29
baxmaq olar. Eləcə də bütün ali məktəblər, aşağıda göstərilən
şərtləri yerinə yetirməklə “Elektron Kitabxana Şəbəkəsi”
layihəsində iştirak edə bilərlər. Layihədə iştirak etmək istəyən
kitabxanalar öz üzərlərinə aşağıdakı öhdəlikləri götürməlidir-
lər:
Kompyuterdə kitabxana fondunun verilənlər bazasının
yaradılmasını təşkil etmək.
Bütün oxucuların, həmin bazadan kitabların axtarışını
həyata keçirmələri üçün kitabxanada 1 ədəd İnternet şəbəkə-
sinə qoşulmuş kompyuter quraşdırmaq.
Kitabxana işçilərinin kompyuter biliklərinin artırılması
üçün treninqlərdə iştirakını təmin etmək.
Kitabxana
üçün
ayrılmış
kompyuterə
müvafiq
proqramların yüklənməsi və gələcəkdə nəzarət üçün İT
mütəxəssisinin (informasiya texnologiyası mütəxəssisi) cəlb
olunması.
Virtual kitabxana xidməti göstərən kitabxanalarımız
arasında universitet kitabxanalarının da əməyi böyükdür. Buna
misal olaraq, Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Elmi Kitabxa-
nasını göstərmək olar. Bu kitabxana lib.bsu.edu.az saytı vasitə-
silə öz oxucularını elektron kataloq və elektron kitabxana ilə
təmin edir.
Kitabxananın Azərbaycan
dilində
olan fondu tam
elektron kataloqa daxil edilmişdir və bu proses hal-hazırda
davam etdirilir. Kitabxanada Azəbaycan, rus və xarici dillərdə
olan dövri nəşrlər, dissertasiya və nadir kitablar da elektron
kataloqa daxil edilmişdir. Bu iş İRBİS-64 avtomatlaşdırılmış
kitabxana-informasiya sistemi ilə həyata keçirilir.
Elmi Kitabxananın elektron kataloqu ilə tanış olaq.
Birinci edəcəyimiz əməliyyat lib.bsu.edu.az saytına daxil olub,
ana səhifənin sağ tərəfində yerləşdirilən elektron kataloq
bölməsinə keçid almaqdır.
30
Şəkildən göründüyü kimi, elektron kataloqa keçid
aldıqdan sonra yeni bir səhifə açılır ki, buradan da axtarılan
elm sahəsini kitablar və jurnallar keçidi vasitəsilə seçilərək
açılan elektron kataloq blankı doldurulur və “axtar” bölməsinə
vurulur.
Elmi Kitabxananın elektron kataloqu vasitəsilə online
rejimində daha operativ axtarış imkanları, həmçinin tammətnli
elektron kitabxana da yaradılır. BDU-nun Elmi Kitabxanasının
elektron kitabxanası
informasiyalaşmış cəmiyyətin baza
prinsiplərinə: informasiyanın əmtəəyə çevrilməsinə, informasi-
ya bazarının formalaşmasına, cəmiyyət üzvlərinin peşə və
təhsil hazırlığının yüksəlməsinə, qlobal informasiya mühitinin
yaranmasına xidmət edir.
31
Elmi Kitabxananın elektron kitabxana bölməsi saytın ana
səhifəsinin sağ tərəfində yerləşdirilib və buradan elektron
kitablara keçid alınır. Aşağıdakı şəkildən bunu aydın görmək
olar.
Beləliklə,
universitet
timsalında
olan
elektron
kitabxanalar ümumi istifadə üçün açıq olan lokal və uzaq
məsafədə yerləşən paylanmış informasiya ehtiyatlarına malik-
dir. Belə elektron kitabxanaların informasiya ehtiyatı rəqəmli
formada hazırlanmış müxtəlif formatlı sənədlərdən ibarətdir.
Bu sənədlərin bir qismi kitabxananın mülkiyyəti olub, mərkəz-
ləşmiş formada elektron kitabxananın Web serverlərində top-
lanmışdır və ənənəvi ədəbiyyatın elektron nüsxələrindən və
kitabxana tərəfindən ödənişli və ya mübadilə üsulu ilə alınmış
elektron sənəd və nəşr toplusundan ibarətdir. Uzaq məsafədə
32
yerləşən ehtiyatlara
BDU-nun elmi kitabxanası tərəfindən
lisenziya-“istifadə hüququ” əldə edilmiş tammətnli məlumat
bazaları, həmçinin kitabxana tərəfindən seçilmiş, dəqiqliyinə
və etibarlılığına zəmanət verilən “istifadə üçün açıq” olan
İnternet ehtiyatları aiddir.
Elektron kitabxananın informasiya ehtiyatları ilə kom-
plektləşməsi, əsasən oxucu sorğusu vasitəsilə həyata keçirilir.
Buna görə də oxucular azad_kurbanov@mail.ru elektron
ünvanı vasitəsilə ödənilməyən informasiya tələbatları haqda
məlumat verməlidirlər.
BDU-nun
bdu.az
saytı
sərbəst fəaliyyət göstərir.
İstifadəçilər bu sayta daxil olmaqla, kitabxana haqqında
məlumat ala bilər.
İstifadəçilərə virtual kitabxana xidməti göstərən saytları-
mız təkcə ölkəmizdə olan virtual kitabxanalarla deyil, eləcə də
dünya kitabxanalarının məlumat bazaları ilə də əlaqə yaradır.
Bu kitabxanaların məlumat bazalarına saytlarımızdan keçid
almaq olar. Bunu Milli Kitabxananın saytının timsalında
göstərmək olar.
www.anl.az. saytının ana səhifəsinin sol tərəfindən
“Dünya kitabxanaları internetdə” linki (keçid) vasitəsilə dünya
kitabxanalarına keçid alıb, onların elektron kataloqunda və
elektron kitabxanasında axtarış aparmaq olar.
33
Məsələn, dünya kitabxanaları linkindən (keçid) iqtisadi
əməkdaşlıq təşkilatına üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarından
İran Milli Kitabxanasına keçid alınıb. Eyni ilə bu əməliyyatı
digər ölkələrə keçid almaqla etmək olar.
34
Ana səhifənin aşağı hissəsində Avropa (The European
Library) və Azərbaycan kitabxanalarının məlumat bazalarını
görmək olar.
Buradan Avropa və Azərbaycan kitabxanalarının məlu-
mat elektron bazalarına, elektron kataloqlarına və elektron
kitabxanalarına keçid almaq olar.
Beləliklə, elektron kitabxanaların yaradılması informa-
siya xidmətinin məlumat bazalarında axtarışın sürətli və
keyfiyyətli aparılmasına, bunun da nəticəsində istifadəçilərin
sayının artmasına səbəb olur.
Şəhər, rayon və kənd kitabxana mütəxəssislərinə tövsiyə
kimi deyə bilərik ki, imkan daxilində kompyuter vasitəsilə
İnternetə çıxış olmasa da, öz məlumat bazalarını yarada bilər-
lər. Onlar ilk olaraq öz rayon və şəhərləri haqqında: “Rayon və
şəhərin tarixi”, “Tarixi abidələrimiz”, “Görkəmli şəxsiyyətləri-
miz”, “Milli Qəhrəmanlarımız” və s. adlı məlumat bazalarını
yaratmağa cəhd göstərə bilər, kitabxananın aldığı yeni kitab-
ların siyahısını kompyuterdə oxuculara təqdim etməklə “Yeni
kitablar” bazasını yaratmış olarlar. Buna misal olaraq Lerik və
Yardımlı rayon Mərkəzi Kitabxanalarında “Ətraf mühit”,
“Uzunömürlülər” məlumat bazalarının yaradılması və kitabxa-
naların veb-saytına əlavə edilməsi, Azərbaycanın regionları
üzrə “Qədim Bakı və bakılılar”, “Qədim Şuşa və şuşalılar”,
“Qədim Bərdə və bərdəlilər” məlumat bazalarının yaradılma-
sını və İnternet şəbəkəsində yerləşdirilməsini göstərmək olar.
Dostları ilə paylaş: |