DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Alternativ xərclər və nisbi üstünlük
- (əldən verilmiĢ kq kartofda) Kartof (əldən verilmiĢ kq kartofda)
- Nisbi üstünlük və ticarət
Економиксин принсипляри
71 istehsalında mütləq üstünlüyə malikdir. Bizim nümunəmizdə ranço sahibi həm kartof becərmədə, həm də ət istehsalında mütləq üstünlüyə malikdir, çünki hər bir malın istehsalı üçün daha az vaxt sərf edir.
Lakin kartof istehsalının xərclərinə həm də digər nəzər-nöqtəsi altında baxılır, onlar istehsalın mütləq həcmini deyil, buraxılmış imkanların xərclərini müqa- yisə edir. Yada salın ki, alternativ xərclər (buraxılmış imkanların xərcləri) öz- özlüyündə istəniləni əldə etmək üçün imtina edilməli olan bir şeyi ifadə edir (fəsil 1). Bizim nümunədə biz güman edirik ki, fermer və ranço sahibi həftədə 40 saat işləyir. Kartofun becərilməsi üçün lazım olan vaxt heyvanlara qulluğa sərf edilə bilməz. Çünki, fermer və ranço sahibi ticarət haqqında müqavilə bağladıqdan sonra kartof becərilməsi və heyvana qulluğa dair vaxtı fərqli surətdə bölüşdürürlər, onlar istehsalat imkanlarının sərhədləri boyunca hərəkət edirlər. Bu mənada onlar bir malı digərinin istehsalı üçün istifadə edirlər. Buraxılmış imkanların xərcləri onların hər birinin qarşılaşdığı seçimlə ölcülür.
Ranço sahibinin alternativ xərclərini nəzərdən keçirək. 1kq kartofun istehsalı 8 saat vaxt aparır. Əgər o, 8 saatı kartofun istehsalına sərf edirsə, deməli, mala qulluğunun vaxtı 8 saat azalır. Ranço sahibinə 1kq ətin istehsalı üçün 1 saat vaxt lazım olduğuna görə, muvafiq olaraq, 8 saata 8 kq ət istehsal edir. Beləliklə, 1 kq kartofun istehsalının buraxılmış imkanlarının xərcləri 8 kq ətə bərabər olur (şəkil 3.1 (b)-dəki ranço sahibinin istehsalat imkanları sərhədinin qrafiki; aşağı düşən xəttin mailliyi 8-ə bərabərdir).
Fermerin alternativ xərclərini tədqiq edək. 1 kq kartofun istehsalı üçün 10 saat vaxt tələb olunur. 1 kq ətin istehsalı üçün 20 saat lazım olduğu üçün 1 kq kartof ona 0,5 kq ətə başa gələcək. Beləliklə, 1 kq kartofun istehsalının buraxılmış imkanının xərci fermer üçün 0,5 kq ətə bərabərdir (şəkil 3.1. (a) fermerin istehsalat imkanlarının sərhədi qrafiki, mailliyi 0,5 təşkil edir). cədvəl 3.3. Ət və kartofun istehsalının buraxılmıĢ imkanının xərcləri BuraxılmıĢ istehsalat imkanının xərcləri Ət (əldən verilmiĢ kq kartofda) Kartof (əldən verilmiĢ kq kartofda) Fermer
2 1/2
Ranço sahibi 1/8
8
Н. Грегори Менкйу
72 3.3. cədvəlində hər iki istehsalçının ət və kartof istehsalındakı alternativ xərcləri göstərilmişdir. Qeyd edək ki, ət istehsalı xərcləri kartof istehsalı xərclərinin əksini təşkil edir. Çünki 1 kq kartof ranço sahibinə 8 kq ətə başa gəlir, 1 kq ət isə ona 1/8 kq kartofa başa gələcək. Məhz bu cür 1 kq kartof 1/2 kq ətə, 1 kq ət isə 2 kq kartofa başa gələcək. İki istehsalçının alternativ xərclərini təsvir edərkən iqtisadçılar nisbi
imkanlarının ən aşağı xərcləri olan istehsalçı digər istehsalçılara nisbətən nisbi üstünlük əldə edir. Bizim nümunəmizdə fermerin kartofun istehsalına dair alternativ xərcləri ranço sahibinkindən aşığıdır (1/8 kq kartof 2 kq-a qarşı). Beləliklə, fermer kartofun yetişdirilməsində nisbi üstünlüyə malikdir, ranço sahibi isə ətin istehsalında nisbi üstünlüyə malikdir. Diqqət yetirin ki, bizim qəhrəmanlarımızdan birinə hər iki məhsulun istehsalında nisbi üstünlük qazanmaq qeyri-mümkün olardı. Bir məhsulun istehsalının əldən verilmiş imkanlarının xərcləri digərinin istehsalının alternativ xərclərinə əks mütənasibdir. Deməli, əgər fermer tərəfindən bir malın istehsalı üçün əldən verilmiş xərclər nisbətən yüksəkdirsə, onda digər malın istehsalının alternativ xərcləri nisbətən aşağı olmalıdır. Nisbi üstünlük nisbi alternativ xərcləri əks etdirir. Hər iki insan buraxılmış imkanların bərabər xərclərinə malik olmasa, bir insan bir məhsulun istehsalında nisbi üstünlüyə malik olacaq, digəri isə digər malın buraxılmasında nisbi üstünlüyə malik olacaq.
Alternativ xərclərdə və nisbi üstünlüklərdə fərqlər ticarətin gətirdiyi gəlirləri müəyyən edir. Hər bir fərd nisbi üstünlüyü olan istehsalda ixtisaslaşanda buraxılışın ümumi həcmi yüksəlir, iqtisadi «piroqun» həcminin yüksəlməsi cəmiyyətin bütün üzvlərinin həyat səviyyəsini yüksəltməyə imkan verir. Başqa sözlə, iki insanın əldən verilmiş imkanlarının xərcləri fərqli olduqda, malların mübadiləsi hər ikisinə sərfəlidir, çünki hər biri malı onun bu məhsula dair alternativ xərclərindən aşağı qiymətə əldə edir.
Təklif olunan sövdələşməni fermerin nəzər-nöqtəsindən seyr edək. Fermer 1 kq kartof əvəzinə 3 kq ət əldə edir. Digər sözlərlə, o, ətin hər bir kiloqramını 1/3 kq ətin qiymətinə əldə edir. Beləliklə, sövdələşmə, fermerə sərfəlidir, çünki o, əti yaxşı qiymətə alır.
İndi isə sövdələşməni ranço sahibinin nəzər-nöqtəsindən baxaq. O, 1 kq kartofu 3 kq ət əvəzinə əldə edir. Kartofun qiyməti heyvandar tərəfindən istehsalın alternativ xərcləri 8 kq ət təşkil edən qiymətdən aşağıdır. Beləliklə, ranço sahibi də udmuş olur, çünki kartofu daha sərfəli qiymətə alır.
Bu cür ticarət növü iki tərəf üçün də sərfəlidir, çünki hər bir insanın alternativ xərcləri daha az olur: fermer vaxtının çoxunu kartof becərir, ranço sahibi isə öz inəklərinə qulluq edir. Nəticədə, həm kartofun, həm ətin istehsalı Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|