«Əczaçılıq botanikası 1» fənnindən

İkiqat mayalanma zamanı dişiciyin 
uzununa kəsiyi 

---

S.Q. 
Navaşin 

---

Meyvə bitkinin toxumunu qurumaqdan, soyuqdan 
və digər əlverişli olmayan şəraitdən qoruyur. 
Meyvələr iki hissədən ibarət olur: toxumlardan 
və meyvəyanlığından. Toxum yumurtacıqdan 
əmələ gəldiyi kimi, meyvəyanlığı da 
yumurtalığın xarici divarından inkişaf edir.
 
Meyvə – örtülütoxumlu bitkilərdə yumurta 
hüceyrəsi mayalandıqdan sonra yumurtalıqdan 
əmələ gələn törəmədir.

---

Adi şaftalı
 (Persica vulgaris)
 bitkisinin 
meyvəsinin quruluş sxemi 

1-3 - meyvəyanlığı, və ya 
perikarpiy

(1 - ekzokarpiy; 

 2 - mezokarpiy;

3 - endokarpiy );

4 - toxum; 

 5 – meyvə saplağının izi; 

6 – meyvə saplağı.

---

Meyvələrin təsnifatı 
Meyvələr 
Şirəli
(
70-85%-su
) 
Quru 
Birtoxumlu 
Çoxtoxumlu 

---

 
Quru meyvələr: 
1-toxumcameyvə;
2-qoz: 3-yığma 
fındıqçıq;
4-paxlameyvə; 
 5-buynuzmeyvə;
6-buynuzçuqmeyvə; 
7,8,9,10 — qutucuq.

---

Şirəli meyvələr 
Çəyirdəkmeyvə 
 
А – Б – giləmeyvələr (А – üzüm,
Б – kartof, В – banan), Г – alma 
meyvə. Д – hesperidiy,
Е – qabaqmeyvə (xiyar). 
Hamaşmeyvə 

---

TOXUMUN QURULUŞU 
 
Toxum, mayalanma nəticəsində ana bitki üzərində əmələ 
gəlir və ilk inkişaf dövrünü orada keçirir. Ana bitkidən 
ayrılmış hər hansı toxum artıq müstəqil orqanizmdir. Onda 
kiçik kökcük, yarpaqcıqlar və kökcüklə yarpaqcıqlan bir-birinə 
birləşdirən çox qısa zoğ hissəsi vardır. Onlar birlikdə toxumun 
rüşeymini təşkil edir. Hər toxumda rüşeymin böyümə və 
inkişafı üçün lazım olan ilk ehtiyat qida maddələri vardır.
Toxumlar, onların tərkibində qida maddələriin 
yerləşməsindən asılı olaraq, aşağıdakı tiplərə bölünür: 
1) endospermli toxumlar; 
2) perispermli toxumlar; 
3) endospermli və perispermli toxumlar; 
4) endospermsiz və perispermlsiz toxumlar; 

---

İkil
ə
p
ə
li v
ə
birl
ə
p
ə
li bitkil
ə
rin 
toxumlarının quruluşu 
1-qabıqla bitişmiş meyvəyanlıqı, 2- endosperm,
3- aleyron qatı, 4- rüşeym, 5- kökcük, 6- tumurcuq,
7-sipər. 

---


Əczaçılıq praktikasında xammal olaraq meyvə dedikdə həqiqi, yalançı, yığma 
meyvə onun hissələri nəzərdə tutulur. Meyvələr quru və şirəli ola bilər. Meyvə 
xammalları çiçək saplağı ilə məhduddur, eləcə də yanmış, yetişməmiş və zədələnmiş 
xammallar tədarük edilmir. 

Quru nümunənin ilkin olaraq xarici görünüşünə baxılır. Onun növü (botaniki 
terminologiyadan baxılaraq), görünüşü, rəngi, dadı, qoxusu müəyyən edilir. Daha 
sonra kəsik aparılaraq içindəki yuvacıqların sayı və yuvacıqdakı toxumların sayı 
müəyyən edilir. Şirəli meyvələr qurudulduqda öz ilkin formalarını itirirlər, ona görə 
də belə xammalları 5-10 dəq. isti suda saxlamaq lazımdır