Əliçilik və

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

456

və dinsəl yöndən çoğulculuğa inanma (dinlərə sayqılı olma) və 

nəhayətən hər millətin istəkəlrinə  və haqlarına sayqılı olmaq kimi 

şeylərdir.

 

-Şiəlik məfkurəsidə milliyətçilik kimi iki rüşeyimlidir  əgər sağlam 

təməllər üstündə oturarsa eyliyəbilir millətlərin, ölkələrin və 

insanların xidəmətində olsun və onların səadətinə səbəb olsunlar və 

əks halda böyük fəlaktlərə yol açacaqdır, onun sağlam təməlləri 

millətlərə  və  hər ölkənin milli mənfəətlərinə dayalı bir 

demokrasidən himayət etməkdir, yəni bütün millətlərə sayqılı olaraq 

onların sivil toplum quruluşlarına, sınıfsal, düşüncəsəl qruplarına, 

partı  təşkilatlarına arxalanaraq sayqılı olursa və insanların vucdani 

məsələsinə dönürsə inkişafa səbəb olar və beyləlikə dinlər özləridə 

inkişaf edər və  əgər bir tək millətin və dilin müdafiəsi kimi bir 

məzhəbə dönürsə, onun sonucu diktatorluqdan, nəhayətən 

faşizmdən, ırqçılıqdan, cinayət, terordan başqa bir şey olmayacaq və 

sonunda fəsada çəkilib hətta öz milləti içindədə  ən sadə insan 

haqlarının  əleyhinə olaraq, şeytani bir hərəkətə  təbdil olmağa 

məhkum qalacaqdır. Necə ki fars şiəliyi yalnız fars millətinin və 

əslində farsçı din adamlarının mənfəətlərini gözətərək  ırqçı bir 

sistimə dönüşmüşdür. 

 

-Milliyətçilik və impratorluqlar

 

milliyətçilik haqda batıda məruf bir söz işlənməkdədir və oda 

milliyətçiliyin nə  qədər önəmli bir qavram və  hərəkət olduğunu 

göstərir : impratorluqlar bir millətin o biri millətləri  əgəmənlik 

altına alaraq qurduqları hökümət deməkdir, impratorluqlar haqqında 

umumi bir təcrübə vardır: hər impratorluğu yıxmaq üçün kifayətdir 

orada milli məsələni aydınladasan, millətlər öz haqlarını tanıyarsalar 

impratorluğun istemarçı sistimi çökməyə doğru gedəcəkdi. 

 

-İnsanların sağlamlığı və milliyətçilik məfkurəsi

 

hər kəsin zehninə bu soru gəlir aya milliyətçilik yeniçilik və ya bir 

növ təhəccür və geriçilikdi? Bəzən görünür və özəlliklə hakim 

millətlərin dövləti, öz millətərinin milli hisslərini açıq və ya gizli 

---

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

457

şəkildə gücləndirdiyi halda o biri millətləri tapdalamaq üçün 

milliyətçilik qavramını bir növ təhəccür və geriçilik şəklində təbliğ 

edirlər; bu Konuya aydınlıq gətirmək üçün bir neçə söz yığcam 

şəkildə araz polad urg`un «milliyətçilik: təhəccür ya təcəddüd» 

məqaləsindən veririk :

 

milliyət haqda rubərtner və ortaqları(1999, dabu və ortaqlarından 

nəql olaraq, 2000) göstərillərki milli və qovmi hoviyət, gənclər üçün 

etibarlı bir dayanaqdır və xoşgörülük, izzət-i nəfs və üzgünlüklə 

(əfsürdəlik) dolayısız bağlantısı vardı, və hər nə qədər milliyətçilik 

hissi gənclərdə böyük olursa, xoşgörülük, izzət-i nəfs çox və 

üzgünlük də azaraqdır.

 

Fini (1997) öz araşdırmaları əsasında deyir: milli məfkurə haqqında 

duyarlı olan gənclər o biri gənclərə nisbət, çevrə və toplumda, daha 

çox geçinmə  və mütabiqət sağlama gücünə malik olurlar, və ruhi 

cismi sağlamlıqları daha yuxarı  səviyə  də olur [əlbətdə burada 

sağlam və milli haqlar söz konusudur və illa ırqçı yaxlaşımlar və 

özgələrini aşağılamaq dan danışılmır].

 

erikson və marsiya (1980) deyir: öz hoviyətlərinə  və milliyətniə 

tanış olan şəxslər gərçəkdən uğur və müvəffəqiyətlə hoviyət 

bohranın və  gərginliyin arxada buraxaraq yaşayış sorunlarını 

çözməkdədə üstün sorumluluğa nail olaraq onları daha rahatlıqla 

üstlənirlər və  çətinliklər qarşısında yumşaq xuylu və münətif 

(initaflı) davranırlar və azaraq ruhi və fərdi çətinliklərə düşürlər, və 

özgələriylə iyi geçinirlər və güləş qabaq olurlar.

 

Bu haqda (desi və riyan, 2000), (ruka və gaynə, 2008), və (surbu, 

helvari, guli və kristinsən, 2009) araşdırmalarında həman sonuclarla 

birlikdə bunlarada varıblar: milliyətçi bir fərd, yeniçilik ortamını 

özünün yanısıra özgələrinə  də yaratmaq istəyir, bu üzdəndə 

Azərbaycan milliyətçiləri hətta feministi konulardada yeniçiliyə 

doğru gedirlər, və qadınlar üçün rasisti baxışları yoxdur, bir 

milliyətçi gənc, asimilə olmuş və özünü itirmiş şəxs kimi yox, bəlkə 

öz dil və tarixinə fəxr edərək özünü ətrafdakılara nisbət başı uca his 

---

Azərbaycan şiəliyi (əliçilik)  

 

 

 

 

 

 

 

 

fars şiəliyi (məcusi şiəliyi)  

458

edir və yeni bir dünya kəşf etmiş kimi düşünür və ailə üçündə 

sorumlu və mütəhid olur. 

 

Yuxarıda deyilənin tərsi olaraq, hoviytsizlik, insani puçluğa və 

köksüzlüyə (rişəsizəliyə) doğru aparar bu üzdəndə köçərilərin 

sığınaq yerlərində(mühacirnişin), milli hoviyətin olmama səbəbiylə, 

əfrad üzgünlüyə (əfsüdəliyə) və pərişanlığa düşərlər, bucür yerlərdə 

məmulən  əfrad neçə  nəsldən sonra o bölgəyə, yurd və  vətən kimi 

baxarlar və özlərini oralara bağlı bilərlər və oraların qoruması üçün 

təlaş edərlər (şərifi və həmkaran, 1389).

 

 

17-2-türkçülük nədir?

 

Millət olmaq istəyən hər bir qovmun (etnosun) tarixində «biz kimik, 

haradan gəlib, haraya gedirik?», Ya da daha dəqiq ifadəiylə «biz 

kimik, keçmişimiz nədir, gələcəyimiz necə olacaq?» Qaçınılmaz 

sualının qoyulması millətləşəmə sürəcinin başlandığını göstərir, bu 

tür sualları soruşub yanıt axtaranlar milliyətçi, və bu haqda olan 

soru və yanıtların toplamına milliyətçilik deyilir. Azərbaycan 

türklərinin milliyətçiliyi, türkçülük adıyla tanınır, türkçülərin amacı 

yeni çağda tanınan millət və milliyətçilik qavramını  və milli 

dəyərlər anlamını millətimiz və xalqımız içində yaymaqdır. sual 

buradadır Azərbaycanda türkçülüyün hədəfi nəmənədir və nə işləri 

görmək istəyir?

 

Azərbaycan demokəratik respoblikası dövrü (1918-20) ilk dəfə 

olaraq millətlə dövlət birbirini tamamladı, dövlət türkçülüyə sahib 

çıxdı və dövlət dili türkcə oldu və milli təhsil sistemi quruldu.

 

Rəsulzadə nin «bolşevik türkçülüyü dövrü» adlandırdığı 1920-36-cı 

illərdə türkçülüyün önundə olan Bəzi problemlər həll edildi, ya həlli 

istiqamətində möhüm işlər görüldü: etnik kimliyin (türk milləti, türk 

dili, türk ədəbiyatı, türk mədəniyəti, türk teatri və..) Təsbiti, təhsil 

sisteminin milliləşməsi və inkişafı, milli dildə  təmizlik, milli 

ədəbiyatın və mədəniyətin inkişafı və sairə. Ancaq bu proses 1930-

cu illərin ortalarından savetlərcə dayandırıldı, və savet rejiminin 

sonlarinda, özəlliklə prestroyka`dan başlayaraq türkçülük yenidən 

---