Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1.3.
Sosial idrakın obyekt və subyekti İdrak prosesi dərk edən subyekt ilə dərk olunan obyekt arasında qarşılıqlı əlaqə və qarşılıqlı təsir formasında baş verir. Dərk edən fərdin özü dərk olunan reallığın bir hissəsi olduğu üçün tarixin dərk edilməsi eyni zamanda idrakı həyata keçirənin özünün daxili aləminin formalaşması və ifadə olunması prosesidir. Bu həm də o deməkdir ki, cəmiyyəti dərk edərək subyekt insanlar arasındakı münasibətlərin xarakterinə öz əlavəsini göstərir, özünün seçdiyi idrak üsulları ilə başqa insanlar üçün belə münasibətlərin bu və ya digər nümunələrini verir. Beləliklə, insan tarixin subyektidir, özünün tarixi mövcudluğu üçün zəruri şəraiti və ilkin şərtləri özü yaradır. Deməli, sosial-tarixi idrakın obyekti yalnız dərk edilmir, həm də insanın özü tərəfindən yaradılır. Sosial idrakda insan öz fəaliyyətinin nəticələri ilə iş görür. İdrakın subyekti olmaqla yanaşı o eyni zamanda onun obyekti olur. Bu mənada sosial idrak insanın mənlik şüurudur və burada o öz mahiyyətini açır və tədqiq edir. Obyekt insanların özləri və onların fəaliyyətinin nəticəsi
dir, idrak subyekti də insanların özləridir. Cəmiyyətdə kiminsə mənafeyinə toxunmadan heç bir iş görmək olmaz. Sosial idrakın spesifikası məhz bundan ibarətdir. Sosial bilik - insan cəmiyyətinin obyektiv tendensiyalan və insanların subyektiv məqsədləri haqqında bilikdir. Ona görə də ictimai həyatın hansı sahəsi olursa olsun, sosial idrak subyekt ilə obyektin qarşılıqlı münasibətini əks etdirir, çünki, yuxanda da deyildiyi kimi, sosial idrakda elmi idrakın subyekti və obyekti arasında kəskin ayrılma yoxdur. Bununla da sosial idrak ilk növbədə subyektiv-obyektiv münasibətlərin dərk edilməsi kimi çıxış edir. Cəmiyyət təbiətdən fərqli olaraq məkan və zaman etibarilə məhdud obyektdir. İlk baxışda belə görünə bilər ki, bu vəziyyət cəmiyyətin tədqiqini asanlaşdırır. Əslində isə belə deyil. Cəmiyyət hər hansı üzvi, xüsusən qeyri-üzvi aləm ilə müqayisədə daha mürəkkəb bir varlıqdır. Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|