sahibKar fəaliyyəti Kİmi başa
düşülürdü.
Müasir mə'nada marnetinq anlayışı geniş əhatəli sosial bir prosesi
ifadə edir.
O,
bir sıra aspeKtlərə malİKdir. Onlar onun məzmununu
açıqlayır. Birincisi, o, məhsulların satışını təşKİl etməK üçün
müəssisələrin müvafiq KompleKS funKsiyalarını özündə cəmləşdirir.
İKİncisi, o, bazarda istehlaKçıların (alıcıların) istehsalçılarla qarşılıqlı
münasibətlərini, müəssisələrin davranışının müəyyən edilməsini,
bazara fəal tə'sir göstərməK üzrə tədbirlər sistemi işləməyi qarşıya
qoyur. Üçüncüsü, o, rəqabət mübarizəsini tətbiq edən bir forma Kİmi
çıxış edir. Rəqabətin zəif və ya güclü olmasını aşKar etməK, nəticədə
bazarda optimal davranış modeli işləyib hazırlamağa imKan verir.
Xarici ədəbiyyatda ona müxtəlif tə'riflər verilir. Müxtəsər olanı isə
budur Kİ, elə məhsullar, mə'mulatlar istehsal edilməlidir Kİ, onlar
bazarda
qeyd-şərtsiz
realizə
olunsunlar,
elə
xidmətlərdən
yapışmalıdırlar Kİ, onlara real tələbat olsun.
Sabiq SSRİ-də və digər sosialist öİKƏİərində marKetinq fəaliyyəti
mövcud deyildi. Ona yalnız Kapitalizmə xas Kateqoriya Kİmi
baxılırdı. Bir də Kİ, inzibati-amirlİK sistemi şəraitində geniş və mədəni
istehlaKçı Kütlələrinin mənafeləri İKİnci planda olduğu üçün,
müəssisələrin marKetinqə ehtiyacı yox idi.
MarKetinq istehsalı istehlaKçıya səmt götürməyi, bunlar arasında
normal əlaqənin yaradılmasını və mütərəqqiləşməsini qarşıya mühüm
məqsəd Kİmi qoyur.
MarKetinq bir tərəfdən bazar üçün istehlaKçıların cins-yaş tərKİ-
bini səhih, hərtərəfli araşdırmaqla insanların tələbini, zövqünü,
tələbatını öyrənir, digər tərəfdən o, bununla bazarın inKİşafına fəal
tə'sir göstərir, tələbatın formalaşmasına xidmət edir.
BeləlİKİə, marKetinq fəaliyyəti əsasən aşağıdaKilara yönəldilir:
1.
Bazarın KompleKS öyrənilməsinə; 2. Əmtəə çeşidlərinin təs-
nifatlı olmasına; 3. Mövcud tələbatların tam tə'min edilməsi üçün
tədbirlərin işlənilməsinə; 4.Tə'min olunmayan tə'minatların üzə
çıxarılmasına; 5. Potensial tələbatların dinamİKasının aşKar
edilməsinə və təhlilinə; 6.Bazar təchizatının planlaşdırılmasına; 7.
İstehsalın və xidmətin təşKİlinə və idarə edilməsinə.
MarKetinqin taKtİKası və strategiyasının özünəməxsus prinsipləri
vardır.
O,
bazara aid cari praKtİKİ məsələləri yerinə yetir- məKİə
bərabər, strateji planda intensiv fəaliyyət göstərir.
O,
istehsal və ticarət
müəssisələrinin, qurumların uzunmüddətli məqsədlərinə uyğun
olaraq onların satış fəaliyyətləri üzrə müsbət, son təsərrüfat
nəticələrinə nail olunmasına səmt götürməlidir.
Bu
məqsədlə o,
proqnozlaşdırma funKsiyasını da yerinə yetirir.
148
MarKetinq və onun fəaliyyəti haqqında
Proqnozlaşdırma müxtəlif istiqamətlərdə aparılır. Bunlardan iqtisadi,
KonyuKtur, elmi-texnİKİ istiqamətləri göstərməK olar. İqtisadı
proqnozlaşdırmada uzun müddət götürülür və adətən dö /lət
səviyyəsində həyata Keçirilir.
KonyuKtur proqnozlaşdırma qısamüddətli olur və bunu şirKət-
lər, firmalar, təşKİlatlar aparırlar.
Elmi-texnİKİ
proqnozlaşdırmada
elmi-texnİKİ
tərəqqinin
nailiyyətləri
nəzərə
alınmaqla
perspeKtiv
istiqamətlər
müəyyənləşdirilir, bazar tələbatının struKturuna fəal tə’sir göstərə
bilən əmtəələrin istehsal olunması imKanları aşKar edilir.
MarKetinq müxtəlif növlərə malİKdir və ayrı-ayrı öİKələrdə
onların yalnız bə'ziləri fəaliyyət göstərirlər. İqtisadi ədəbiyyatda
marKetinqin növlərinə aşağıdaKilar aid edilir; Konversiya marKe-
tinqi, stimullaşdırıcı marKetinq, inKİşafetdirici marKetinq, sin-
xromarKetinq, tələbin səviyyəsini saxlayan marKetinq və s. Bunların
bə'zilərinin izahını verəK.
Cədvəl 1
Bazarda satışın
genişləndirilməsi
strategiyası
Dəyişməz bazar
Yeni bazara çıxmaqla
1.
Mövcud
məhsulların
istifadə olunması.
1.
Bazar payının aşağı
xərclərlə və reKİam- la
əlaqədar artması.
2.
Məhsulların
istifadə
olunan
sahələrinin
genişlənməsi.
3.
Məhsulların
istehla-
Kinın artması və artma
sür'əti,
yeni
tətbiq
edilmə
üsullarının
aşKar edilməsi.
1.
Başqa rayonlarda eyni
məhsulun
yeni
is-
tehlaKçılarının
coğrafiyasının
genişlənməsi.
2.
Həmin regionda yeni
seqmentlərin
axtarılması.
2.
Yeni
məhsul
modellərinin
və
növlərinin istifadə
olunması.
1.
Məhsulların
təK-
milləşdirilməsi, onların
xassələrinin
genişləndirilməsi.
2.
Məhsulların
çeşidlərinin
genişlənməsi.
3.
Mövcud
məhsulun
yeni
modelinin
yaradılması.
4.
Mövcud bazar üçün
yeni
məhsulun
yaradılması.
3.
Yeni regionlarda yeni
modellərə, yeni məhsul
növlərinə və çeşidlərinə
tələb doğuran bazarların
axtarılması.
4.
Köhnə regionlar yeni
modellərə,
məhsul
növlərinə və çeşidlərinə
tələb
doğurur.
Yeni
bazar
sistemlərinin
axtarılması.
149