Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
yaxud qovuşmasına qoyulan məhdudiyyətlərin aradan qaldıniması; -Qarışıq müəssisələrin şaquli inteqrasiyasının stimullaşdıniması; -Maliyyə-sənaye qruplannın formalaşmasına dövlət dəstəyinin təşkili. - Apardığımız tədqiqatın nəticələri göstərir ki, Azərbaycanın antiinhisar qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi zəruriliyi antiinhisar siyasətinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi aspektində doğurdan da, bugünkü situasiyanın əsas dəyişənləri sırasındadır. Ən azı ona görə ki, bu halda həyata keçirilən antiinhisar siyasətinin hüquqi bazası həm əhatə dairəsinə, iqtisadi proseslərə nüfuz etmə dərinliyinə, həm də sistemliliyin təminatı nöqteyi-nəzərindən əlverişli zəmin hazırlayır. - Apardığımız araşdırmalann nəticələrinə uyğun olaraq ölkədə antiinhisar qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi nöqteyi-nəzərindən aşağıdakıların həyata keçirilməsini məqsədəmüvafıq hesab edirik: -Təkmilləşdirmə mahiyyət və məzmunca sadədən mürəkkəbə doğru yönəlməklə, antiinhisar fəaliyyətinin bütün spektrini tam şəkildə əhatə etməlidir. Başqa sözlə, söhbət rəqabətin ön şərtlərinin təmini-->məhdudlaşdıncı işgüzar praktika—> haqsız rəqabət—»hegemon mövqe—»inhisarçı davranış məntiqi zəncirini özündə ehtiva etməlidir: -Maliyyə xidmətləri ilə bağlı rəqabətin mühafizəsini özündə əks etdirən aynca bir qanunun qəbul edilməsi; -Əsas hüquqi baza kimi çıxış edən «Antiinhisar fəaliyyəti haqqında» qanunun dəyişən şəraitə uyğunlaşdıniması və onun dinamizminin təmini; Bu məqsədlə «Rəqabət siyasəti və inhisarçı fəaliyyətin tənzimlənməsi haqqında» adı altında yeni qanun formasında təkmilləşdirmə məqsədəuyğun olardı; -Antiinhisar səciyyəli qərarlann qəbulunun birmənalı olaraq məhkəmələrə həvalə olunması; Bu ədalətliliyə daha yaxın olardı. 364 -Hegemon mövqenin hüquqi baxımdan müəyyənləşdiril- məsində struktur aspektlə yanaşı davranış tərzi, eləcə də rəqabətlə bağlı situasiyanın dəyişməsi tipli istisnalar nəzərə alınmalıdır; -Xüsusi diqqət tələb edən məsələlərdən birinə-qanunlarda istifadə olunan termin və kateqoriyalann öz məzmununa uyğunluğunun təminatı və məqsəd aydınlığına nail olunması zəruridir. -Antiinhisar qanunvericiliyinin Transmilli korporasiyalara münasibəti, onlann yerli yaxud əcnəbi mənşəli olmalan diqqət çəkən tərzdə ifadə olunmamışdır və s. - İnhisar fəaliyyətinin tənzimi problemlərinin təkcə antiinhisar siyasəti ilə deyil, eləcə də iqtisadi subyektlərin rəqabətqabiliyyətlərinin yüksəldilməsi istiqamətində dövlət tənzimləməsinin pozitiv rolunu da nəzərə almaqla həllinə yanaşmada sistemliliyi təmin etmək olar. Belə ki, ifrat liberallaşdırma və inhisar yaradan prosesin dayandıniması yekun etibarı ilə nə effektiv rəqabət mühitini formalaşdınr, nə də mikrosəviyyə subyektlərində normal artımı təmin edir. Məhz buna görə də, iqtisadi subyektlərin rəqabətqabi- liyyətliyinin yüksəldilməsi istiqamətində dövlətin sistemli tədbirlərdən istifadəsi və bu prosesin antiinhisar nəzarəti ilə uyğunlaşdırılması zəruridir. Qeyd edilən aspektdə üstünlüyün birmənalı olaraq subyektə verilməsi təklifi belə bir yalnış təsəvvür yaratmamalıdır ki, rəqabətqabiliyyətliliyin müstəvisində funksional fəaliyyətin nəticəsi elə bir rola malik deyildir, əsas olan subyektin (firmanın) özüdür. Eləcə də, firma—>məhsul tandeminin ayn-aynlıqda nəzərdən keçirilməsi mümkünlüyü də tam şəkildə qəbul olunmazdır. Bu iki tərəf arasında əlaqə sıxlığı monolitlik xassəsinə malikdir. Bizim irəli sürdüyümüz tövsiyyə sadəcə olaraq, konkret situasiyanın təhlili metoduna əsaslanır və məntiqi kökləri ilə iqtisadi sosiologiyaya söykənir. Adi gözlə görünən fərqlilik də məhz metodoloji baxışın istinad nöqtəsinin dəyişməsindən doğur. Beləliklə, problemin qoyuluşu dövlət tənzimlənməsi^fir- ma—»firmanın funksional fəaliyyətinin nəticələri triadasmı tam 365 şəkildə əhatə etməlidir. Funksional fəaliyyətin nəticəsi həmin firmaya aid olan «qoruqduD> və ora yabançı elementlərin gəlişi həm bazar mexanizminin təbiətinə ziddir, həm də yalnız mənfi effektlə sonuclana bilər. - Tədqiqat materialları göstərir ki, inzibati-amirlik sisteminin məqsədləri çərçivəsində direktiv yolla təşkil edilən təbii inhisarların fəaliyyəti ilə makroiqtisadiyyat arasında qırılmaz bağlılıq formalaşdırılmışdır. Buna görə də, real bazar münasibətlərindən «doğulmayan» yaranışın fəaliyyəti və davranış tərzinə klassik görmə bucağı prizmasından yanaşma kökündən yalmşdır. - Fikrimizcə, keçid dövrünün spesifik xüsusiyyətlərinin böyük təsir gücünə malik olması, istehsal xərclərinin infliyasiyasının dayandırılması, qiymət siyasətinin effektiv tətbiqinin zəruriliyi baxımından təbii inhisarlar üzərində ciddi dövlət nəzarətinin təşkili mühüm problem statusunda qəbul edilməlidir. - MDB daxili inteqrasiya formasının birmənalı müəyyənləşdirilməsi problemi ilə müasir beynəlxalq situasiyanın qarşılıqlı əlaqələndirilməsi bir neçə fərqli məzmun və mahiyyət daşıyan nöqteyi-nəzərin ortalığa çıxmasını şərtləndirir. Hər şeydən əvvəl, sırf nəzəri-konseptual baxımdan mövcud olan iki dilemmanın həlli imkanları diqqəti cəlb edir. Araşdırmalarımız regional—^ korporativ inteqrasiya konsepsiyaları və rəqib—>tamamlayıcı qarşılığında yekdil nəticəyə gəlmək imkan vermişdir. Belə ki, «qarşılıqlı iqtisadi tamamlama» anlayışının fərqli müstəvidə yozumu ikinci dilemmanı aradan qaldırmağa şərait yaradır. Eyni zamanda, biz belə bir qənaətdəyik ki, regional inteqrasiyanın (MDB timsalında) nəzəri bazası kimi qismən korporativizmə əsaslanmaqla dirijist və struktur yanaşmalann sinkretik birliyi daha məqsədəuyğundur. - Regional bazarın makroiqtisadi inkişaf strategiyasının müəyyənləşdirilməsində qloballaşma prosesinin gedişi təmayüllərinə birmənalı istinad əks nəticələrə gətirib çıxara bilər. Başqa sözlə, sırf metodoloji mövqedən müsbət effektin 366 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|