Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov

öz  məqsədləri  üçün  məharətlə  istifadə  edirlər.  Məsələn,  əgər  cinayətkara  3-5  il 

arasında  həbs  cəzası  vermək  mümkündürsə,  səlahiyyətli  şəxs  3  il  həbs  cəzasım 

rüşvət almaqla müəyyən edə bilir. 

İdarəetmə  orqanlannda  çalışan  həmvətənlərimiz  qanuni  yolla  əldə etdikləri 

gəlirlə kifayətlənmirlər. Belə orqanlarda işləyənlər rüşvət almaq üçün tələb olunan 

situasiya yaratmağa nail ola bilirlər. Məmurlar arasında korrupsiyanın yayılmasının 

bir səbəbi də onlann əksəriyyətinin dolayı yolla bizneslə məşğul olmalandır. Bəziləri 

kənar  adamlan  (menencerləri)  cəlb  etməklə  öz  bizneslərini  qurur,  digərləri  biznes 

sahələrinə  himayədarlıq  edirlər,  normativ  hüquqi  aktlarda  bilə-bilə  boşluqlar 

yaradırlar,  iqtisadi  fəaliyyət  sahələrini  inhisarlaşdmrlar.  Bu  gün  ölkəmizdə 

korrupsiya  və  rüşvətxorluğu  doğuran  səbəblər  az  deyil...  Problemin  həlli  yalnız 

vətəndaşlann və dövlətin birgə səyləri nəicəsində mümkündür. Vətəndaşlarımız öz 

psixologiyasını  dəyişdirməli,  rüşvət  təklif  etmək  və  ya  təklifi  qəbul  etmək 

vərdişindən əl çəkməli, səviyyəsiz, bacanqsız, savadsız övladım vəzifəyə qoymaq, 

institut  tələbəsi  etmək,  aspiranturaya  düzəltmək,  ordu  sıralanna  göndərməmək, 

cinayətlərini  ört-basdır  etdirmək,  dövlət  əmalkım  özəlləşdirmək  və  sair  şəxsi 

məqsədlərə  çatmaq  üçün  rüşvət  təklif  etmək  psixologiyasından  birdəfəilk  əl 

çəkməlidirlər. 

Bəs dövlət səviyyəsində nə etməli? 

Korrupsiya  və  rüşvətxorluqla  mübarizənin  ciddi  müsbət  nəticələrinə  nail 

olunması təşkilati - idarəetmə mexanizmlərinin də təkmilləşdirlməsini və normativ 

hüquqi bazanı əhatə edən institusional təyinatlı tədbirlərin həyata keçirilməsini tələb 

edir. Bu məqsədlə aşağıdakı istiqamətdə təkliflərə baxılmasını məqsədəuyğun hesab 

edirik: 

-idarəetmə  sistemində  dövlət  hakimiyyət  qollan  arasında  səlahiyyətlərin  və 

vəzifələrin bölgüsünün təkmilləşdirilməsi, onlarm müstəqilliliyinin təmin edilməsi, 

icra  hakimiyyəti  orqanlarının  fəaliyyətinə  nəzarət  etmək  səlahiyyətinə  malik  olan 

orqanın müəyyən edilməsi; 

-digər  ölkələrin  təcrübəsini  nəzərə  almaqla,  Azərbaycan  Respublikasının 

Konstitusiyasının  119-cu  maddəsində  nəzərdə  tutulan  səlahi)^ətləri  icra  etmək 

qabiliyyətində  olan  tam  səlahiyyətli  Azərbaycan  Respublikasının  Nazirlər 

Kabinetinin  hüquq  və  vəzifələrini  əks  etdirən  konstitusiya  qanununun  işlənib 

hazırlanması və qəbul edilməsi; 

-Azərbaycan  Respublikasının  indiyə  qədər  qəbul  edilmiş  normativ  hüquqi 

aktlanmn korrupsiya və rüşvətxorluq baxımmdan ekspertizasımn həyata keçirilməsi. 

Bu  məqsədlə  alim  və  mütəxəssilərdən,  mərkəzi  və  yerli  icra  hakimiyyəti 

orqanlannm,  qeyri  -  hökumət  təşkilatlannm  nümayəndələrindən  ibarət  daimi 

fəaliyyət göstərən xüsusi komissiyamn yaradılması; 

-Respublikanın  özəl  kütləvi  informasiya  vasitələrində  korrupsiya  və 

rüşvətxorluq faktlan barədə dərc edilmiş materiallann hüquq mühafizə və 

14 

---

məhkəmə orqanlan tərəfindən ətraflı araşdırılması və onun yekunlan haqqında həmin 

kütləvi informasiya vasitələrində ictimaiyyətə ətraflı məlumatın verilməsi; 

-Azərbaycan Respublikası qanunlannm aliliyinin təmin edilməsi;elə bir şərait 

yaratmaq  ki,  korrupsiya  ilə  mübarizə  aparmağa  borclu  olan  dövlət  orqanlan 

korrupsioner olmasınlar; 

-Gəlir  mənbəinin  açıqlanmamasına  icazə  verən  və  doxsamncı  illərdə  qəbul 

edilmiş qanunun fəaliyyətinin dayandırılması; 

-“Dövlət  qulluqçulannm  əxlaq  etik  davramş  qaydalan  haqqında”  AR 

qanununun hər yerdə və hər zaman icrasının təmin edilməsi, onlara nəzarətin həyata 

keçirilməsi üçün müəyyən qurumun yaradılması, tənqid və özünütənqid idarəetmə 

prinsipinin  həyata  keçirilməsi.  Mərkəzi  idarəetmə  və  digər  orqanlarda  və 

təşldlatlarda geniş yayılmış paket vasitəsilə pul paylanmasına son qoyulması; 

-maliyyə-statistik  uçotda  və  hesabatlıqda  şəffaflığm  və  düzgünlüyün  təmin 

edilməsi, kölgəli iqtisadiyyatla amansızcasına mübarizə apaniması; 

-Mərkəzi, yerli və özünüidarəetmə orqanlannm fəaliyyətinə ictimai nəzarətin 

həyata  keçirilməsi  üçün  yeni  strukturun  yaradılması,  nəzarət  metodunun  və 

mexanizmlərinin işlənib hazırlanması; 

-sahibkarlann halal işləməsini təmin etmək və maliyyə hesabatlannda uçotdan 

gizlətmə  hallarının  qarşısını  almaq  məqsədilə  vergi  və  digər  orqan-  lann 

sahibkarlardan  haqq  yığmalarına  son  qoyulması;  məmurlann  bu  hərəkətləri 

sahibkarlann  qeyri-qanuni  fəaliyyətini  stimullaşdırır,  qanunsuz  hərəkətləri 

əbədiləşdirir. 

-gəlirlərin deklarasiyası haqqında qanunun praktikada həyata keçiril- məinin 

təmin edilməsi. 

15 

---

“„.siyasətimizi  düzgün  şəkildə  aparmalıyıq^  daxili 

istehsalla  daxili  istehlakı  və  xarici  bazarlara  çı- 

xışlarımızı  uzlaşdırmalıyıq...İlham  Əliyev, Azərbaycan 

Respublikasının  Prezidenti,  “Azərbaycan”  qəzeti, 

25.10.2011 

BÖLMƏ 1. 

MİLLİ İQTİSADİ İNKİŞAF MODELİNİN 

ÖYRƏNİLMƏSİNƏ METODOLOJİ YANAŞMALAR 

I FƏSİL. 

MİLLİ İQTİSADİ İNKİŞAF MODELİNİN 

ELMİ-NƏZƏRİ ƏSASLARI 

1.1.

 

Milli iqtisadi inkişaf modelinin mahiyyəti və xüsusiyyətləri 

İqtisadi  ədəbiyyatda  müasir  cəmiyyətin  öyrənilməsinə  2  yanaşma 

mövcuddur:  formasiya  və  sivilizasiya  əsasında  yanaşma.  Formasiya  əsasında 

cəmiyyətin  öyrənilməsi  onun  ibtidai  icma,  quldarlıq,  feodalizm,  kapitalizm  və 

sosializm  mərhələlərini  əhatə  edir.  Sivilizasiya  yanaşmasında  cəmiyyətin  tarixi 

inkişafını  alimlər  üç  mərhələyə  bölürlər:  industrial  cəmiyyətə  qədərki  dövr  (aqrar 

cəmiyyət), industrial cəmiyyət və postindustrial cəmiyyət. Hər bir mərhələnin özünə 

uyğun  da  iqtisadiyyatı  formalaşır.  Aqrar  iqtisadiyyatdan  industrial  iqtisadiyyata, 

industrial  iqtisadiyyatdan  postindustrial  iqtisadiyyata  keçid  tarixi  proses  olmaqla, 

iqtisadiyyatın  modernləşdirilməsi  ilə  bilavasitə  şərtlənir.  Bu  mərhələlərin  uzun 

müddətli olub-olmaması modernləşdirmənin tempindən asılı olaraq formalaşır. 

İqtisadi  artımın  mərhələləri  nəzəriyyəsini  yaratmış  Amerika  sosioloqu 

U.Rostounun  fikrincə,  mərhələlərin  bir-birini  əvəz  etməsinin  əsasını  texnika  və 

istehsalm  inkişafi  prosesi  təşkil  edir.  U.Rostou  cəmiyyətin  ənənəvi  və  industrial 

mərhələlərini  əsas  mərhələ  kimi  qəbul  etmişdir.  Onun  fikrincə,  hər  bir  mərhələ 

texniki-iqtisadi, ideoloji və psixoloji amillərin qarşılıqlı hərəkəti ilə müəyyən edilir. 

Ümumiyyətlə  alimlərin  fikrincə,  mərhələlərin  bir-birini  əvəzləməsi  iqtisadiyyatm 

apancı sahələrindəki və 

3ağımm səviyyəsindəki dəyişikliklərlə əlaqədar olaraq baş 

verir.  XX  əsrin  70-ci  illərinin  əvvəllərində  Amerika  sosioloqu  D.  Bell  «Приход 

постиндустриального  общества»  adlı  əsərində  göstərmişdir  ki,  sosial-iqtisadi 

dəyişiklildər istehsaldakı və elmi-texniki biliklərin 

16 

---