Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan

Azərbaycanda aparılan aqrar islahatların əsas istiqamətləri 

laşdırmaqdır». Aqrar 

islahatın məqsəd və vəzifələrinin şərhində belə yarımçıq ifadələrin işlədilməsi 

perspentiv məqsədləri dəqiq başa düşməyə imı-tan vermir. 

Aqrar 

bölmənin 

və 

bütünlündə 

iqtisadiyyatın 

bazar 

münasibətlərinə Keçildiyi şəraitdə əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin 

yaxşılaşdırılması  üçün  aşağıdanı  istiqamətlərdə  KompleKS  tədbirlərin 

həyata Keçirilməsi zəruridir: 

1.

 

Aqrar 

bölmədə yeni müİKİyyət münasibətlərini formalaşdırmaq. 

2.

 

Torpaq, 

meliorasiya 

və 

su 

təsərrüfatlarının islahatlarının KompleKsliyini t ə'min etməK. 

3.

 

Müxtəlif növlü yeni təsərrüfatçılıq formaları yaratmaq. 

Sovxoz  və  Kolxozlar  yenidən  təşKİl  edildində  və  ya  onlarda  islahat 

aparıldıqda islahatın xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. 

1.

 

Sovxoz  və  Kolxozlarda  islahat  aparılarnən  Azərbaycan  Res- 

publİKasının 

aqrar 

islahatına 

dair 

qəbul 

etdiyi 

qanunlar, 

normativ-hüquqi  sənədlər,  tövsiyə  və  tə'limatlarla  bərabər  islahat 

aparılan təsərrüfatların ümumi yığıncağının qərarı da nəzərə alınır və 

ümumi yığıncaqlarda baxılır; 

2.

 

İslahatın  aparılmasında  KÖnüllülÜK  prinsipi  banKrot  e'lan  olunmuş 

sovxoz 

və 

Kolxozlara şamil edilir; 

3.

 

İslahat prosesində əgər iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğundur- sa, 

hər  bir  sovxoz  və  Kolxozun  əsasında  bir  neçə  müxtəlif  növlü 

təsərrüfatlar da yaradıla bilər; 

4.

 

İslahat  prosesində  təsərrüfatın  rəhbərliyi  və  maddi-mə'sul  şəxsləri  islahat 

başa  çatanadəK  onun  maddi-texnİKİ  əmlaKinın  saxlanılmasına  və  qorunmasına 

qanunvericilİK daxilində cavabdehlİK daşıyır; 

5.

 

Sosial  və  mühəndis  infrastruKtur  obyeKtləri  KolleKtivin  razı

lığı 

ilə  bələdiyyə  müİKİyyətinə  verilə  bilər. 

Bu 

şərtlə 

K

İ,  həmin 

obyeıctlərdən  hamı  bərabər  hüquqla  məqsədə  uyğun  surətdə  istifadə 

edə bilsin; 

6.

 

İslahat  prosesində  əvvəlcədən  bağlanmış  müqavilə  öhdəlİKİə-  rini  yerinə 

yetirməK, əsas və Kənd təsərrüfatı məhsulları üzrə tapşırıqlara əməl etməK və 

s. 

məqsədlər üçün ixtisaslaşdırılmış hüquqi səlahiyyətə malİK olan nəzarət qrupları 

yaradıla bilər. 

Aqrar  bölmədə  yeni  müİKİyyət  münasibətlərinin  formalaşması 

üçün yeni müxtəlif növlü müəssisələrin yeni təşKİlati-hüquqi formaları 

da  yaradılmalıdır.  Bu  obyentiv  zərurət  ondan  irəli  gəlir 

K

İ,

 

müxtəlif 

növlü  müəssisələr  yaradılmadan  (müxtəlif  müİKİyyətə  əsaslanan) 

bazar  infrastruKturu  formalaşdırmaq  və  bu  şəraitdə  azad  rəqabət 

mühiti  yaratmaq  da  qeyri-mümKÜndür.  Məhz  ona  görə  də  «Aqrar 

islahatın əsasları haqqında» Azərbaycan Respubli- 

333 

---

Aqrar münasibətlər 

Kasının Qanununda göstərilir: «Sovxoz və Kolxozların islahatı onların 

Kəndli-fermer  təsərrüfatlarına  bölünməsini,  birgə  sahibKar-  lığa 

əsaslanan  xüsusi  müİKİyyətli  Kənd  təsərrüfatı  müəssisələrinə 

çevrilməsini,  sovxozların  bazasında  dövlət  Kənd  təsərrüfatı 

müəssisələrinin  yaradılmasını,  şəxsi  yardımçı  təsərrüfatların  in- 

Kİşafını  nəzərdə  tutur».  Burada  eyni  zamanda  qeyd  edilir  Kİ,  dövlət 

Kənd  təsərrüfatı  müəssisələri  istisna  olmaqla  inzibati  qaydada  bir 

təsərrüfat  formasının  başqa  bir  formaya  çevrilməsinə  və  ya  ləğv 

edilməsinə yol verilmir. Deyilənlərdən belə qənaətə gəl- məK olur 

Kİ, 

bazar  münasibətlərinə  Keçid  və  bu  şərait  üçün  rəqabət  mühitinin 

yaradılması obyeKtiv zərurət olub, qanunauyğun bir prosesdir. Odur 

K

İ

 

Azərbaycan  RespublİKasında  yaradılmış  KonKret  şəraitdən,  real 

hüquqi  bazadan  istifadə  edib,  təsərrüfatçı-  lığın  müxtəlif  növləri 

inKİşaf etdirilməlidir. 

Proqnozlara  görə  çoxnövlü  təsərrüfatçılığı  inKİşaf  etdirmədən 

aqrar  bazarın  formalaşdırılması  üçün  rəqabət  mühiti  yaratmaq 

qeyri-mümKÜndür. Odur 

Kİ, 

Kənd təsərrüfatının bazar münasibətləri 

şəraitinə  Keçirildiyi  hazırKi  dövrdə  öİKəmizdə  başqa  təsərrüfat 

növləri 

Kİmi, 

elmi 

cəhətdən 

əsaslandırılmış 

Kəndli-fermer 

təsərrüfatlarının  yaradılması  da  obyeKtiv  zərurət  olmaqla  yanaşı, 

qanunauyğun 

bir 

prosesdir. 

Eyni 

zamanda 

Kəndli-fermer 

təsərrüfatlarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi və onun daha da təKmil- 

ləşdirilməsi  vacibdir.  ÇünKİ,  bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində  Kəndli- 

fermer  təsərrüfatları  respublİKada  əhalinin  ərzaq  məhsullarına  olan 

tələbatının  yaxın  illərdə  ödənilməsində  ən  güclü  ehtiyat  mənbəyi 

hesab  edilir.  Məhsul  bolluğunun  yaradılması  Kəndli-fermer 

təsərrüfatlarının  inKİşafı  şəraitində  bir  sıra  şərtlərin  və  amillərin 

düzgün  nəzərə  alınmasından  asılıdır.  Bunlardan  ən  başlıcası 

Kəndli-fermer təsərrüfatlarının inKİşaf parametrlərinin elmi əsaslarla 

hazırlanması və onların əsas istiqamətlərinin müəyyən edilməsidir. 

Kəndli-fermer  təsərrüfatlarına  məxsus  olan  özəlləşdirilmiş  Kənd 

təsərrüfatına  yararlı  torpaqlarda,  əsasən,  Kənd  təsərrüfatının  üstün 

sahələrinin  xüsusi  çəKİsi  böyÜK  olacaqdır.  Belə  Kİ,  Kəndli-fermer 

təsərrüfatlarındam  Kənd  təsərrüfatına  yararlı  torpaqların  tərKİbində 

üstün  sahələrin  xüsusi  çəKİsi  gələcəKdə  67,9  faizə  çatacaqdır.  Üstün 

sahələrdən  xüsusilə  taxılçılıq,  pambıqçılıq,  yemçilİK,  üzümçülÜK  və 

meyvəçilİK sür'ətlə inKİşaf edəcəKdir. 

Kəndli-fermer  təsərrüfatlarının  inKişafı  üçün  3588  milyard  manat 

vəsait  tələb  olunur.  Əsas  fondların  mövcud  dəyəri  də  nəzərə 

alınmaqla,  yuxarıda  göstərilən  vəsait  hesabına  Kəndli-fermer 

təsərrüfatlarında  əsas  fondların  dəyərini  10140  milyard  manata 

çatdırmaq mümKÜn olacaqdır 

Kİ, 

bu da Kənd təsərrüfatı məhsul- 

334 

---