Divan-ü luğat-it tüRK

qüvşək : küvşək_ka. gəvşək. yumuşaq. sölpük. - gəvşək küvşək ət: gəvşək. sölpüq ət. - küvşək etmək_ka: iyi xəmirdan yapılan əkəmək.

qüvürgən_ka : dağ soğanı. qəvürgən. qümürgən.

qüy : küy. kü_ka. ün. şan.

qüydə : güydə. küydə. qızıl gümüş əritməyə kiçik kürə.

qüyə _: güyə_ka. (y <> v ) güvə. cüvə. bit.

qüyək_ka : kürəkən. - küyək dayaq verdi.

qüyələmək_ka: qüvələmək. (güvələkləmək: < güvə + lək. güvəlaq: ayrılmış, boşanmış güvə). qüvə silkmək. qüvədən qurtarmaq. qorumaq, arıtlamaq.

qüylü : küylü. külük_ka. ünlü. şanlı. - külük bilgə: ünlü şanlı bilik, alim.

qüysəmək : küysəmək. kösəmək. arzılamaq.

qüz : güz_ka. qüz çağı. sonbahar.

qüzə : küzə. 1. könək_ka. kövnək_ka. kövəng. 2. közüc_ka. gözəç. gödəç. 3. sinək. singəgək_ka

qüzəmək_ka: qüzləmək.

qüzər : güzər. ərtik_ka. ərincəli, ged gəlli yer. işlək yol.

qüzərmək_ka : qüzləşmək.

qüzəşt : - güzəşdə gedən. gəzürən. kəçürən. keçqürqən. köçqürən. bağışlayan.

qüzgü : güzgü. göznü_ka. ayna.

qüzkərmək_ka: qüzləşmək. qüzə doğru gedmək·.

qüzükmək: güzükmək güz, payız olmaq.


l


laçın_ka : şahin. iğit. batur.

lap : arıq_ka. teyxa. büsbütün. tamam. tamamən.

laq : lağ. (< ağ. ağdırmaq). nərsənin olduğundan dəğişib, başqalamaq, oynatmaq. lağa qoymaq. . məsqərə edmək. - işlərimizi lağ edmə.

laqun : lağun_ka. ləgən. kovaq. tavaq₆.

lav_ka : avus. möhür mumu.

lay lay : balu balu_ka. bala bala.

lənətləşmək: qarqaşmaq_ka.

ləngik : amqa_ka. damaq. tamaq. bəndər. iskilə. liman.

ləpə : lopa. - ləpə ləpə: lopa lopa.

ləqən : lağun_ka. ləgən. kovaq. tavaq₆.

lığa : qa. - qamışqa: qamışlığa.

lifcik : - qadın göğüslüğü: baqırdaq_ka. məmə qabı.

liman : amqa_ka. damaq. tamaq. bəndər. iskilə. ləngik.

ling : yeng_ka. qolun ətəyi, dəsdəsi.

liş_ka : salya. ağız suyu. bəlqəm. lüab. - liş axmaq: salya, balqam atmaq.

liyu_ka : quruyunca balçıq durumuna gələn incə qumlu çamur.

lopa : ləpə. - lopa lopa: ləpə ləpə.

luqmə : damcı. toncu. donuc. danuc. tançu_ka. tıqım. tıxım. tikə. udum. dürmək. qalbuz_ka.

luqmə : damcı. toncu. donuc. danuc. tançu_ka. tıqım. tıxım. tikə. udum. dürmək. qalbuz_ka.


m
m : <> nğ. - sünğük: sümük.

ma : ma_ka mə. əmirlərin sonuna gələn nəfi əki.

mah_ka : ma. məh. bir şey verildiği zaman söylənən "iştə. al" anlamına söz.

mamız : momuz (> məhmiz).

mamo_ka : yengə. qərdək gecəsi gəlinlə bərabər göndərilən qadın.

man : 1. acıqlıq_ka. ağrı. dərd. kəsəl. 2. dolmuş. batmış.

mancuq : bancuq. (< bağlamaq). bağlı. xurcun. buxca.

mançuq_ka: mindirilmiş, taxılmış nərsələr. (yəhərə taxılan heybə, torba kimi şeylər). - mançuqlanmaq_ka.

mandırı_ka: bandırı. gəlin, qüveyin başına saçı, töhvə saçılan yer, törən. bandeytaxt₂ törəni.

mandu_ka: bir çeşit sirkə.

mandurmaq_ka: bandırmaq. batırmaq. quşatmaq.

manğa_ka : bana.

manğılamaq_ka: bəyin yemək. sayqı simgəsi olaraq böyüklər üçün kəsilən davarın beynin sunmaq.

manğqu_ka: bax > manqu.

manğramaq_ka: munğramaq. banğıramaq. bağırmaq.

manğraşmaq_ka: munğraşmaq. banğıraşmaq. bağrışmaq.

manğratmaq_ka: banğıratmaq. bğırtmaq_ka. munğratmaq.

manılmaq_ka : banılmaq. manqılmaq (< bağnılmaq). batılmaq. buqlanmaq. bulanmaq. - sirkəyə manılmış üzüm.

manmaq_ka : banmaq. batırmaq. quşanmaq. - günaha mandıq. - bunu boyuya ban. - sənin əlin bu işə banmadan tutuldun. - əlin el qanına manmasın. - çörəyi sikiyə man ye. - sağın manarma başın kötü duyquya. - ər tolum mandı: ər yaraqlandı.

manqırmaq_ka: bandırayazmaq.

manqu : baqi. qalan. - manqu acun: axirət.

manqu : manğqu_ka banqu. əbədi. sonsuz. dayimi.

manqus : manus. 1. dikbaş. qorxmaz. 2. utanmaz.

manraşmaq : banraşmaq. bünrəşmək. münrəşmək. kükrəşmək.

mantar_ka: sarmaşıq. ağaclara sarılan bitgi.

mantarlanmaq_ka : sarmaşıqlanmaq. sarmaşığa tutulmaq.

manus : manqus. 1. dikbaş. qorxmaz. 2. utanmaz.

maraq : ətrək. ataq. öznə. çəki. ələqə.

maraqlanmaq: qayqurmaq. istəmək. - barsın nəru qayqurur: gedsin hara istəyir.

mas mavi : göm göy_ka.

mat_ka : tam. bəs. öylə. ancılayın. - andaq mat. o öylə.

mavin : turab. yardımcı. yarav (> yavər). uytun.

maya : mayac. mayac. amaş. amac. hər nəyin, işin gücün, oluncağın, bacardan, görən avqarı, əsbabı.

mayac : maya. mayac. amaş. amac. hər nəyin, işin gücün, oluncağın, bacardan, görən avqarı, əsbabı.

mayaq_ka : qamay. heyvan kübrəsi. - dəvə mayaq. - qoy mayaq. - dəvə böyük ərsə, mayaqı böyüməz: dəvə böyüyür, poxu yox.

mayaşmaq_ka: (yam _{< met >} may). yamaşmaq_ka. yayılıb yatıb qalmaq. təmbəlliklə yerə yapışıp qalmaq. sustalmaq. saymamaq. (buyrulan işi yapmaqdan) çəkinmək.

mayıl_ka : mağıl. 1. olqun, sulanmış nərsə. 2. işində, duyqusunda, durumunda artığına irəliləmiş, ölçüsün aşmış kişi. qudurmuş. əzilən kişi. - çox mağıl adamdı. - mağıl ba, gör görməmişdin. 3. yamıl. əzilib, büzülmüş, keçmiş nərsə, yemiş.

mayılmaq_ka : yamılmaq. qəvşəmək.

mayışmaq_{ka: < met >} yamışmaq. yamaşmaq. təmbəlliktən yerə yapışıp qalmaq.

mayquq_ka : _{< met >} yamquq. paytaq. qıçları dolaşıq, əğri.

məclis qurmaq: qurdaşmaq_ka. sıralanmaq.

məh_ka : ma. mah_ka. bir şey verildiği zaman söylənən "iştə. al" anlamına söz.

məjək_ka : pislik. - it məjəki. it plsliği.

mə_ka ! : haydi. yallah.

mə_ka : oğlaq, quzu səsi.

məmə : - qızlarda məmə tomurmaq: büqsüqlənmək_ka. qunçələnmək. - qızda məmə tomurmaq: büksüklənmək_ka. - məmə qabı: qadın göğüslüğü: baqırdaq_ka. lifcik.

məməlik: əmzik.

mən : dən. dənə. - mənə: dənə. - bir mənə: bir dənə.

mən : mən_ka bən.

məndəşmək: bəndəşmək. bənd salmaq.

mənə : dənə. - mən: dən.

mənfəət : tapın. qazanc.

mənğdəşmək_ka: bəntləşmək. bənd salmaq. bət salmaq. qıl yoluşmaq.

mənğiz_ka: məniz. bəniz. üz.

mənğizlənmək_ka: mənizlənmək. bənizlənmək. gözəlləşmək. bənzinə rəng gəlmək. üzlənib suratlanmaq.

mənğ_ka : 1. bənğ. mən. bən. xal. 2. dənə. yem. quş yemi.

mənğlənmək_ka: mənləmək. dənləmək. dənə toplamaq.

mənğlətmək_ka: mənlətmək. dənlətmək. yemlətmək.

mənğli_ka : mənli. bənli.

mənğqü ajun_ka: bənğu acun. sonsuz dünya.

mənğzəmək_ka: mənzəmək. bənzəmək.

məni_ka : ( i <> ə ) mənə. - o məni yetdi: o mənə yetişdi.

mənimsəmək: öğrənmək_ka. yığmaq.

məniz : mənğiz_ka. bəniz. üz.

mənizləmək: bənizləmək. bəzəmək.

mənizlənmək: mənğizlənmək_ka. bənizlənmək. gözəlləşmək. bənzinə rəng gəlmək. üzlənib suratlanmaq.

mənləmək: dənləmək. mənğlənmək_ka. dənə toplamaq.

mənlətmək: mənğlətmək_ka. dənlətmək. yemlətmək.

mənli : bənli. mənğli_ka.

mənzəmək : mənğzəmək_ka. bənzəmək.

mərəz_ka : mərəs. 1. mərzə. ərsəm. tutaq. qazan. müzd. 2. gecənin tutqunluğu, qaranlığı.

mərzə : ərsəm. tutaq. qazan. müzd

mınğ mınğ edən: munqan_ka. gəvəzə. boş boğaz.

mınqırdamaq: pıqqırdamaq. pıq pıq, mın mın edmək. qaynamaq səsi.

minəşmək : birlikdə minmək.

minğ_ka : min. 1. min. bin. - tümən minğ yarmaq: bir milyon para. 2. beyin. məğz. - onun minisin saçıttı: onun minin, beynin dağıtdı.

minişmək: münğəşmək_ka. birlikdə binişmək.

minmək : artılmaq. - mindilər (artıldılar) at üzə.

miz_ka : biz.

moc : örgüc.

moclanmaq : örgüclənmək.

möjlənmək : dalqalanmaq. örküçlənmək. şəpələnmək. dalqanmaq. - su ərkəkləndi. - onun yeyni ərkəkləndi: tükləri biz biz durdu.

momuz : > məhmiz. mamız.

monçuq_ka: boncuq.

monçuqlanmaq_ka: boncuqlanmaq·.

müfsid : ağan. fasid. büzəhkar.

mühafiz : qoruyucu. yatqaq_ka.

mun : dərd bəla. - qara mun gəlməyincə, qara yalqaya qaçma.

muncuq: buncuq. yumuc. yumquc. boğuncuq. bir yerə yığılmış nərsə. təcmi. cəmləmə.

munda_ka : bunda. burada. bu arada. bu yerdə. - mundaq böylə: buraca belə. - o mundaq: o burdadır. -

mundın_ka: buradan.

mündürmək_ka: bindirmək.

munduz_ka : 1. alıq. qafası bağlı, qapalı. budala. qanmaz. axmaq. - munduz yorıqa at: yorqa yerişdən başqa yeriş bilməyən at. çapmaq dəngi olmayan at. - munduz axın_ka: ansızın axan sel. - axın munduzı: dəli səl. - munduz axınc_ka: birdən axan sel. 2. başqa istəklərə baxmayıb, bir istəyi güdən adam. pan. fan. fanatik.

münəlmək_ka : ucları, artıqları kəsilmək.

münəmək_ka : əğríliğini düzəltmək üçün bir şeyinuclarını kəsmək.

munğadmaq_ka: bunaltmaq.

munğar_ka: buna. bunda.

münğəşmək_ka: birlikdə binişmək.

munğ_ka : bun. sıxıntı. iztirab. mehnət.

munğluq_ka: bunlu. sıxıntılı.

munğqarmaq_ka: bunaltmaq. sıxıntiya soxmaq.

munğramaq: manğramaq_ka. banğıramaq. bağırmaq.

munğraşmaq: manğraşmaq_ka. banğıraşmaq. bağrışmaq.

munğratmaq: manğratmaq_ka. banğıratmaq. bağırtmaq_ka.

münğrətmək_ka: manğratmaq. böğürtmək. bünqüldətmək.

munğuqmaq_ka: bunlanmaq. sıxınmaq.

munğuzgək_ka: buynuzqaq. buynuzlanma, sümüklənmə. çalışma üzündən əldə çıxan qatılıq, pinə.

münğüz_ka: boynuz.

münğüzlənmək_ka: buynuzlanmaq. buynuzu çıxmaq.

munı : munu_ka. bunu. iştə. bu. anlamına söz. "qanu"ya cəvap olur. bu.

mün_ka : çorba. şorba

mun_ka : qada. bəla. qəza. - qara mun: qara bəla.

münləmək_ka : şorba (çorba) içmək. şorbalamaq.

munmaq_ka: saçmalamaq. artıqlamaq. qatıqlamaq. səfeləmək.

münmək_ka: binmək.

munqan_ka: munğan_ka. mınğ mınğ edən. çox danışan. gəvəzə. boş boğaz.

munqlı₆ : manqlı. manqlı. manlı. bünqli (< büklün < bük). sıxıntılı. dərdli.

münqrəmək_ka: böğürmək. manğramaq.

münqrəşmək_ka: bönğrüşmək. böğrüşmək. qürültü edmək. manğraşmaq.

münqüz baqa_ka: qaplumbağa. tosbağa.

münrəşmək : bünrəşmək. kükrəşmək.

münşi : alımqa_ka. katib. ılımqa.

munu_{ka :} munı. bunu. iştə. bu. anlamına söz. "qanu"ya cəvap olur. bu.

münülmək_ka: binilmək.

müq_ka : (bükük) bük. riku. - mük tur: riku ed. əğil. riku ed.

murç_ka : burç. bibər.

muş_ka : buş. büşük. pişik. kədi. - pişik yağa dəğişmir, deyir, elin malı yaraşmaz.

muyan_ka: səvap. xeyir. - muyanlı işdə gecişmə. - muyan işlər.

muyanlıq_ka : uğurluq. xeyirxahlıq. ehsan. yollarda yolçu ların su içmələri üçün yapılan xeyrat.

muyavmaq_ka: miyavlamaq.

muyıncılıq_ka : boyunçuluq. araçılıq. ortaçılıq. barşatçılıq. - sən boyunçılıq qıl.

n
n : qanda_ka <> y_ka. qayda_ka.

n : y. qon <> qoy.

naq : nak. timsah.

namıja_ka : qadının qız qardəşinin qocası. bacanaq.

nan_ka : nən. nənğ. şey. 1. yeyiləbilən, doyuyucu şey, zad. toxuc_ka. çörək. ( > nan_fars). 2. mal davar. mülk. hər çeşit şey.

naru_ka : anru. nə yana. nərəyə. nərə. anqaru. yanqaru. yana. qırağa. - qotqılıqın tapınqıl, qoyqıl kövəz anqru: alçaq könüllüklə qulluq ed, dikbaşlığı qoy yana.

necə : 1. nasıl. nətək_ka. 2. nə qədər. kaç.

ney : arqacaq_ka. axıtmac. qamış.

nə elük_ka ?: bax > nə.

nə üçün ?: bax > nə.

nə : <> nü_ka. nəkü_ka. 1. < _met > ən_ka­_. yox. dəğil. - nə nə: ən ən: yox yox. 2. nənğ_ka. mal. davar.
- nə təhər: nətək. - könlün nə tək.
- nü tərsən: nə deyirsən. niçin ?. nədən ?. nəyiçün ?. nəçün ?. nə üçün ?. nəyə ?. niyə ?. nə əlük ?. nə elük_ka ?. nələk ?. nəlük ?. nəlik_ka ?. qançuq_ka ?. nasıl ?. nəcür.
- bardun nəlük aymadın: geddin nədən demədin.
- nəlük anla bilişdim: necə, niyə onla tanışdım.
- nəlük sorma ?.
- nəlük yedin nəlük dedin ?.
- biliq əri yağısın nəlük sevər.
- nə nə: nəmənə. (nə + mə + nə) "mə" səsi vurqulama sözüdü) - o nə, nədi: o nəmənədi.
- nə qədər. nicə. necə. neçə_ka. kaç. nə gərək: (. <> g ) nərək_ka. - nə uzun nə qısa: orta: tapı_ka. - nə vaxıt. vaxdaki. nə zaman: qaçan_ka.
- nə ?. nasıl ?.
- nə_ka ?: ma. şaşalama, təccüb sözü.
- nəçüq_ka: nədən.
- nədən: nəçüq_ka.
- nə bu nə: ap bu ap ol.
- nəkü_ka: "nə" anlamına ilgic (ədat).
- nə xəbər: iş nədədir.
- nəçün_ka. nələk_ka. nəlük_ka. nəyə. niyə. neqə₆. nimə üçün₆. - nəçüq bardın: nəyə geddin.
- nəlik gərişdin: nəyə ki savaşdın.
- görüb nəçük qaçmadın: gödün nəyə qaçmadın.
- öndün nələk yalvarmadın: öncədən nəyiçün istəmədin.

nəçün ? : bax > nə.

nədən ? : bax > nə.

nək ilan_ka : əjdərha.

nək ili_ka : timsah yılı.

nəkü_ka : "nə" anlamına ilgic (ədat).

nəqş : onquş_ka. yonquş. yazı. oyma. kəndəkarlıq.

nələk ? : bax > nə.

nəlük ? : bax > nə.

nəm : çiy_ka. şeh. yaşlıq.

nəmə_ka : "bilməm" anlamına bir söz. "nə" anlamında bəkitmə ılgəci: nə qədər.

nəmənə : - nə nə: nəmənə. (nə + mə + nə) "mə" səsi vurqulama sözüdü) - o nə, nədi: o nəmənədi.

nənğ_ka : nə. nəsnə. şey. mal·_ka. bax > nan_ka

nən_ka : (bax > nan_ka) nənğ_ka. şey. - nəni: şeyi. zadı.

nərə : qanı_ka.

nərədə : qanda. xanda_ka. qayda. qayuda.

nərək_ka : nə gərək. nəyə. neyiçün.

nərəyə ?: qançuq_ka. qança_ka.

nəru_ka : anru. ayru. yana. sonra. dahi. - bundan nəru kəslinir: bunda yana, sonra qurtulur.

nəsim : əsin_ka. əsinti. yelik. yılıq. rüzqâr.

nətək : - onun yorıq nətək kişi belə: onun davranışı necədir elinən.

nətək_ka : necə. nasıl. qanday₆. qalay₆. nə təhər. - könlün nə tək. - nətəksən_ka: qandaysın: necəsən. nətəhərsən.

nəyə ? : bax > nə.

nəyiçün ?: bax > nə.

nğ : <> m. - sünğük: sümük.

niçin ? : bax > nə.

nin : yin. en. yuva. - arslan yini.

nişanlamaq : oxlamaq. ox atmaq.

niyarançılıq : sağış.

niyə ? : bax > nə.

nom_ka : 1. millət. 1. şəriat. 1. yasa.

noxdalamaq:gəmləmək. - qığırıb, atı gəmşədim, qalxan süngü cumşadım.

nü_ka : nəkü. "nə" anlamına, "və" yerinə ilgəc.

o
obartan : qabartan. şişirən.

obraq_ka : opraq. ovraq. oğraq. əprik. əzik üzük, əsgimiş nə.

obramaq : opramaq_ka. yıpramaq. oğramaq.

obramaq_ka : opramaq. əprimək. əsqimək. gəvşəmək. kortalmaq. - gəngəşli bilik utraşur, gəngəşsiz bilik opraşur.

obratmaq_ka: opratmaq. yıpratmaq.

obruq : oprı_ka. oyruq. oğruq. çuxur. dərə.

obu_ka : 1. üstübəç. 2. duvaq. ürünq örünq. duvara çıpınan kirəç, ahah suyuğu.

obuz_ka : opuz. 1. şişik, çətin, qaba, qatı olan yer. 2. qudurqrn. ası. vəhşi.

obuzluq : opuzluq_ka. sarp.

obuzluq_ka : opuzluq. yüklü, şişik, qoğzaq olan nərsə. yoqquş, sarp. çətin. - obuz iş: çətin olay. - obuzluq yer: oy obuzluq yer: eniş yoqquş sarp, sərt, ənqəbəli atar tutar yer.

ocaq : < odcaq. od yeri.

ocaqlanmaq: evlənib ev qurmaq.

ocaqlı : oçaqlıq_ka. soylu.

ocaqlıq : ocaqlı. - oçaqlıq titiq_ka: ocaq yapılacaq çamur. bənzəri olan hər nəsnə. oçaqlıq yer: ocaq düzəltməyə dəyer topraq.

od :ot.

ox > oq

oq : ox. 1. pay. səhm. - bir ox sənin, bir oxda mənim. - sənə neçə ox dəğdi ?: düşüdü ?. 2. qismət. mirasta düşən pay. 3. (çəkilən) qur'a. 4. vurqulama sözü. ha !. gərək !. - ged oq: barqıl oq_ka: ged ha !. - ora gedmə oq: ora gedmə daha. 5. elə. lap. yaxınlığı, indiki çağı vurqulayıb göstərən ilgəc (ədat). - baya oq gəldim: bayax, bir az olar gəldim. - indi oq gəldim: elə hənuz gəldim. 6. dirək. situn. - ev oxu: çatı, çadır, dam oxu. 7. ox. dirək. sırıq. sutun. ustun. üstə saxlayan (> situn_fars). - ox atmaq: oxlamaq: oqtamaq_ka. - ox təmrəni. ox başağı: başaq_ka. - oxluq kirpi_ka: oxlu qirpi. böyük qirpi. - ox yay qabı: sadaq: kiş qurman_ka. qurman_ka. qədələç. yaylıq. yasıq_ka. 8. hissə. ülük. ölük. pay. nəsib. - mənə bir ox dəğdi. - oxlara bölünün. - bölünün oxlara oxlara, qalın ağlaya ağlaya. 1. sibək_ka. sübək_ka. 9. ulun. pay.
- qapa yüklü ox: yekə yələkli ox.
- oqda yazturmaq_ka: oq atmaqda yanıltmaq.
- oq- ilan_ka: ox kimi atılan, kəndini adam üzərinə atan yılan.

oqa_ka : əlik. kəfil. kəfâlət. zamin. - mən ona oqa. - oqa almaq_ka: kəfil olmaq.