Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
Milli məhsulların və milli sahibkarların rəqabətqabiliy- yətliliyinin yüksəldilməsində dövlətin tədbirlər kompleksini 3 istiqamətdə qruplaşdırmaq mümkündür: 1) Ümumi səciyyə daşıyan tədbirlər; Rəqabətqaliy- yətliliyin bazisinin formalaşdırılması; 2) İxrac fəaliyyətini həyata keçirən istehsalçılara birbaşa dəstək (Dotasiya, vergi güzəştləri, gömrük güzəştləri və s.); 3) Xarici bazarlarda milli məhsula tələbin formalaşmasına yönəldilmiş tədbirlər (sərgilər; informasiya mərkəzlərinin yaradılması və s.). Bir sıra müəlliflər transmilliləşmədə dövlət dəstəyinin məqsədli tədbirlərindən istifadə edilməsini məqsədəuyğun hesab edirlər' Bizim fıkrimizcə, transmilliləşmə mahiyyət etibarı ilə sistemli və kompleks xarakter daşıyır və bu prosesin regional səviyyəli mənafe tarazlığına neqativ təsirini bəri başdan sərf-nəzər etmək üçün onun yaranışına proqram-məqsədi i yanaşma daha düzgün olardı. Bu istiqamətdə dünya bazannda söz sahibi ola biləcək trans-milli korporasiyalar yanacaq- energetika və aerokosmik istehsal sferalarında qərarlaşa bilərlər. Müasir iqtisadi fikirdə artıq birmənalı olaraq qəbul edilən trans-milli korporasiyalann zəruriliyini əsaslandırmaq üçün antiinhisar siyasətinin «zərərliyi» haqqında fikir yaratmağa çalışmaq zənnimizcə, ifratçılığa varmaqdan başqa bir şey deyildir. Bir sıra qlobalistlər məhz bu anlamda inhisarla mübarizəni cəfəngiyyat hesab edirlər: «...İnhisarlarla mübarizə, əslində qloballaşma prosesinə əngəl törətmək» deməkdir. Onun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Hələ biz az da Ю.Винслав, М.Хуснутдинов и др. К развитию постсоветских транснациональных корпораций (фактология, аналитика, предложения).//Российский экономический журнал; 1999, №11-12. А.А.Игнатов. Стратегия глобализационного лидерства России. http.//w.w.w. ignatov.ru стр.7. 343 qabağa gedərək göstərirlər ki, özəlləşdirmə də antiqloballaşma məzmunludur. İstehsalın təmərküzləşməsi probleminə sistemli yanaşma belə bir qənaətə gəlməyə imkan verir ki, regional bazarda dayanıqlı inkişafın təminatı nöqteyi-nəzərindən bu proses əsas dayaq sütunlarından biri kimi çıxış edə bilər. Belə ki, sırf iqtisadi maraq çərçivəsində istehsalın təmərküzləşməsi bir tərəfdən, hissediləcək dərəcədə böyük iqtisadi effekt əldə etmədə, digər tərəfdən isə rəqabət üstünlükləri yaratmada mühüm rol oynayır. İstehsalın təmərküzləşməsi nəticəsində əldə edilən iqtisadi effekt və rəqabət üstünlüklərinə aşağıdakıları aid etmək mümkündür: 1. Texnoloji qənaət, yə’ni istehsalın miqyasının artımından əldə edilən effekt; 2. İqtisadi fəaliyyətin miqyasının artımından əldə edilən effekt; Burada istehsal olunmuş məhsulun və satış bazarlarının müxtəlifliyinə istinadən edilən qənaət nəzərdə tutulur; 3.Sazişlərin, əməliyyatların, kontrakt və müqavilələrin bağlanması üzrə çəkilən məsrəflərə qənaət; Konkret şəkildə, transaksion məsrəflərə qənaət kimi də başa düşülə bilər; 4. Birləşmiş yaxud qovuşmuş firmaların fəaliyyətlərinin əlaqələndirilməsi, resursların müəssisədaxili və ölkələrarası yenidən bölgüsü, tarif və qiymət siyasətinin əlaqələndirilməsi və s. üzrə rəqabət üstünlüklərinə sahib olma. Regional bazarda mikrosəviyyə subyektlərinin fəaliyyətinə yanaşmada istifadə etdiyimiz məqsəd çoxluğu-^qiy- mətləndirmənin çox kriteriyahğı tandemi həm blokdaxili iqtisadi məkanın bazar prinsipləri əsasında dayanıqlı inkişafının təminatı yaxud bu prosesin dövlət tənzimlənməsinin səmərələşdirilməsi, həm də antiinhisar siyasətinin effektiv tətbiqi baxımından son dərəcə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 344 Regional bazarda istehsalın təmərküzləşməsi prosesinə qoşulan yaxud dövlət tərəfindən daxil edilən müəssisənin yaxud müəssisələr qrupunun fəaliyyətində həm taktiki, həm strateji yönümlü məqsəd çoxluğuna aşağıdakılan aid etmək məqsədəmüvafiq olardı: 1) Araşdırdığımız hadisənin real iqtisadi inteqrasiyaya can atan blok çərçivəsində gedişi bəri başdan mənafelərin ödənilməsi ardıcıllığında müəyyən yerdəyişməni ortalığa çıxarır. Yə’ni, mənafelərin təminatı ardıcıllığında (subyektin mənafeyi^regional mənafe—>milli mənafe) regional səviyyə milli mənafedən önə keçir; 2) Regional bazarda istehsalın təmərküzləşməsi qütbləş- məyə səbəb olmamalıdır. Başqa sözlə, real sektorun bir əldə yaxud bir ölkədə ifrat təmərküzləşməsi-qütbləşmə, mütləq mərkəzləşmə ilə yekunlaşacaqdır ki, bu da mahiyyət etibarı ilə inteqrasiya blokunu parçalamağa aparan bir yoldur; 3) İstehsalın təmərküzləşməsi prosesi ölkədaxili regional bölgü də nəzərə alınmaqla lokal-^regional—»subregional—>transregional—>ümumblok səviyyəli regional müstəvidə paralel inkişafa xidmət etməli, ölkədaxili disproporsiya yaratmamalıdır; 4) İstehsalın təmərküzləşməsindən əldə edilən sosial- iqtisadi effekt ən azı effektiv rəqabət mühitində əldə edilməsi proqnozlaşdırılan effektə bərabər olmalıdır; 5) Bu prosesin effektiv surətdə həyata keçirilməsi inteqrasiya blokunun üzvü olan ölkələrin antiinhisar qanunvericiliyini uyğunlaşdırmağı tələb edir. Eyni zamanda, istehsalın təmərküzləşməsinə nəzarət hər hansı bir üzv-ölkə tərəfindən deyil, blok daxilində formalaşdırılan fovqəlhökumət qunımu vasitəsi ilə həyata keçirilməlidir ki, regional səviyyəli mənafe natarazlığına yol verilməsin. 345 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|