9
məkandan asılılığına son qoyur. Ənənəvi kitabxanalarda infor-
masiya xidməti yalnız kitabxananın iş saatı müddətində və
məhdud sayda oxuculara göstərildiyi halda, elektron kitabxana-
lar 24 saat müddətində fəaliyyət göstərir və dünyanın istənilən
nöqtəsində yerləşən qeyri-məhdud sayda oxuculara eyni za-
manda xidmət edir. Elektron kitabxanalar rahat və sərfəli xid-
mət növüdür. Müasir şəraitdə respublikamızın bəzi kitabxa-
nalarında bu xidmətin təşkili qısa müddətə və az xərc sərf et-
məklə böyük informasiya ehtiyatlarının oxucuların istifadəsinə
verilməsini və oxucu tələbatının operativ yerinə yetirilməsini
təmin edir.
Elektron kitabxanaların yaradılması düzgün planlaşdır-
madan, yəni, proqramın düzgün seçilməsindən başlayır.
Elektron kitabxana daim yeniləşmə, inkişaf və profilaktik
iş tələb edir. Bu məqsədlə kitabxanaya bütün funksional istiqa-
mətlərdə peşəkar mütəxəssislər – təsvirin işlənməsi, mətnin
rəqəmsallaşdırılması üzrə mütəxəssis kompyuter şəbəkəsinin
ekspluatasiyası üçün sistem administratoru və proqramlaşdırı-
cılar, metaverilənlərin yaradılması və daxil edilməsi üçün kata-
loqlaşdırıcılar, bir neçə layihə rəhbəri, eyni zamanda istifadə-
çilərin kolleksiyaya çıxışına kömək və onlarla iş məqsədilə xid-
mət şöbəsi işçiləri tələb olunur.
Elektron kitabxanadan istifadə çox sadədir, ondan istifa-
də üçün oxucudan İnternetə qoşulmuş kompyuter və İnternetin
www xidmətindən istifadə vərdişi tələb olunur.
Təəssüflər olsun ki, hələ bizim rayon şəhər və rayon
kitabxanalarında çox az sayda elektron kitabxanaların yaradıl-
masına başlanmışdır.
Ona görə də elektron kitabxanadan istifadəni əyani şəkil-
də Milli kitabxananın elektron kitabxanası vasitəsilə göstərək.
Əvvəlcə Milli kitabxananın www.anl.az saytına daxil oluruq,
daha sonra açılan səhifənin sol tərəfindən elektron kitabxana
linkinə (keçid) vururuq.
10
Açılan pəncərədən biz axtardığımız məlumatı elm sahələ-
ri üzrə, müəllifin və sərlövhənin baş hərfinə əsasən tapa bilərik.
11
Məsələn, yuxarıda göstərilən şəkildən təbiət elminin
kimya bölməsi seçilib. Seçildikdən sonra aşağıdakı şəkildəki
kimi səhifə açılır.
Siyahıdan istədiyimiz ədəbiyyatı seçib üstündən vururuq, və
kitabın tam mətni elektron versiyada açılır.
Elektron kitabxana müəllif hüquqlarını qoruyub saxlamaqla,
milli ədəbiyyat nümunələrini elektron daşıyıcılarına köçür-
məklə yaradılır. Eyni zamanda elektron kitabxanaya müəllifin
öz arzusu ilə onun təqdim etdiyi əsərin elektron versiyası da
daxil edilə bilər.
Milli kitabxananın elektron məlumat bazasına da elektron
kitabxana linki (keçid) vasitəsilə daxil olmaq olur. Burada
Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri, şair, yazıçı, ictimai-siyasi
xadimlər və başqalarının həyat və yaradıcılığı, kitabları,
şəkillərindən ibarət fotoalbom və videogörüntülər elektron
versiyada istifadəçilərə təqdim edilir. Eyni zamanda saytın ana
səhifəsinin sağ və sol tərəfində “Xocalı soyqırımı”, “Heydər
Əliyev Fondu”, “Azərbaycan kitabxanaları”, “Bunları unutmaq
olmaz. Qan yaddaşımız”, “İşğal altında olan torpaqlarımız bizi
çağırır”, “Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və Milli Kitabxana-
12
nın birgə “Bərpanəşr” layihəsi”, “Azərbaycanın hüquqi məlu-
mat bazası” və digər elektron məlumat bazaları da var. Bu
bazalardan istifadə etmək üsullarını aşağıdakı şəkildən aydın
görmək olar.
Elektron məlumat bazası linkinə (keçid) vurduqdan sonra
məlumat bazasına salınan şəxsiyyətlərin siyahısı gəlir.
Məsələn:
13
Əgər ulu öndər Heydər Əliyev haqqında məlumat bazası-
na baxmaq istəyiriksə, yuxarıdakı şəkildə işarə edildiyi kimi
“Heydər Əliyev irsi” linkini (keçid) seçib bu baza ilə tanış ola
bilərik.
14
Bütün bunlarla yanaşı, Milli Kitabxana oxucularına
“Kütləvi informasiyalar sistemi” adlı məlumat bazasını təqdim
edir. Məlumat bazasında oxucular Rusiya və xarici ölkələrin
sənaye siyasəti, yenilikləri, son 14 ili əhatə edən informasiya-
lar ilə tanış edilir. Burada, həmçinin şirkətlər, tenderlər, qa-
nunvericilik və
gömrük, biletlər,
otellər və
s. barədə
informasiyalar əldə etmək olar.
Milli Kitabxananın Humanitar elmlər zalında Azərbaycan
və rus dillərində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi
üzrə onlayn məlumat bazası fəaliyyət göstərir. Bu bazadan
www.qanun.info (Azərbaycan dilində) və www.consulting.
minimax.az (rus dilində) internet səhifəsinə daxil olmaqla
istifadə etmək olar.
Milli Kitabxananın saytındakı elektron kitabxana bölmə-
sində mikrofilimləşdirilmiş ədəbiyyatın, qədim ədəbiyyatın,
15
dövri və ardı davam edən nəşrlərin elektron məlumat bazası da
mövcuddur.
Şəkildən göründüyü kimi, kursoru mikrofilimləşdirilmiş
ədəbiyyat linkinin (keçid) üstünə gətirdikdə 2 bölmə açılır ki,
bunlar da mikrofilmləşdirilmiş kitablar və mikrofilmləşdirilmiş
dövri mətbuatdır. Kitabxana fondunda olan mikrofilmlərin tam
mətninin elektron variantını bu link (keçid) vasitəsilə tapmaq
mümkündür. Həmçinin qədim ədəbiyyat bölməsində fondda
olan qədim kitablar əsasında hazırlanmış elektron resursların
siyahısı da təqdim edilir. Lakin məzmun və tarixilik baxı-
mından qiymətli, xüsusilə, nadir nüsxələr olduğundan elektron
resurslardan kitabxananın Elektron İnformasiya Xidməti və
KAA (kitabxanalararası abonoment) şöbəsində lokal şəbəkədə
istifadə etmək olar.
Kitabxanada olan XVIII əsrin sonlarından başlayaraq
Azərbaycanda nəşr olunmuş dövri və ardı davam edən nəşrlərin
elektron versiyaları da hazırlanır ki, bu da şəkildən göründüyü
kimi, dövri və ardı davam edən nəşrlərin elektron məlumat
bazasında yerləşib.
Bu bölmədə Azərbaycanda nəşr olunan və İnternet saytı
olan qəzetlərin, dövri və ardı davam edən nəşrlərin elektron
məlumat bazası ayrıca linklər (keçid) şəklində gəlir. Həmin
linklər aşağıdakı kimidir:
Dostları ilə paylaş: |