10.
Freydizm
XX əsrdə Qərbin ictimai fikir tarixində freydizm xüsusi yer
tutur. Avstriyalı psixoloq və filosof
Ziqmund Freydin
(1856-
1939) və onun davamçılarının, ən əvvəl K.Yunqun və
E.
Frommun ideyalarının təsiri Qərb cəmiyyətinin mənəvi
həyatının demək olar ki, bütün sahələrini əhatə edir (fəlsəfə, din,
əxlaq, incəsənət).
Freydin təlimi psixoanaliz adlanır. Psixoanalizin o dövrdə
hökmranlıq edən psixika haqqındakı fəlsəfi konsepsiyalardan
prinsipcə fərqini xarakterizə edən Freyd göstərirdi ki, bu kon-
sepsiyalann əsas nöqsanı psixikanın şüur ilə eyniləşdirilməsi idi.
Özünün əsas ideyalannı Freyd «Mən» və «O», «Totem'və
tabu'^^», «Yuxunun yozumu», «Adi həyatın psixopatologiyası»
və başqa əsərlərində şərh edir.
İnsan şüuru, elə bil ki, üç səviyyədən ibarətdir: fövqəl şüur
(«Məndən üstün» - ədəb qaydalan, valideyn yasağı, əxlaq
senzurası); şüur («Mən») və şüursuzluq («O» - instinktlərin,
çatışmazlıq komplekslərinin, sıxışdırılıb çıxanlan həyəcanların
və s. məcmusu); burada ən əhəmiyyətli tərəf cinsi instikt və
təcavüz instinkti hesab olunur. «O» - həm şəxsi şüursuzluq (yəni
sıxışdırılıb çıxarılan elə həyəcanlar, duyğulardır ki, insan
onlarla öz həyatında daim qarşılaşır), həm də heyvani və ibtidai
vəziyyətimizdən bizə miras qalan komplekslərdir. Bizim «Mən»
isə, elə bil ki, ülgücün kəsən tərəfi üzərində «Məndən üstün» ilə
«O» arasında müvazinət saxlayır. Ona yuxarıdan cəmiyyətin
tələbləri (əxlaq, hər cür məhdudiyyətlər), aşağıdan isə özünün
kompleksləri və instinktləri təzyiq göstərir. Kompleks və
instinktləri əzmək və tamamilə «Məndən üstünə»
Dostları ilə paylaş: | 
