Dijital Aktivizm Türleri

---

29 

2.2

 

Dijital Aktivizm Türleri 

Tablo 1.4: Dijitalleşen Eylem Tipolojisi 

Kaynak:  Van  Laer  J.&Van  Aelst  P.  (2010),  İnternet  and  Social  Movement  Action  Reportories 

Oppurtunities and Limitations, s.1149 

Bireylerin  internet  tabanlı  aktivizmi  gerçekleştirmelerini  bütüncül  bir  yaklaşım 

olarak  ele  alan  Jeroen  Van  Laer  ve  Peter  Van  Aelst,  iki  boyutlu  bir  tipolojiyi 

geliştirmiştir  (Laer  &  Aelst,  2010).  Bu  tipolojiye  göre  aktivizmin  iki  çeşidi  vardır; 

eylemler  taşıdığı  risk  itibariyle  yüksek  ve  düşük  düzeyde  olmak  üzere  ikiye 

ayrılırken,  internet  destekli  ve  internet  tabanlı  olmak  üzere  iki  bölümde 

sınıflandırılır. İnternet destekli olanların şiddetle mala zarar verme, oturma eylemleri, 

uluslararası gösteri ve buluşmalar yüksek düzeyde dijital aktivizmin türüne girerken; 

yasal  gösteriler,  tüketici  davranışı  ve  bağışta  bulunmak  ise  düşük  düzey  dijital 

aktivizmin türünde yer almaktadır.  

1 *Yasal Gösteriler 

*Tüketici Davranışı

*Bağışta  Bulunma

3 *Online E-mail 

*Bombardımanı

*Online Dilekçe

2 *Şiddetle Mala Zarar 

Verme  

*Oturma Eylemleri

*Uluslararası gösteri ve

buluşmalar 

4 *Haktivizm 

*Kültür Sıkışması

*Alterneatif Medya/

Websitesi Protestosu 

Ü

Z

E

Y 

D 

Ü 

Z 

E 

Y 

İnternet Destekli Aktivizm  

D 

Ü 

Ş 

Ü 

K 

Y 

Ü 

K 

S 

E 

K 

İnternet Tabanlı Aktivizm 

D 

Ü 

Z 

E 

Y 

T.C. MALTEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

RADYO SİNEMA VE TELEVİZYON ANABİLİM DALI YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER, 

KÜRESELLEŞME VE DİJİTAL AKTİVİZM: GEZİ PARKI ÖRNEĞİ 

YÜKSEK LİSANS TEZİ DUYGU FURUNCU

---

30 

Bu  çalışma  içerisinde  yer  alan  örnek  olay,  internet  destekli,  yüksek  riskli 

eylemler tipolojisinin içerisinde bulunmaktadır. Bu tipolojiye göre, eylemler internet 

aracılığıyla yayılıp, geliştirilir ve yüksek risk taşır.  Arap baharı ve Wall Street’i İşgal 

Et Hareketi,  Londra İsyanı ve Türkiye’de dijital aktivizm örneği olan Gezi Parkı bu 

kategoriye  dahil  edilmektedir.  Bireyler  yeni  toplumsal  hareketleri  dijital  aktivizm 

aracı  olarak  son  on  yılda  kitleler  için  yeni  bir  iletişim  ve  sosyalleşme  aracı  olan 

sosyal  ağlar  aracılığıyla  gerçekleştirmektedir.  En  popülerleri  Bloglar,  Facebook, 

Twitter ve YouTube olmakla birlikte, hepsinin  kullanım şekli ve amacı  birbirinden 

farklıdır. 

5

2.2.1.

 

İnternet Destekli Aktivizm 

İnternet destekli aktivizm düşük düzeyde internet destekli aktivizm ve yüksek 

düzeyde internet destekli aktivizm olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 

2.2.1.1 Düşük Düzeyde İnternet Destekli Aktivizm 

Yasal  gösteriler;  bir  kitleyi  sokak  gösterisi  için  harekete  geçirmek  isteyen 

organizasyon,  koordinasyonu  ve  harekete  geçirme  çabalarını  artırmak  için  internete 

ihtiyaç  duymaktadır.  Organizasyon  internet  sayesinde  zaman  ve  yer  hakkında  bilgi 

vermek  ile  kalmayıp  bunun  yanı  sıra  aktivistlerin  davranış  biçimlerini  etkilemeye 

kadar gitmektedir. Kısacası internet aktivistlerin kullanım kılavuzu  olup, onlara  yol 

göstermektedir (Laer & Aelst, 2010,s. 1152-1153). 

Tüketici  Davranışı;  tüketici  tarihinin  zengin  bir  geçmişi  olmasına  rağmen 

internet ile birlikte değişim göstermeye başlamıştır. İnternet sayesinde insanlar farklı 

ürünler  hakkında  bilgi  sahibi  olmuşlardır.  İnsanlar  memnun  kalmadıkları  ürünleri 

boykot etmek için internetten faydalanmışlardır ( Laer & Aelst, 2010, s.1152). 

Bağışta  bulunmak;  para  bağışında  bulunmak  için  internette  bir  yol  olarak 

kullanılmaktadır.  Küçük  ölçekli  bir  kampanya  internetten  kullanıcılarından  aldığı 

destek  sayesinde  büyük  bir  kampanya  halini  almaktadır.  Bu  aktivizim  türüne  örnek 

5

Bu farklılıklara dijital aktivizm araçlarında değinilmiştir. 

---

31 

olarak yurtdışından Türkiye’ye uyarlanmış Bir Dilek Tut Türkiye

6

 ( Make A Wish )

örneği  ele  alınabilir.  İnternet  üzerinden  toplanan  para  bağışlarıyla  hasta  çocukların 

dilekleri  gerçekleştirilmektedir.  Bu  da  bir  dijital  aktivizm  türü  olarak 

değerlendirilmektedir.  Çünkü  insanlar  çocuklar  için  bir  harekete,  eyleme 

geçmektedir (Laer & Aelst, 2010, s. 1152). 

2.2.1.2_Yüksek_Düzeyde_İnternet_Destekli_Aktivizm'>2.2.1.2 Yüksek Düzeyde İnternet Destekli Aktivizm 

Şiddetle  mala  zarar  verme;  bu  aktivizm  şekline  Londra’da  2011  yılında 

gerçekleşen yağmalamayı örnek gösterebiliriz. Londra’da şiddetle mala zarar verme 

olayları,  bir  polis  memurunun  Londra'nın  kuzeyindeki  Tottenham  semtinde  29 

yaşında  siyah  bir  genci  öldürmesini  protesto  eyleminin  kontrolden  çıkmasıyla 

başlamıştı. Londra’daki halk protesto etmek için şehrin farklı yerlerindeki dükkânları 

yağmalama ve kundaklama eylemlerini başlatmışlardı

.

 

Oturma  eylemleri;  Mcphail  ve  Mccorthy’e  göre  internet  sayesinde  polis 

tarafından gözetim ve görünürlüğü azaltarak ekstra yasal ve yasadışı faaliyetlerin ve 

mesajların en hızlı şekilde yayılmasına izin verir. Örneğin; Seattle protestoları buna 

örnek olarak  gösterilebilir  (Laer  & Aelst, 2010, s.1155).  Türkiye’den örnek vermek 

gerekirse  Cumartesi  Anneleri  olarak  adlandırılan  grup  her  cumartesi  günü  Taksim 

Galatasaray Lisesi’nin önünde düzenli olarak eylem düzenlemektedir. 

Uluslararası  gösteri  ve  buluşmalar;  İnternet;  hız  ve  verimlilik  sayesinde 

toplumsal  hareketleri  internet  ağından  dünya  ölçeğine  küresel  bir  çağrı  haline 

getirmiştir. Bu nedenle internet sayesinde aktivistlerin bir şeyi protesto etmeleri için 

aynı  coğrafi  bölgede  olmaları  zorunluluğu  ortadan  kalkmıştır.  Van  Laer’e  göre 

internetin  koordine  etmesi  sayesinde  hareket  kapasitesi  farklılaşmıştır.  “internet; 

grupların  kurulması,  örgütlenmesi  ve  protesto  faaliyetleri  için  bir  ağ  örüntüsü 

oluşturmaktadır” (Laer & Aelst, 2010, s.1154).  

Zapatista  hareketi  olarak  adlandırdığımız  olayda  15  Şubat  2003  tarihinde 

dünya çapında protestolar gerçekleşti. Birkaç milyon kişi dünya çapında 60’dan fazla 

ülkede sokaklara döküldü.  

6

http://birdilektut.org/

 

---

32 

 

2.2.1

 

İnternet Tabanlı Aktivizm  

İnternet  tabanlı  aktivizm;  düşük  düzeyde  ve  yüksek  düzeyde  internet 

tabanlı aktivizm olmak üzere ikiye ayrılır. 

2.2.2.1 Düşük Düzeyde İnternet Tabanlı Aktivizm  

E-mail  bombardımanı;  bir  konu  protesto  edileceği  zaman  gönderilen  e-

maillere  ya  da  linklere  insanlar  hemen  ulaşabiliyor.  Bu  da  hipodermik  iğne  ya  da 

sihirli mermi olarak da adlandırılan deri altından enjeksiyon yapan bir şırınga gibi ya 

da  sihirli  bir  mermi  gibi  doğrudan  ve  anında  kişileri,  toplumları  etkileyebilme 

özelliğine sahiptir (Laer & Aelst, 2010, s. 1156-1157). 

Online  dilekçe;  insanların  görmek  istedikleri  değişiklikleri  yapabilmek  için 

olanak sağlamaktadır. Buna örnek olarak change.org sitesini ele alabiliriz. Bu sitede 

insanlar rahatsızlık duydukları herhangi bir konuda kampanya başlatabilir ve gerekli 

sayıda imza toplandığında gerekli mercilere iletilmektedir. Bu tür sitelerin etkin bir 

biçimde kullanılması, kişinin ya da bir topluluğun görüşlerini yayıp, destekçi bulması 

konusunda dijital aktivizm için önem kazanmaktadır (Laer & Aelst, 2010, s.1156). 

 

2.2.2.2 Yüksek Düzeyde İnternet Tabanlı Aktivizm 

Haktivizm;  elektronik  sivil  itaatsizlik,  ya  da  siber  terörizm  diye  de 

adlandırılmaktadır.  İnternette  hedef  alınan  web  sitesinin  ya  da  e  posta  kaynak 

kodunun  değiştirilerek  geçici  ya  da  tamamen  kullanılamaz  hale  getirilmesidir. 

Türkiye’den  RedHack  bu  grup  içerisinde  yer  almaktadır  (Laer  &  Aelst,  2010, 

s.1160). 

Kültür Sıkışması; Çeşitli kolajlar, ironiler, graffitiler v.b. sanatsal faaliyetler 

ile  online  olarak  internet  ortamında  ya  da  offline  anlamda  sokaklarda  yazılar  veya 

şekiller ile eylemlere karşı direniş göstermektir (Laer & Aelst, 2010, s. 1158). 

Alternatif  Medya  sitesi/  web  sitesini  protesto;  İnternet  tabanlı  başlayan 

aktivizm  dünya  çapında  desteğin  oluşmasını  sağladı  ve  küresel  alana  ulaştı. 

Aktivistler  alternatif  fikirleri  yaymak  için  interneti  kullanmaktadır.  Bu  sayede  bilgi 

---

33 

 

dolaşımı  hızlı  bir  şekilde  sağlanarak  toplumsal  hareketlerde  insanların  bir  arada 

örgütlenmesini sağlanmaktadır (Laer & Aelst, 2010, s. 1158). 

 

2.3 Aktivizm İçin Kullanılan Uygulamalar ve Platformlar 

Tablo 1.5: Sosyal Medya Ağlarının Gelişimi (2002-2011) 

İnsan,  tarihi  serüveni  içerisinde  yaşadığı  dönem  ve  zamanın  ruhuna  uygun  iletişim 

biçimlerini  ve  araçlarını  bir  biçimde  üretmiştir.  Söz  konusu  bu  üretim  süreci  bir 

döngü içerisinde birbirine eklenerek,  birbirini  geliştirerek ve çoğu kez dönüştürerek 

yoluna  devam  etmektedir.  Bilgisayar  ve  internet  teknolojileri  ile  birlikte  iletişim 

süreci yapısal bir dönüşüm gerçekleştirmiştir. 

 

Eski iletişim araçlarının tek yönde gerçekleşen iletişim modeli yerini internet 

sayesinde  kullanıcıların  iletişim  içinde  olmasına  olanak  veren  interaktif  iletişime 

bırakmıştır.  2004  yılında  Facebook,  2005’de  Youtube  ve  2006  yılında  kurulan 

Twitter  gibi  sosyal  medya  platformları  kuruldukları  tarihlerden  itibaren  toplumsal 

hareketlerle  bağlantılı  bir  yapı  sergilemektedir.  Youtube,  Facebook  ve  Twitter’ın 

toplumsal  hareketler  açısından  bakıldığında  görülen  en  belirgin  özelliği  herkesin 

katılımına açık olması nedeniyle medya da temsil edilmeyen seslere yer vermesidir. 

İletişim ve medya araçlarının değişen kültürün ve gündelik hayatın akışına nasıl etki 

ettiğine  dikkat  çeken  Castells,  “Giderek  evrensel,  sayısal  bir  dili  konuşan  yeni  bir 

iletişim  sistemi,  hem  kültürümüzün  sözcükleri,  sesleri  ve  imgelerinin  üretimini  ve 

2002  

Linkedln  

2003 My 

Space Hi5 

2004 

Facebook 

Flickr  

2005 

Youtube 

Babo 

2006 

Twitter 

2007 

Tumblr 

Friendfeed 

2009 

Google 

Buzz 

2010 

Diaspora 

2011 

Google +