Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr
Yüklə 0,56 Mb.
|
| Rostlagichning ishlash printsipi . O‘t oldirish kaliti O‘OK ulanganda tok akkumulatorlar
batareyasidan tutash kontaktlar 2, yakorcha 4, yarmo 8, ya’ni qarshiligi kam bo‘lgan zanjir orqali uyg‘otish chulg‘amiga keladi va uning atrofida magnit maydonni hosil qiladi. Ayni vaqtda tok elektromagnitning chulg‘ami 7 ga ham keladi va o‘zak 3 ni magnitlaydi. Generatorning kuchlanishi U G belgilangan rostlanish kuchlanishi U R dan kam bo‘lganda (U G < U R ), prujina 6 kontaktlar 2 ni tutash holda ushlab turadi, chunki o‘zak 3 da hosil bo‘lgan magnit maydonining yakorni tortish kuchi prujinani tortish kuchidan kam bo‘ladi. Rotorning aylanishlar chastotasi ortishi bilan generatorning kuchlanishi ham o‘sib boradi. Generator kuchlanishining ortishi rostlagichning chulg‘ami 7 dagi tok kuchini ham ortishiga va o‘zak 3 ni kuchli magnitlanishiga olib keladi. Bu jarayon davom etib, generator kuchlanishi U G ning qiymati rostlanish kuchlanishi U R dan ( U G > U R ), ortgan, ya’ni o‘zak 3 magnit maydonining tortish kuchi prujina 6 ning tortish kuchidan ortgan vaqtda kontakt 2 uziladi. Kontakt 2 uzilishi bilan generatorning uyg‘otish chulg‘ami zanjiriga ketma-ket qo‘shimcha qarshilik R q ulanadi, natijada uyg‘otish chulg‘amidan o‘tayotgan tok miqdori keskin kamayadi. Bu esa o‘z navbatida, uyg‘otish chulg‘ami atrofidagi magnit oqimining susayishiga va generatorning stator chulg‘amlarida induktsiyalanayotgan EYUK qiymati, demak kuchlanishning taxminan 0,1-0,4 V ga kamayishiga olib keladi. Generator kuchlanishining pasayishi bilan rostlagich chulg‘ami 7 dan o‘tayotgan tok va o‘zak 3 dagi magnit maydonning tortish kuchi kamayadi va natijada prujina 6 ning tortish kuchi ta’sirida rostlagich kontaktlari yana tutashadi. Tok uyg‘otish chulg‘amiga yana qarshiligi kam bo‘lgan zanjir, ya’ni yakorcha va yarmo orqali uzatiladi, uyg‘otish chulg‘amidan o‘tayotgan tok ortadi, uning atrofida hosil bo‘layotgan magnit oqim kuchayadi va, demak, generatorning kuchlanishi yana o‘sadi. Generator kuchlanishining o‘sishi rostlagich chulg‘amidan o‘tayotgan tok kuchini oshiradi, o‘zakning magnitlanishi kuchayadi va u yana yakorchani o‘ziga tortib, kontaktlarni uzadi. Shunday qilib, elektromagnit rostlagich ishlayotganda uning kontaktlari ~60-80 gts chastota bilan davriy ravishda tutashib- uzilib turadi va rotorning aylanishlar chastotasiga bog‘liq holda, uyg‘otish tokining qiymatini o‘zgartirib turadi. Generator elektromagnit kuchlanish rostlagisi bilan ishlaganda, rostlanayotgan kuchlanishining o‘rtacha qiymatini hisoblash formulasi quyidagi ko‘rinishga ega: pr o o F w r c U
. (2.1) Buyerda, c– generatorning konstruktsiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan doimiy koeffitsient; r o va w o - mos ravishda rostlagich asosiy chulg‘amining qarshiligi va o‘ramlar soni; - o‘zak 3 bilan yakorcha 4 orasidagi tirqish; F pr - prujina 6 ning tortish kuchi. (2.1) ifodadan ko‘rinib turibdiki, agar rostlagich chulg‘ami qarshiligi r o ni temperatura ta’sirida o‘zgarishi hisobga olinmasa, generatorning rostlanayotgan kuchlanishi faqat o‘zak bilan yakorcha orasidagi tirqish va prujinaning tortish kuchi F pr ga bog‘liq bo‘ladi. Demak, generatorning rostlanayotgan kuchlanish qiymatini o‘zgartirish uchun yo prujinani tortish kuchi F pr ni (asosiy usul), yoki havoli tirqish ni o‘zgartirish zarur. Yuqorida ko‘rib o‘tilgan elektromagnitli kuchlanish rostlagichi bir qator afzalliklari, chunonchi tuzilishining nisbatan soddaligi, tannarxining pastligi va foydali ish koeffitsientining ancha yuqoriligi bilan birga jiddiy kamchiliklarga ham ega. Birinchidan, tebranuvchi kontaktlarning borligi, ulardan o‘tishi 2.14-расм. Электромагнит кучланиш ростлагичи 17
mumkin bo‘lgan uyg‘otish toki qiymatini 1,5-1,8 A bilan cheklaydi va hozirgi zamon quvvati nisbatan katta bo‘lgan o‘zgaruvchan tok generatorlarini, bu turdagi rostlagichlar bilan birga ishlash imkonini bermaydi. Ikkinchidan, bu rostlagichlarda generatorning rostlanilayotgan kuchlanishi qiymatini belgilovchi element - prujinaning tortish kuchidir (rostlagichning asosiy tenglamasi 2.1 ga qarang). Rostlagichning ishlash jarayonida vaqt o‘tishi bilan muqarrar ravishda prujinaning qayishqoqligi susayadi, binobarin, uning tortish kuchi ham o‘zgara boshlaydi. Natijada, rostlanilayotgan kuchlanish qiymati ham oldin belgilangandan ancha kamayib ketish hollari yuzaga kelib, bu akkumulatorni zaryad qilinmay qolishiga va muddatidan oldin ishdan chiqishiga olib kelishi mumkin. Xullas, elektromagnitli rostlagichda kontaktlar va prujinaning borligi ularning ishonchlilik darajasini ancha pasaytiradi va doimo nazorat qilib, zarurat tug‘ilganda prujinaning tortish kuchini rostlab turishni talab qiladi. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|