Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Библия. Экклезиаст. 3:1-8.
Аверроэс. Опровержение опровержения. Киев-СПб. 1999, с.58. 45 edilən məlumatların sadə yığımı kimi nəzərdən keçirmək olmaz. «Əks halda lap əvvəldən biz paradoksla qarşılaşırıq: keçmiş artıq yoxdur, gələcək hələ yoxdur, indiki zaman isə hamıya məlumdur ki, tamamilə yoxdur, o ölçüsü olmayan nöqtə kimi sonsuz bölünmənin sərhəddidİD>. «Zamanın yeganə mümkün tədqiqat metodu özünü ikinci dərəcəli strukturlan üzərində üstünlük təşkil edən və onlara məna verən bütövlük kimi nəzərdən keçirilməsinə başlamaqdır»."” Sartr belə nəticəyə gəlir: «...gələcəyin baş verməsi üçün keçmişin qayıtması lazımdiD>.‘*^ Zaman haqqında elmdə daha çox istifadə olunan fikirlərdən dördünü göstərmək olar. Bunlar Nyütonun, termodinamikanın, darvinizmin və məntiqin irəli sürdüyü fikirlərdir: a) dünyanın Nyüton və onun davamçılan tərəfindən qurulan modelində zaman əlavə bir şey kimi göstərilir. Zamanın keçmişdə, indi və gələcəkdə hər hansı momenti (anı) onun hər hansı başqa mo- mentindən fərqləndirilmir. Nyütonun sistemi əsasında heç bir dəyişiklik etmədən planetlər Günəş ətrafında istənilən tərəfə - zaman daxilində həm irəliyə, həm də geriyə hərəkət edə bilirlər. Elə buna görə də elmi dairələrdə Nyüton sistemindəki zaman anlayışı «dönən zaman» adı altında möhkəmlənmişdir; b) XIX əsrdə fiziklərin diqqət mərkəzi dinamikadan termodi- namikaya yönəldi. Termodinamikanın ikinci başlanğıcına görə Kainatda enerji ehtiyatı tükənir və dünya dönmədən özünün «istilik ölümünə» yaxınlaşır. Ona görə də zamanın heç bir anı özündən əvvəl gələnin eyni ola bilməz. Kainatda baş verən hadisələri geri döndərmək olmaz. Belə proqnoz adi insan baxımından çox bədbindir; c) ingilis alimi C.Darvin XIX əsrin ortalannda deyirdi ki, təbiətdə baş verən təkamül heç də çeşidli formalann təşkil olunma səviyyəsinin aşağı düşməsinə və zəifləməsinə gətirib çıxarmır. Əksinə, təkamül əks istiqamətdə inkişaf edir: sadədən mürəkkəbə, həyatın aşağı formalanndan yuxanya, qeyri- differensial strukturlardan differensial strukturlara doğru. İnsanlıq baxımından belə proqnoz çox nikbindir. Köhnə Kainat getdikcə daha da təkmilləşir və zaman keçdikcə onun təşkil olunma sə-
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|