hesabına əldə edilmişdir. Beş ildə iqtisadiyyatda məşğul olanlann sayı cəmi 12 faiz
artmışdır. Əmək məhsuldarlığı orta hesabla ildə 14 faiz yüksəlmişdir. Ancaq
qeyri-neft sektorunda əmək məhsuldarlığı aşağı düşmüş və 2005- ci ilin 93 faizini
təşkil etmişdir. 2010-cu ildə ölkənin qeyri-neft sənaye sahələrində 209 min nəfər
fəaliyyət göstərmiş və cəmisi 2 milyard manatlıq əlavə dəyəri olan məhsul istehsal
etmişlər. İqtisadi səmərəlilik baxıımndan onların əmək məhsuldarlığı (əlavə dəyərə
görə) qənaətbəxş qiymətləndirilə bilməz (cəmisi 9627 manat). Əmək
məhsuldarlığının ölkə üzrə artımı neft sektoru hesabına təmin edilmişdir.
2005-2010-cu illərdə əmək məhsuldarlığının hesabına ümumi daxili məhsulun
artımının 90 faizi, işçilərin sayının artması hesabına isə 10 faizi təmin edilmişdir. Bu
qədər >mksək artım 2010- cu ildə ümumi daxili məhsulun artımının neft sektorunun
hesabına (65%) əldə edilməsi ilə izah edilir. Neft sektorunda işləyənlərin sayı
2010-cu illə müqayisədə 12% azalmış, qeyri-neft sektorunda isə 12% artmışdır. Fakt
ondan ibarətdir ki, 2010-cu ildə əmək məhsuldarlığı ölkə üzrə 9604 manat (cari
qiymətlə), o cümlədən neft sektoru üzrə 696 min manat (870 min dollar), qeyri-neft
sektoru üzrə 4862 manat (6078 dollar), kənd təsərrüfatı üzrə - 777 manat, emal
sənayesində 4600 manat olmuşdur. Göründüyü kimi neft sektorunda əmək
məhsuldarlığı qeyri-neft sektoruna nisbətən 150 dəfəyə qədər çoxdur. Beş ildə ölkə
üzrə iqtisadiyyatda məşğul olanların sayı 460 min nəfər artmışdır. Artım bütünlükdə
qeyri-neft sektorunda baş vermişdir. Bu dövrdə kənd təsərrüfatmda əmək
məhsuldarlığı cəmisi 7,2 faiz, emal sənayesində isə 22,3 faiz yüksəlmişdir. Əmək
məhsuldarlığını iqtisadiyyatın dövlət və qeyri-dövlət sektorlan üzrə də hesablamışıq.
2011-ci ildə ölkə üzrə əmək məhsuldarlığı 11905 manat, o cümlədən dövlət
sektorunda 7974 manat, özəl sektorda 13295 man. olmaqla, dövlət sektoruna
nisbətən 1,7 dəfə çox olmuşdur. Buradan da bir daha sübut olur ki, dövlət
investisiyalarmm özəl sektora qoyulması iqtisadi cəhətdən çox sərfəlidir.
Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycanda əmək məhsuldarlığı orta Avropa
göstəricisindən 3 dəfə aşağıdır (53, 07.04.2012). Bizim heablamalanmız göstərir ki,
Rusiya, Belarusiya və Qazaxıstanla müqayisədə Azərbaycanda əmək məhsuldarlığı
1,3-2,1 dəfə, Avropa ölkələri ilə müqayisədə 3,5-4 dəfə, ABŞ-la müqayisədə 5 dəfə
aşağıdır (cədvəl 2.9).
96
Cədvəl 2.6
Bəzi ölkələrin xidmət sektorunda əmək məhsuldarlığı (2006-cı il)
Ölkələrin adı
Xidmət
sektorunda
ümumi
daxili məhsul, milyon
dollar
Əhali,
mln.
nəfər
Adambaşına
göstərilən
xidmət,
dollar
İşçilərin
sayı,
min.
nəfər
Əmək
məhsuldar
dollarla
1
Belarus Respublikası
19205
9,8
1960
1,92
10003
2
Azərbaycan Respublikası
(2006-CI il)
4700
8,6
546
1,92
2448
3
Azərbaycan Respublikası
(2009-cı il)
12176
8,95
1360
2,0
6090
4
Qazaxıstan
Respublikası
43742
15,3
2859
3,7
11822
5
Özbəkistan
Respublikası
7152
27,8
257
3,78
1892
6
Ukrayna Respublikası
50644
46,6
1087
9,52
5320
7
Litva Respublikası
18300
3,4
5382
0,84
21786
S
Almaniya
Federativ
Respublikası
1912020
82,5
23176
24,6
77724
9
Amerika
Birləşmiş
Ştatları
101400000
301,0
336877
110,0
921818
Mənbə:
“Azərbaycanın statistik göstəriciləri“, 2009, s.684, “Azərbaycanın milli
hesabları", 2009, s.29, Dövlətstatkom, “Страны u Регионы мира", МГИМО МВД РФ,
Москва, 2010, əsasında müəllif tərtib etmişdir.
Cədvəl 2.7
Bəzi ölkələrin kənd təsərrüfatında əmək məhsuldarlığı (2006-cı il)
S.
s.
Ölkələrin adı
Kənd
təsərrüfatında
yaradılan UDM, mln.
dollar
İşçilərin sayı,
mln. nəfər
Əmək
məhsuldarlığı,
dollar
1
Belarus Respublikası
4062,5
858
4735
2
Azərbaycan Respublikası (2006-cı il)
1490
1552
960
3
Azərbaycan Respublikası (2009-cı il)
2883
1566,5
1840
4
Qazaxıstan respublikası
5670,3
1480
3831
5
Özbəkistan Respublikası
4768,2
4620
1032
6
Ukrayma Respublikası
16163
4968
3253
7
Litva Respublikası
1800
240
7500
8
Almaniya Federativ Respublikası
28970
1300
22285
9
Amerika Birləşmiş Ştatları
130000
1566,5
83041
Mənbə:
“Azərbaycanın statistik göstəriciləri”, 2009, s.684, “Azərbaycanın milli
hesabları", 2009, s.29, Dövlətstatkom, “Страны u Регионы мира", МГИ
Международных отношений МВД РФ, Москва, 2010, əsasında müəllif tərtib
etmişdir.
97