12.2.
Tənqidi realizm
Tənqidi realizm neorealizmə müxalifət kimi meydana çıxıb və
aşağıdakı nəzəri problemləri həll etməyə can atır.
1.
Tənqidi realizm idrak obyekti olan şeylərin real və ya
müstəqil mövcudluğunu qəbul edən neorealizm ilə razıdır. Hər
şeydən əvvəl o ümumiyyətlə realizmin hansısa dərk edən
subyektdən asılı olmayan real dünyanın mövcudluğuna inanmaq
hüququnu əsaslandırmağa can atır.
2.
Neorealizmdən fərqli olaraq tənqidi realizm bu məsələdə
bəzi metafizik konsepsiyalan qəbul etməyə hazırdır.
3.
Tənqidi realizm dərk edilən şeyin birbaşa şüura daxil
olması haqqında neorealist konsepsiya ilə qətiyyən razı deyil.
4.
İdrak prosesi mexanizmini izah etmək üçün tənqidi
realistlər, görünür C.E.Murdan mənimsədikləri hissi məlumatlar
anlayışından istifadə edirlər.
5.
Neorealistlərin əsas vəzifəsi və çətinliyi - dərk edən
subyektin şüuru ilə dərk edilən obyekt arasındakı qarşılıqlı
əlaqənin xarakteri və təbiətini müəyyənləşdirməkdədir. Əgər
şüurda dərk edilən şey yoxdursa, bəs onda, neorealistlərin
düşündüyü kimi, idrak vaxtı və ya heç olmasa qavrayış vaxtı
şüurda təzahür edən nədir? Tənqidi realistlərin fikrincə, hissi
məlumatlar duyğudan başqa bir şey deyil. «Mahiyyət tənqidi
realizmin əsas anlayışıdır».
Tənqidi realizmin ən görkəmli nümayəndəsi ispan mənşəli
Amerika filosofu
Corc Santayana
(1863-1952) olmuşdur.
«Varlıq səltənətləri», «Skeptisizm və heyvani inam», «Ağılın
həyatı» və b. əsərlərin müəllifidir. Axınncı kitabda o, insan və
cəmiyyətin mənəvi həyatı üçün sivilizasiyanın nəticələrini şərh
edir, mədəniyyət fenomenlərini dəyərləndirir və onlann mənəvi
Dostları ilə paylaş: | 
