Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №7 (88)

- 59 - 
 
ABSTRACT 
Ramiz Alakbarov 
PHYLOGENIA OF THE NEPETA L. GENUS IN THE NAKHCHIVAN FLORA 
 
 
As a result of the evolution of similar genera of the Lamiaceae family, sections and genera 
corresponding to each section appeared in the Nakhchivan flora. The main morphological evolution 
in the genesis of species of the genus Nepeta L. has occurred by changing the crown, calyx, nutlet 
and  flowering  group.  The  second  main  direction  in  the  origin  of  species  is  the  geographical  race. 
Systematic  changes  and  similarities,  indicated  in  the  representatives  of  the  subsection,  migrated 
from  each  race,  are  peculiar.  The  main  waves  of  migration  in  the  formation  of  the  genus  are 
xerophilic  elements  of  Iran  and  the  Mediterranean.  In  the  origin  of  the  species,  differences  are 
observed  between  the  morphological  properties  mentioned  above  depending  on  the  environment, 
where the plant grew even from the same geographical race. This has created an opportunity for the 
emergent emergence of new forms and species. The article contains information on the regression 
of  27  species  of  this  genus,  as  well  as  the  systematic  and  geographical  development  of  each  of 
them. 
 
РЕЗЮМЕ 
Рамиз Алекперов 
ФИЛОГЕНИЯ ВИДОВ РОДА NEPETA L. ВО ФЛОРЕ НАХЧЫВАНА 
 
 
В  результате  эволюции  схожих  родов  семейства  Lamiaceae  в  Нахчыванской  флоре 
возник  секций  и  родов,  соответствующих  каждый  секции.  Основная  морфологическая 
эволюция  в  происхождении  видов  рода  Nepeta  L.  произошла  путем  изменения  короны, 
чашечки, орешка и группы цветения. Второе основное направление в происхождении видов 
географические  расы.  Систематические  изменения  и  сходства,  обозначенные  в 
представителях  подраздела,  мигрировавших  из  каждой  расы,  являются  своеобразными. 
Главной волной миграции в формировании рода считаются ксерофильные элементы Ирана и 
Средиземноморья. В происхождении видов наблюдются различия между морфологическими 
свойствами,  указанными  выше  в  зависимости  от  окружающей  среды,  где  растение 
произрастало  даже  из  той  же  самой  географической  расы.  Это  создало  возможность  для 
постипенные  возникнювения  новых  форм  и  видов.  В  статье  приводится  информация  о 
регстрации  27  видов  этого  рода,  а  также  о  систематическом  и  географическом  развитии 
каждого из них.  
 
NDU-nun Elmi Şurasının 27 noyabr 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyyə 
olunmuşdur. (protokol № 03).  
            Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent M.Piriyev
 
 
 
 

---

- 60 - 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 7 (88) 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 7 (88) 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 7 (88) 
 
ELŞAD QURBANOV  
Bakı Dövlət Universiteti 
 [e-mail] 
KƏMALƏ ƏSƏDOVA  
Bakı Dövlət Universiteti 
[e-mail] 
UOT:581 
MİL DÜZÜNÜN QIŞ OTLAQLARININ BİTKİLİKLƏRİNİN  
TƏDQİQİ VƏ ONLARIN SƏMƏRƏLİ İSTİFADƏSİ 
 
Açar sözlər: fitosenoz, edifikator, formasiya, assosiasiya, dominant, subdominant 
Keywords:phytocenosis, edificator, formation, association, dominants, subdominants 
Ключевое  слова:  фитоценоз,  эдификатор,  формация,  ассоциация,  доминант, 
субдоминант.  
Giriş.  “Dövlət  torpaq  kadastrı,  torpaqların  monitorinqi  və  yerquruluşu  haqqında”  Qanunu, 
“Azərbaycan  Respublikasında  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  istehsalına  və  emalına  dair  Yol 
xəritəsi”nin  tədbirlər  planında  qeyd  edildiyi  kimi  otlaqların  iqdisadi  qiymətləndirilməsi  və 
“Otlaqların  idarə  edilməsinin  təkmilləşdirilməsi”  üçün  geobotaniki  tədqiqatların  aparılmasına 
zərurət yaranır. Odur ki, müvafiq tədqiqatın və elmi araşdırmanın məqsədləri üzrə tələblərinə uyğun 
halda  Kür-Araz  ovalığı  Mil  düzünün  cənubunda  yerləşən  qış  otlaqlarında  bitkiliyinin  geobotaniki 
tədqiqatları  2016-2017-ci  illərin  payız  (noyabr),  qış  (dekabr)  və  yaz  (may)  mövsümlərində  yerinə 
yetirilmişdir[1]. 
Tədqiqatın elmi-metodiki əsaslarla aparılması zamanıaşağıdakıların tədqiqi və araşdırılması 
qarşıya qoyulmuşdur: 
- təbii fitosenozların növ tərkibi və quruluşunun qeydə alınması; 
- müasir fitosenoloji təsnifatın verilməsi; 
-  irimiqyaslı  (1:50000)  yerquruluşu  planları  üzərində  marşrut  üsulu  ilə  tədqiqatın  icrası  və 
geobotaniki konturların ayrılması ilə xəritələşdirilməsi; 
-  yarımsəhra  bitkiliyi  yovşanlı-efemerlik  formasiyasının  məhsuldarlığı,  yem  keyfiyyəti  və  otlaq 
tutumunun aşkar edilməsi; 
- otlaq sahələrinin bitki örtüyündən səmərəli istifadəsinə dair tövsiyələrin hazırlanması. 
Tədqiqatın obyekti və metodikası. 
Mil düzündə heyvandarlığın  inkişafı üçünzəngin  mənbə  sayılan qış  otlaq sahələrində  yayılmış 
tipinə  xas  yovşanlı-efemerlik  formasiyasının  əvvəldə  qeyd  edilən  geobotaniki  parametrləri  (“tədqiqat 
obyektləri”ndə)  müəyyən  edilmişdir  [2,5,7,8,9,10].  Bununla  bağlı  bitki  örtüyündən  toplanmış  bütün 
herbarilər  sistemləşdirilməklə  yeni  taksonlara  əsasən  “Azərbaycan  florası”  [11]  üzrə  təyin  edilmiş, 
növlərin adı S.K. Çerepanova [12], V.C. Hacıyev və T.E. Qasımovaya [3] görə verilmişdir. 
Tədqiq olunmuş rayonun iqlim şəraiti yayı quraq keçən mülayim-isti yarımsəhra və quru çöl 
tipinə  aiddir  [4];  havanın  orta  illik  temperaturu  14,0  C-dir  və  yağıntının  miqdarı  312  mm-ə  çatır. 
Burada  müvafiq  iqlim  şəraiti  fitosenozun  quruluşuna,  məhsuldarlığa  və  otarma  müddətinə  təsir 
göstərir  [8,10].  Araşdırma  göstərir  ki,  otlaqların  bitki  örtüyü  boz-çəmən,  çəmən-boz  və  şoran 
torpaqlarda  yayılmışdır  [7].  Bu  baxımdan  E.M.  Qurbanov  və  M.T.  Cabbarov  [6]  qeyd  edirlər  ki, 
Kür-Araz  ovalığının  şoran  torpaqlarında  yoğunlaşmış  sarsazan  (Halocnemum  strobilaceum  (Pall) 
Bib.), budaqlı qışotu (Petrosimonia brachiata Pall.), ağacvari şorangə (Salsola dendroides Pall.)və 
s.  rast  gəlinir.  O  cümlədən  “tədqiqat  obyekt”ində  kserofitlərin  (şoranlıqda  isə  ləkə  halında 
halofitlərin) formalaşması görünür və deqradasiyası intensivləşir.  

---