(Brahmana) qovuşması deməkdir. Buddist
fəlsəfədə isə nirvana
deyəndə ilahinin elə dərkedilməz vəziyyəti başa düşülür ki,
burada fərdin mövcudluğunu şərtləndirən bütün varlıq faktorları
tamamilə aradan götürülür.
Buddizmin banisi
Siddxartxa Qautama
(b.e.ə. təxm. 623-
544) olmuşdur. Budda adı ona sonradan verilib. «Budda»
sanskritcə açıq, aydın, ali həqiqətə çatan deməkdir. •
Buddanın ölümündən sonra onun təlimində iki istiqamət
yaranmışdı: 1. Xinayana (kiçik nəqliyyat, kiçik gəmi) qədim
buddist təlimini ifadə edir. Burada əsasən fərdin taleyi və onun
nəfsdən azad olmaq yollarından bəhs edilir. 2. Maxayanada isə
(böyük nəqliyyat, böyük gəmi) fərdin taleyindən deyil, bütün
bəşəriyyətin rifahı haqqında danışılır.
Yeni buddizm empirik dünyanın reallığını qeyd-şərtsiz inkar
etmir,
0
yalnız göstərir ki, empirik reallıq — son reallıq deyil.
Deməli, yeni buddizmə görə iki reallıq mövcuddur: biri üzdə
görünən, biri də dərinlikdəki görünməyən reallıq. Birinci —
reallığın xəyali aspekti, ikinci isə — son, mütləq mənada
reallıqdır. Belə iki reallıq və yaxud «iki həqiqət» yeni
buddizmin aparıcı ideyasıdır.
Buddanın öz dediklərindən bir neçə misal gətirək. Onun
fikrincə asketizm (tərkdünyalılıq) - xoşbəxtliyə aparan yoldur.
«İnsan o vaxt əsl mənada azad olur ki, onun ruhunu xarici
aləmə, təbiətə bağlayan bütün zəncirləri, buxovlan atır; əgər o,
bu bağlardan xilas olursa, onda özünü azad hiss edir».^
Budda öyrədirdi ki, əgər insan pis əməllərinə görə
təəssüflənirsə, yaxşı adam ola bilər. O, deyirdi: «Əgər insan öz
əməllərinə görə peşman olursa, o, başa düşür ki, pis iş görüb;
əgər insan başa düşür ki, xeyirxah iş görüb və buna görə peşman
olmağa ehtiyac yoxdur, onda o, sevinc və məmnunluqla anlayır
ki, onun işi başqalarına xeyir gətirəcək».^
Hindistanda ən qədim materialist fəlsəfi cərəyan
Dostları ilə paylaş: 
