19
istifadə edilir. Bu halda orta sürəti tapmaq üçün bütün yolu bu yola sərf olunan
ümumi zamana bölmək lazımdır:
.
Orta sürətin tapılmasının 2 xüsusi halı ilə tanış olaq:
1. Hesab edək ki, cisim yolun birinci yarısını sabit
, ikinci yarısını isə
sabit
sürəti ilə hərəkət edib (şəkil 21). Ayrı-ayrılıqda hərəkətlərin
bərabərsürətli olmasına baxmayaraq, bütövlükdə hərəkət dəyişənsürətlidir. Bu
halda bütün yolda orta sürəti tapaq. Cisim 2 hərəkətdə iştirak etdiyindən
olur.
=
,
və
olduğunu
nəzərə alsaq,
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
2
1
1
2
1
2
2
1
1
2
S
S
S
S
S
S
or
alarıq (burada
S
S
S
2
1
şərti qəbul
edilmişdir).
Şəkil 21.
Deməli,
2
1
S
S
şərti ödəndikdə orta sürət
2
1
2
1
2
or
kimi tapılır.
3
2
1
S
S
S
olan halda isə orta sürət üçün oxşar qaydada
3
1
3
2
2
1
3
2
1
3
or
şəklində ifadə almış olarıq.
2. Hesab edək ki, cisim yola sərf etdiyi zamanın birinci yarısını sabit
,
ikinci yarısını isə sabit
sürəti ilə hərəkət etmişdir, yəni
2
1
t
t
-dir. Bu hal üçün
orta sürətin düsturunu
2
1
2
1
t
t
S
S
or
ifadəsində
2
1
t
t
,
1
1
1
t
S
və
2
2
2
t
S
şərtlərini nəzərə almaqla çıxarsaq,
2
2
2
1
2
1
2
1
2
2
1
1
2
1
2
1
t
t
t
t
t
t
t
t
S
S
or
alınar.
Deməli,
2
1
t
t
şərti ödənən halda orta sürət
2
2
1
or
kimi tapılır.