Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №6 (76) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №6 (76)

128 
nümayəndələrinin  biri  +  projestojel  işlədilir.      Bundan  başqa    mastopatiyanın  müalicəsində 
vitaminoterapiya xüsusi ilə A,E,B qrupu vitaminlər təyin edilir. Vitamin A-antiesterogen,  vitamin 
E  antioksidant  təsirli  olub  progesteronun  təsirini  artırır.    Vitamin  B    prolaktinin  sintezini  azaldır. 
Ürək-damar  sinir  sisteminin  vəziyyətini      normallaşdırır.    Vitamin  E  və  -A-6-12  ay  təyin  edilir. 
Fitoterapiya da geniş tətbiq edilir. Bitkilər ayrıca və kombinasiya şəklində işlədilir. Orqanizmə çox 
tərəfli təsir edir. Məsələn Eleuteronok yaz-payız aylarında asteniya və nevrasteniya zamanı ekzogen 
faktorlara  dözümlülük  yaradır.  Eyni  zamanda  süd  vəzlərindəki  qeyri  sist-patoloji  proseslərin  geri 
sorulmasına  da  təsir  edir.  Fitoterapiya  ilə  süd  vəzinin  ağrıları,  ödemliliyi,  kanserofobiya, 
psixoemosional gərginlik  aradan qalxır, yuxu  normallaşır. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, dəqiq 
diaqnoz qoyulmadan fitoterapiya  geniş tətbiq  edilməməmlidir.   Hormonal    terapiya son zamanlar  
Burdinə    görə  diffuz  formalı    mastopatiyaların  hamısında  xüsusilə,    əgər  qadının  neyroendokrin 
ginekoloji      problemi  yoxsa  hormonal  müalicə  məqsədə  uyğun  deyil.  Projestoiel  Klimakterik 
mastopatiya,  mastalgiya    zamanı  hipoprogesteronemiya  zamanı    işlədilir.  Livialda  zəif  esterogen 
hestogen  və  androgen  təsiri  ilə  süd  vəzinin  hüceyrələrinin  proliferasiya  sürətinin  azaldır. 
Qonodotropinlərin sekresiyası azalır. Ovulyasiyanın qarşısını alır. Endometriyanın proliferasiyasına 
mane  olur,  2.5mq  fasiləsiz  rejimdə  qəbul  edilir.  Ancaq  hormonal  asılı  şişlərin  olduğu  zaman, 
tromboz  ,  naməlum  etiologiyalı  ginekoloji  qanaxma,  hamiləlik  zamanı  tətbiqi  əks  göstərişdir. 
Antiestrogen  təsirə  malik  tamoksifen  10-20mq  sutkalıq  doza  ilə  3-6ay  təyin  edilir.      2həftə  sonra  
yumurtalıqların  funksiyası  enir-qonodotropinlərin  azalması nəticəsində 10-12həftədə   isə süd vəzi 
toxumasındakı    sərtliklər  azalır.  Antiestrogen  olan  bu  preparat  təkcə  süd  vəzi  xərəcngində  deyil 
həmdə süd vəzinin xoşxassəli törəmələrində də istifadə edilir.      Parlodel  -brokriptin prolaktinin 
sekresiyasını tormozlayır. Hiperprolaktemiya zamanı 1/2 və 1tab (2.5)sutkalıq doza olaraq 3-6-12ay 
verilir.  Danazol-çox faktorlu təsir mexanizminə malikdir və  endometriozlu  xəstələrdə süd vəzinin 
xoşxassəli  patalogiyasında      effektlidir.    Sutkalıq  dozada  400-600mq  dozada  6  ay  təyin  edilir. 
Dekapeptil-depo  zolodeks,  buserilin  -qonodotropin        relizinq    hormonunun  antoqonisti  hipofizi 
blokə  edərək  estrogeni  və    ovuliyasiyanı      tormozlayır.    Mastopatiya    endometriozlu  qadınlarda 
müalicəsi zamanı işlədilir. Hestegonlər mastopatiyanin endometrioz ,endometriyanın hiperplaziyası 
,  aybaşının  II  fazasının  yetərsizliyi  zamanı  utrojestan        şam  şəklində    lütein    fazasında  təyin 
edilir.profilaktika  Süd  vəzi  xəstəlikləri  ilə  qaraciyər  ,  xronik  qəbizlik,  mədə-bağırsaq  xəstəlikləri 
və  s.  arasında  əlqə  olduğu  qeyd  olunur.    Kofe,  çay,  şokalad  ,    kofein,  teofellin  qəbulu  ,  qidada 
liflərin  olmamsı  isə  bu  xəstəliklərin      yaranmasına      şərait  yaradır.  Xəstəliyin  əmələ  gəlməsində 
estrogen  hormonunun  disbalansı-artıqlığı  məlumdur.      Estrogen  hormonlarının  utilizasiyası   
qaraciyərdə getdiyindən   onun sağlamlığında əhəmiyyəti var.  Liflərlə zəngin qidalar ,   gündə 1,5-
2 l maye qəbulu  bu utilizasiya məhsullarının orqanizmdən atılmasına xidmət edir.   Vitamin A-nın  
antiestrogen      effekti  olduğundan  epitel  və  stromanın  proliferasiyasına  mane  olur.  50000  vahid 
gündəlik  doza  6  ay  qəbul  etmək  məsləhət  görülür.    Fenol  birləşmələri-Flavonoid  və  ya 
biollavonidlər  az  və  ya  çox  miqdarda  bütün  bitkilərdə  olur.    İnsan  orqanizmində  sintez 
olunmadığından kəardan bitkilərdən alınır.  Üzüm , gilənar, yabanı  mərsin, alma , sitrus meyvələri 
və bəzi bitkilərdə mövcuddur.     Bioflavonoidlər  müxtəlif    siniflərdə   qruplaşdırılır.   Bunlardan 
ən  əsası  yaşıl  çayın  təkibindəki  katexolaminlərlərdir.    Güclü  antioksidant  olmaqla    bərabər      qan 
dövranını  yaxşılaşdırır,  toxumların    oksidləşmə  prosesini  aktivləşdirir,      ürəyə,  qaraciyərə,  mədə-
bağırsaq sisteminə yaxşı təsir edir. 2000ci ildə antikanserogen şiş əleyhinə aktivliyi də yaşıl çay və 
ondan alınan dərman preparatları süd vəzi xəstəliklərində tətbiq olunmağa başladı.İtlayan alimləri 
isə  yaşıl  çayın  ağız  boşluğu,  qırtlaq  ,  burun  udlaq  ,  qida  borusu  xərçəngindən  qoruduğunu  qeyd 
etdilər.   Eyni zamanda  spazmilitik , ödqovucu, duiretik təsiri ilə yanaşı daxili sekresiya vəzilərinin 
sekresiyasını requlə edir. 
Nəticələr 
1. Süd vəzin xoşxassəli xəstəlikləri olan qadınlarda ginekoloji xəstəliklərin-endometriyanın 
hiperplaziyası, endometrioz, uşaqlıq mioması, aybaşı-reproduktiv funksiyasının hormonal 
pozğunluğunu müalicə etmək vacibdir.   
2.Mastopatiya  və  ya  fibrokistoz  xəstəlik  süd  vəzilərinin  ən  geniş  yayılmış  xəstəliyidir.  Ancaq 
xərçəngə çevrilməmə ehtimalı da yox deyildir. 

---

129 
3.  Qadın  orqanizminin  uzun  müddət-  menarxe  menapauza  arasındakı  45-48  il  estrogenlərin  təsiri 
altında olanlarda, tez tez hamiləliyin pozulması əməliyyatı aparılan qadınların, klimakterik dövrdə 
əvəzləyici hormonoterapiya alan qadınların uşaqlıq və süd vəzi xərçənginə tutulduğu  məlumdur.  
4.Hələ  kontraseptivlərin  yeni  tətbiq  olunduğu  illərdə  qadınlara  qəbul  etdikləri  estrogen  tərkibli 
dərman preparatlarının süd vəzi xərçənginə səbəb olduğu da məlumdur 
5. Mastopatiyaya qadınlarda 35-40 yaşlar arasında və hamiləliyin pozulması əməliyyatı  sayca çox 
olan qadınlarda  daha çox rast gəlinir. Orta yaşlı qadınlarda  mastopatiyanin  rastgəlmə tezliyi daha 
çoxdur.    
ƏDƏBİYYAT 
 
1. Андреева Е.Н., Леднева Е.В. Доброкачественные заболевания молочных желез у женщин с 
эндокринной патологией. В кн.: Доброкачественные заболевания молочных желез. М.: 
Адамант Ъ, 2006.-С. 4-21 
5. Гилязутдинов И.А., Р.Ш. Хасанов Доброкачественные заболевания молочных желез /. 
Казань. Медлитература. 2007. - 215 с 
6. Зотов А.С., Белик Е.О. Мастопатии и рак молочной железы, краткое руководство. Москва. 
- Медпресс - 2005. - С. 8-19, С. 34-57 
9. Киселев В.И., Ляшенко А.А. Индинол - регулятор пролиферативных процессов в органах 
репродуктивной системы. М., 2005 
10. Коган И.Ю. Гиперпластические процессы в молочных железах у женщин (патогенез, 
диагностика, прогнозирование течения): дис. .. .докт. мед. наук. - С.-Петербург, 2008 
11. Корицкая Л.Н., Ялкут С.И., Тарутинов В.И. и др. Опухоли молочной железы. Киев:, 
Книга плюс 2003;208 
14. Летягин В.П., Высоцкая И.В., Ким Е.А. и др. Фитотерапия диффузной фиброзно-
кистозной болезни. М.: АБВ-пресс, 2008 
15. Манухин И.Б., Высоцкий М.М., Харлова О.Г. Доброкачественные заболевания молочных 
желез. В кн.: Избранные лекции по гинекологии. Под ред. И.Б. Манухина. М. Династия, 
2003. - С. 71-80 
16. Овсянникова Т.В. Дисгормональная патология молочных желез - взгляд гинеколога. В 
кн.:  
19. Сидоренко Л.Н. Мастопатия. С.-Петербург. Гиппократ 2007г 
20. Филиппов О.С. Доброкачественные заболевания молочных желез: руководство по 
диагностике и лечению. М.: Медпресс- информ, 2007 
21. Хамитова Г.В. Комплексное обследование и патогенетическая терапия больных с 
дисгормональными заболеваниями молочных желез: Автореф.дисс. ... канд.мед.наук. - 
Казань, 1997 
22. Шадрин А.К. Психоэмоциональный стресс, вызванный постановкой диагноза «рак 
молочной железы», взаимосвязь нервных и гуморальных проявлений: дис. .. .канд.мед.наук. - 
Краснодар, 2009 
23. Шикина В.Е. Лечебная тактика при фиброзно-кистозной болезни молочных желез дис. 
...канд.мед.наук. - Москва, 2006 
 
 
ABSTRACT 
Guliyeva Shahla 
Aliyeva Gultekin  
The prevalence of mastopathy in women aged 20 to 50 years 
The main aim of our study is to evaluate the structure of mammary gland diseases in female 
patients  aged  twenty  to  fifty  years  old  in  Nakhchivan  Autonomic  Republic.    Therefore,  the 
ambulatory  cards  of  214  patients,  who  were  referred  at  Oncology  Centre  with  different  kind  of 
mammary  gland diseases, were taken as  a sample data for our  research.  68 of these females were 
diagnosed with breast cancer, however, remaining 146 patients` diagnose was mastopathy.  16.43% 

---