Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor

«MDB-ni...nə  dəyərlərin,  nə  də  mənafelərin  birliyi 
adlandırmaq  mümkün  deyildir»  Məhz  bu  tərzli  yanaşmalara 
istinad 
edən  tədqiqatçılar  Rusiya-MDB  münasibətlərində 
«ən’ənəvi  yaxınlıq»  formulunu  kənara  qoymağı  tövsiyyə  edirlər. 
«...İqtisadi  inkişafın  təminatı  naminə  xarici  bazarlardan  daha 
yüksək  səmərə  əldə  etmək  üçün  MDB-ilə  münasibətlərin 
ideologiyasızlaşdırılması zəruridir». Başqa sözlə, MDB artıq xarici 
bazar hesab olunur. Elə oradaca müəllif əsas vəzifənin nədən ibarət 
olduğunu  açıqlayır:  «...Əsas  vəzifə  (MDB  bazarında-kursiv  Ə.B.) 
orada  rus  müəssisələrinin  effektiv  fəaliyyəti  üçün  şərait 
yaratmaqdan 
ibarətdir» *24. 
Bizim  fikrimizcə,  MDB-nin  zəruriliyi  üzv-ölkələrin 
ümummilli  mənafeləri  ilə  birbaşa  determinasiya  olunur.  Belə  ki, 
MDB  regional  qruplaşmasının  real  məzmunlu  bloka  çevrilməsi, 
əwəla,  300  mln.  nəfərlik  nüfuza  malik  olan  regional  bazann 
təşəkkülü  deməkdir.  Regional  səviyyədə  «himayədarlıq»  altında 
olan  «kiçik»  ölkə  üçün  bunun  nə  demək  olduğunu  izah  etməyə 
ehtiyac  yoxdur.  İkincisi,  inteqrasiya  bloku  geniş  coğrafi  ərazini 
əhatə  etməklə  yanaşı  istehsalın  miqyas  effektinin  əldə  edilməsinə 
imkan  yaradır.  Üçüncüsü,  üzv-ölkələrin  dünya  bazarlarında  öz 
mənafelərini  müdafiə  etməsi  üçün  regional  gücdən  yararlanmaq 
şansı  meydana  çıxır;  Dördüncüsü,  postsovet  məkanında 
reinteqrasiya  proseslərini  (əgər  siyasi  iradə  olarsa)  qısa  bir  vaxt 
intervalmda həyata keçirmək mümkündür və s. 
İnteqrasiya prosesinin dəyişənlər çoxluğunu və ümummilli 
mənafelərə  birbaşa  təsir  göstərməsini  nəzərə  alsaq,  onda  vahid 
nəzəriyyənin yoxluğunu tamamilə təbii bir hal kimi qəbul etməliyik 
(Cədvəl 7.I.). 
О.Резникова. 
Модернизация 
России 
и 
взаимодействие 
в 
СНГ//Мировая экономика и международные отношения, 2000, №3, 
С.58.
 
Х.Тиммерман. 
Процессы 
дезинтеграции 
и 
реорганизации 
СНГ//Мировая экономика и международные отношения, 1998, №2, 
С.41.
 
320 

---

Cedvəl 7.1. 
Regional iqtisadi inteqrasiyanın ümumiloşdirici iqtisadi konsepsiyalannın müqayisəli təhlili 
Konsep
 
siyalar
 
Nəzəri
 
bazası
 
Əsas
 
prinsip
 
Tətbiqi 
vasitələri 
yaxud 
formaları
 
Prosesə
 
yanaşma
 
Milli 
döv- 
lədarinva
r- 
tığmamü
- nasibot
 
Fövqol 
hökumət 
qu- 
tumlanna 
münasibə
t
 
Qütb-
 
leşmə
 
Məşğulhi
q 
vəgəlidə- 
rin 
bölgüsü
 
Xarici 
inhisar 
birlikləri
nin 
fəaliyyəti
 
Son
 
məqsəd
 
Banisi
 
1.Bazar
 
Neolibe-
 
ralizm
 
Azad
 
rəqabət
 
Gömrük
 
ittifaqı
 
Statik
 
Mənfi
 
Mənfi
 
Tamami
lə 
mümkü
ndür
 
Diqqət
 
yetirilmi
r
 
Sərbəst
 
Vahid 
bazar 
məkanı
 
Vayner, 
Upsey, 
Pcpve  və 
b.
 
2.Bazar*
 
institut-
 
sionai
 
Neolibc-
 
ralizm
 
Tənzim
 
lənen
 
rəqabət
 
-Azad 
ticarət 
zonası; 
-Gömrük 
ittifaqı;
 
-Omumbaza
r; -İqtisadi 
ittiihq; 
-Siyasi 
ittifaq
 
Dinamik
 
Mənfi
 
Qismən
 
müsbət
 
Qismən
 
müm
 
kündü
r
 
Qismən
 
tənzim
 
lənir
 
Tənzim
 
lənir
 
Regional 
dövlət 
(Federal 
ya^ 
konfedera
l)
 
B.Belaşa
 
3.Diri-
 
jizm
 
İnstitu
t-
 
siona-
 
lizm
 
İdarə
 
etmə
 
İqtisadi 
siyasətin 
uzlaşdırılma
sı
 
Dinamik
 
Müsbət
 
Mənfi
 
Müm
 
kün
 
deyil
 
(mər
 
kəzləş
 
mə)
 
İdarə
 
olunur
 
Ciddi 
surətdə 
tənzimlən
ir
 
Dövlətlı»*
- 
arasıəmə
k- daşbq 
sistemi 
(Pcıs- 
pdctivdd- 
Düı^ 
hökuməti
)
 
A.Marşall
, 
H.Mürdal
, 
Y.Tinber- 
gen və b.
 
4.Neo-
 
maksizm
 
Mark
 
sizm
 
Direk
 
tiv-ida
 
rəetmə
 
-İlkin 
strukturları
n 
yaradılması; 
-Struktur 
inteqrasiya; 
-Funksional 
inteqrasiya
 
Dinamik
 
Mənfi
 
Müsbə
t
 
Müm
 
kün
 
deyil
 
(mər
 
kəzləş
 
mə)
 
İdarə
 
olunur
 
Ciddi 
surətdə 
tənzimlən
ir
 
Region
al
 
Federal
 
dövlət
 
Y.Şiryaev
 
vəb.
 
Ul 
N) 

---