Downloaded from KitabYurdu org
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
83
Platon dövləti eynilə üçhissəli insan bədəni kimi təsəvvür edir. Bədənin başı, sinəsi, qarnı olduğu kimi, dövlətin də idarəediciləri, köməkçiləri, əməkçiləri (məsələn fermerlər) var. Burada Platon yunan tibbindən model kimi istifadə edir. Sağlam və ahəngdar insan kimi şərəfli bir dövlət də ümumi mənzərədə hərənin öz yerini bilməsilə xarakterizə olunur. Platon fəlsəfəsinin digər aspektləri kimi, onun siyasət fəlsəfəsinə də rasionalizm xasdı. Yaxşı dövlət qurmaq zəkayla idarə olunmaqdan asılıdı. Baş bədəni idarə etdiyi kimi, filosoflar da cəmiyyəti idarə etməlidirlər. Gəl insanın və dövlətin üç hissəsi arasındakı əlaqəni sadə şəkildə təsvir edək. Bədən Ruh Şərəf Dövlət Baş təfəkkür müdriklik idarəedicilər sinə iradə cəsarət köməkçilər qarın nəfs nəfsə nəzarət əməkçilər Platonun ideal dövləti bir az hər kəsin ümuminin xeyrinə xüsusi funksiya daşıdığı qədim hind kasta sisteminə bənzəyir. Platon zamanından xeyli əvvəl hind kasta sistemi eyni üçölçülü bölgüyə malik olub, köməkçi, döyüşçü, əməkçi kastalar. Günümüzdə Platonun dövləti bəlkə də totalitar görünür. Amma diqqətəlayiqdi ki, Platona görə, dövləti qadınlar da kişilər kimi effektiv idarə edə bilərlər, təkcə ona görə ki, onlar dövləti öz təfəkkürlərinin fəzilətilə idarə edəcəklər. O, bəyan edirdi ki, əgər eyni təhsil alsalar, uşaq saxlamaq və evdarlıqdan azad edilsələr, qadınların və kişilərin zəkası tamamilə eynigüclüdü. Platonun ideal dövlətində idarəçilərə və döyüşçülərə ailə həyatı, şəxsi təsərrüfat işlərilə məşğul olmağa icazə verilmir. Uşaq böyütmək insanların öz ixtiyarına verilməməli, dövlət məsuliyyəti olmalıdı. (Platon ilk filosof idi ki, dövlətin təşkil etdiyi uşaq bağçaları və tam günlük təhsili müdafiə edirdi.) Bir neçə siyasi uğursuzluqdan sonra Platon “Qanunlar”! yazdı, orada konstitusiya dövlətini daha bir ən yaxşı dövlət modeli kimi təsvir edirdi. Bu əsərində o, həm şəxsi mülkiyyət, həm də downloaded from KitabYurdu.org
84
ailə bağlarına dair məsələlərə yenidən baxır. Qadın azadlığı məhdudlaşdırılır. Buna baxmayaraq, o bildirirdi ki, qadına təhsil verməyən dövlət yalnız sağ qolunu məşq etdirən kişiyə bənzəyir. Bütövlükdə, yaşadığı dövrü nəzərə alsaq, Platonun qadınlar haqda pozitiv təsəvvürlərə malik olduğunu söyləyə bilərik. “Simpozium” dialoqunda o, əfsanəvi qadın kahin Dayotimanı Sokrata fəlsəfi dərrakə qabiliyyətini bəxş etmək şərəfi olan qadın kimi təsvir edir. Platon haqda bu qədər, Sofi. Onun heyrətamiz nəzəriyyələri iki min ildən çox müzakirə olunub. Bunu edən ilk adam onun Akademiyadakı şagirdlərindən biri olan Aristotel idi. Aristotel Afinadan olan üçüncü böyük filosofdu. Hələlik”. Sofi Platon haqda oxuyan vaxt günəş şərqdə, meşənin üzərinə qalxmışdı. Üfüq elə parlaq, elə rəngarəng idi ki, Sofi indicə oxuduğu - dırmaşıb mağaradan çıxan, işıqdan gözləri qamaşan adamı xatırladı. Sanki Sofi özü də dərin mağaradan çıxmışdı. Platon haqda oxuyanda təbiəti tamamilə başqa tərəfdən gördüyünü anladı. Bu, daha çox rəng korluğu kimiydi. O, indiyədək kölgələri görmüş, amma parlaq ideyaları görə bilməmişdi. Platonun əbədi nümunələr haqda dediyi hər şeydə haqlı olduğuna əmin deyildi, lakin bütün canlı şeylərin ideyalar aləmindəki əbədi formaların qeyri-mükəmməl surətləri olması yaxşı fikir idi. Məgər doğru deyil ki, bütün güllər, ağaclar, insanlar, heyvanlar “qeyri- mükəmməldi”? Sofinin ətrafında gördüyü hər şey elə gözəl, elə canlı idi ki, bu fikrə ürəkdən inanmaq üçün gözlərini ovuşdurmalı oldu. Lakin onun indi gördüyü heç bir şey davam etməyəcək, daim olmayacaq. Buna baxmayaraq, burada yüz illərlə eyni güllər və ağaclar yetişəcək. Hətta hər bir gül və hər bir heyvan ölüb unudulsa da, bütün bunların necə göründüyünü “xatırlayan” nə isə olacaq. Sofi ətraf aləmə göz gəzdirdi. Birdən şam ağacının başından bir sincab tullandı. Ağacın gövdəsinə bir neçə dəfə dövrə vurdu və downloaded from KitabYurdu.org
85
budaqların arasında yox oldu. “Mən səni əvvəllər də görmüşəm”, - Sofi düşündü. Başa düşdü ki, bəlkə də əvvəl gördüyü bu sincab deyildi, lakin o, eyni “forma”m görüb. Platon bəlkə də haqlı olub. Bəlkə o, əvvəllər - ruhu insan bədənində məskunlaşmazdan əvvəl ideyalar aləmində əbədi “sincab”ı görüb. Doğrudanmı, o, daha əvvəl yaşayıb? Doğrudanmı, ruhu bədəninə girməzdən əvvəl mövcud olub? Doğrudanmı, onun içində kiçik bir cəvahirat var ki, o cövhəri zaman xarab edə bilməyib, - bu, ruhdu və nə vaxtsa onun bədəni qocalıb öləndən sonra da bu ruh yaşamağa davam edəcək? MAYORUN EVİ ...güzgüdəki qız hər iki gözünü birdən qırpdı... Hələ səkkizə on beş dəqiqə işləyirdi. Evə tələsmək lazım deyildi. Axı bazar günləri anası onu çox sıxmırdı, hələ iki saat da yata bilərdi. Bəlkə meşəliyin bir az da dərinliyinə gedib Alberto Knoksu axtarsın? Görəsən, it ona niyə elə acıqla hürdü? Sofi qalxıb Hermesin qaçdığı yola çıxdı. Qəhvəyi zərflə Platon haqda vərəqlər əlində idi. Yolayrıcına çatanda enli yola keçdi. Quşlar hər yerdə - ağaclarda, səmada oxuyurdular. Hərgünkü səhər işlərilə məşğul idilər. Onlar üçün həftənin adi günlərilə bazar günü arasında fərq yoxdu. Bunu onlara kim öyrədib? Bəlkə onların hər birinin içində kiçik bir kompüter var və məlum şeyləri etmələrini proqramlaşdırır? Cığır kiçik bir təpəciyə gətirib çıxardı, ondan sonra hündür şam ağaclarının arasına dik eniş vardı. Bu vaxtlar meşədə ağaclar elə sıx olurdu ki, o, ağacların arasıyla yolun cəmi bir neçə addımlığı görünürdü. Qəfildən ağac gövdələrinin arasından gözünə parlaq bir şey dəydi. Bu, balaca bir gölə oxşayırdı. Cığır başqa bir yola açılırdı, lakin o, ağacların arasına girməyi seçdi. Niyə belə etdiyini özü də bilmirdi, sadəcə, ayaqları onu aparırdı. Göl təxminən futbol meydançası boydaydı. O biri sahildə ağcaqayınların arasından qırmızı rəngli bir ev görünürdü. Bacasından seyrək tüstü qalxırdı. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|